Cortisol is één van de belangrijkste – en in potentie gevaarlijkste – stresshormonen. Een teveel aan cortisol kan een wrak van je maken. Daarnaast is er een verband tussen stress en aankomen in gewicht.
Stress en aankomen in gewicht: deze hoofdrol speelt cortisol
Cortisol wordt aangemaakt in je bijnieren en valt, net als adrenaline, onder de stresshormonen. Je lijf maakt de hele dag door cortisol aan en volgt daarbij het dag- en nachtritme. ‘s Ochtends bij het opstaan is de cortisol waarde het hoogst. In de oertijd was dat het moment dat je – in een relatief gevaarlijke omgeving – op zoek moest gaan naar voedsel en dus klaarwakker en super alert moest zijn. Gedurende de dag wordt er steeds minder cortisol geproduceerd en rond 22.00 uur heeft je cortisolspiegel een dieptepunt bereikt. Je lichaam en geest zijn dan tot rust gekomen en maken zich op om te gaan slapen.
Acute en chronische stress
Cortisol kent echter ook pieken. Als er gevaar dreigt waarvoor je op de vlucht moet gaan of tegen moet vechten, zorgt cortisol er – samen met een geactiveerd sympathisch zenuwstelsel – voor dat er direct extra suiker en zuurstof naar je hersenen gaat en dat er meer van de opwekkende neurotransmitter dopmine vrijkomt. Je krijgt dus een stoot energie en wordt scherp. En dat is handig als je een belangrijke presentatie moet geven en cruciaal als je opzij moet springen voor een naderende tram. Cortisol heeft dus ook een positieve kant en het is zeker niet de bedoeling om elke vorm van stress proberen te vermijden.
Chronische stress
Er ontstaat pas een probleem als je cortisolspiegel permanent hoog blijft. Er is dan geen sprake meer van acute stress, maar van chronische stress. Dit wordt veroorzaakt door een ongezond eetpatroon, een veeleisende baan, relatieproblemen, overmatig trainen, ruzie met een vriendin… Telkens als jij stress ervaart, maken je bijnieren cortisol aan. Door een overdosis cortisol voel je je opgejaagd en kun je niet meer goed slapen. En dat leidt vaak tot nog meer stress, bijnieruitputting óf gewichtstoename.
Stress en aankomen in gewicht
Aankomen door stress is niet alleen een gevolg van meer eten. Ook je hormonale reacties zijn van invloed op het getal op de weegschaal. Op deze 2 manieren speelt het stresshormoon cortisol hierbij een rol:
1. Cortisol en buikvet
Cortisol heeft een directe invloed op de hoeveelheid vet op je buik. Wanneer het grootste gedeelte van jouw lichaamsvet zich op jouw buik bevindt is dit hoogstwaarschijnlijk een gevolg van te hoge productie van cortisol hormoon (of het onvermogen van je lever om een teveel aan cortisol af te breken). In stresssituaties zet je lichaam spierweefsel om in glucose. Hierdoor heb je voldoende energie om te vechten of vluchten (fight or flight). Het punt is dat je in praktijk maar zelden echt fysiek in actie hoeft te komen. De vrijgekomen glucose wordt daarom omgezet in vet dat vooral op je buik terecht komt.
2. Cortisol en insuline
In je lichaam vindt een intieme samenwerking plaats tussen het bijnierhormoon cortisol en insuline. Insuline is een hormoon dat wordt afgegeven door je alvleesklier en je bloedsuikerspiegel reguleert. Een te hoog cortisolgehalte heeft tot gevolg dat de alvleesklier gaat overcompenseren door meer insuline aan te maken. Dit hormoon is nodig om glucose naar je cellen te transporteren. Eenmaal bij je cellen aangekomen geeft glucose energie, bijvoorbeeld om een sportprestatie te leveren of om je goed te kunnen concentreren tijdens een vergadering (want ook je hersencellen hebben energie nodig). Als er teveel insuline in je bloed circuleert is afvallen praktisch onmogelijk. Je lichaam stopt dan met het verbranden van vet om energie te krijgen. Er zit namelijk nog genoeg energie in je bloed in de vorm van glucose. Daarnaast zorgt insuline er voor dat je meer trekt krijgt, en dan vooral in ‘slechte’ voedingsmiddelen als vette snacks en suiker.
Afvallen begint met goed slapen
Heb je last van overgewicht en wil je graag afvallen? Laat je vooral niet verleiden door strenge (crash)diëten, poeders en pillen. Probeer als eerste stap stress te verminderen én de kwaliteit van je slaap te verbeteren. Slecht slapen is namelijk killing voor een uitgebalanceerde productie van twee andere belangrijke hormonen: leptine en ghreline. Leptine en ghreline zijn direct van invloed zijn op je eetlust. Leptine zorgt voor een vol gevoel en ghreline geeft je juist een seintje dat het tijd is om te eten. Als je slecht slaapt maak je minder leptine aan en méér ghreline. Daardoor krijg je meer trek in zoetigheid, en ben je tegelijkertijd minder goed in staat om te merken dat je vol zit.
Meer lezen over goed slapen
Tryptofaan: waarom dit aminozuur de grondstof is voor goed slapen
Goed slapen? Dit adviseert de orthomoleculaire geneeskunde
Deze 5 kristallen verbeteren jouw nachtrust
Waarom een goede nachtrust begint bij een stikdonkere kamer
Slaaptips uit China, India en Japan
Waarom je nachtrust een biologische noodzaak is
Slapen met warm weer? Met deze tips ben je zo vertrokken
