Chronische stress? Dit is het effect op je brein

Dat chronische stress funest is voor je gezondheid, wordt steeds duidelijker. Maar waarom is het dan toch voor veel mensen zo lastig om hun stresslevels blijvend te verlagen? Misschien denk je aan overvolle agenda’s of koppigheid, maar er is meer aan de hand. Chronische stress veroorzaakt op den duur namelijk belangrijke veranderingen in je brein. Deze zorgen er onder andere voor dat je een stuk gevoeliger wordt voor stress. Je begrijpt ‘m al: voor je het weet zit je in een vicieuze stresscirkel. Hoe dat precies zit en wat je kunt doen om eruit te stappen, vertellen we je hieronder. 

Dit is het effect van chronische stress op je brein

Gedurende de dag beoordeelt je brein voortdurend of je in gevaar bent. Jouw hele systeem is geprogrammeerd op overleven, dus er gaat een alarm af in je hersenen als ze een dreiging waarnemen. Je bijnieren gaan direct adrenaline aanmaken en je lijf bereidt zich voor op een vlecht-, vlucht- of bevriesreactie. Je spieren spannen zich aan en je hartslag en bloeddruk stijgen. Als de situatie na een paar minuten bedreigend blijft, gaat je bijnierschors ook cortisol aanmaken, een stresshormoon. Het zorgt er onder andere voor dat je emotionele ervaringen beter onthoudt. Je brein wilt immers voorkomen dat je in de toekomst opnieuw met (hetzelfde) gevaar wordt geconfronteerd.

Chronische stress

Dit ingenieuze mechanisme wil je gewoon veilig houden, en het is belangrijk dat het goed werkt. Het probleem ontstaat als de stress aanhoudt en getriggerd wordt door dingen die eigenlijk niet gevaarlijk zijn. Ooit was het handig als ons brein bij de kleinste ritseling in de bosjes op scherp sprong. Onze leefomgeving is veranderd, maar ons brein reageert nog op dezelfde manier. Zo kan een overvolle agenda of vervelend conflict met je partner eenzelfde vecht-, vlucht- of bevriesreactie triggeren. En hoe meer dat gebeurt, hoe gevoeliger je voor stress wordt. Je belandt in een vicieuze cirkel.

Witte en grijze hersenstof

Hoe komt dat? Chronische stress verandert uiteindelijk de structuur van je hersenen. Daniela Kaufer, professor in de Biologie aan de Universiteit van Berkeley, legt uit hoe dat zit: ‘In de hersenen kunnen we grosso modo twee soorten cellen onderscheiden. Enerzijds is er de grijze hersenstof: de cellen en neuronen die informatie verwerken en opslaan. Anderzijds is er een witte hersenstof. Dat zijn de zenuwcellen en vezels die zorgen voor de vlotte overdracht van elektronische signalen tussen de hersencellen.’

Verstoorde communicatie

Uit onderzoek van Kaufer is gebleken dat chronische stress de ontwikkeling van witte hersenstof stimuleert en de productie van grijze hersenstof afremt. Zo ontstaat er in bepaalde gebieden in je hersenen een overvloed aan witte signaalstof. Met name in de hippocampus, het gebied in je hersenen dat je emoties en geheugen reguleert, en in de prefrontale cortex, het gebied dat cognitieve en emotionele functies als het nemen van beslissingen, plannen, sociaal gedrag en impulsbeheersing regelt. De overvloed aan witte signaalstof verstoort daar de communicatie en timing van informatieoverdracht tussen hersencellen.

Overgevoelige angstrespons

Deze veranderingen in je brein zorgen ervoor dat je minder rationeel en emotioneel beheerst kunt reageren op stressprikkels. Je brein is bovendien niet meer goed in staat om in te schatten of een situatie daadwerkelijk gevaarlijker is én je angstreactie wordt heftiger. En door die toegenomen stress wordt je stressrespons alleen maar meer gevoelig. Een vicieuze cirkel die je bijvoorbeeld ook ziet bij mensen met een posttraumatische stressstoornis en een angststoornis. Ook je geheugen en de manier waarop je nieuwe dingen leert worden negatief beïnvloed door chronische stress.

Effecten op de rest van je lichaam

Niet alleen je brein lijdt onder chronische stress. Je weerstand kan flink verzwakken, je bloeddruk stijgt, je kunt spijsverteringsproblemen krijgen, het wordt moeilijker om vet te verliezen en je kunt last krijgen van chronische hoofdpijn en spierspanning.

De beste remedies tegen chronische stress

Gelukkig zijn er ook manieren om de overgevoeligheid voor stressprikkels weer te herstellen. Ten eerste toonde een onderzoek aan de universiteit van Harvard aan dat met name mindfulness een erg effectieve methode zou zijn om het verlies aan hersenfuncties door stress te bestrijden. Deelnemers die gedurende 8 weken 27 minuten per dag aan mindfulness deden, vertoonden een toename van de grijze materie in de hippocampus en een afname van neuronen in het deel dat het meest actief is tijdens angst en stress.

Sport en beweging

Bronnen: De Morgen, Bewegen voor je brein