De hormonen die tijdens de overgang de hoofdrol spelen – oestrogeen en progesteron – hebben belangrijke functies in je hele lichaam én voor je geest. Dat betekent helaas ook dat je van top tot teen uit balans kunt raken wanneer je lijf hard op zoek is naar een nieuw evenwicht. Om je te helpen zo veel mogelijk verschillende symptomen van de overgang te herkennen en er tijdig op in te kunnen spelen, hebben we alle 48 (!) symptomen van de overgang voor je op een rij gezet.
Overgang: met déze 48 (!) symptomen kun je te maken krijgen
Gebruik onderstaand lijstje vooral niet om jezelf bang te maken. Zie het liever als een tool waarmee je je eigen ervaringen kunt duiden en valideren, en eventuele voorbereidingen kunt treffen om met bepaalde veranderingen om te gaan. In onze ogen is het belangrijk om te erkennen dat de overgang een enorme impact op je hele leven en lijf kan hebben én tegelijk ook de schoonheid ervan in te zien.
1. Acne
Veel vrouwen zijn stomverbaasd als ze tijdens de overgang puistjes op hun gezicht ontdekken. ‘Die had ik toch achtergelaten in de pubertijd?’ Net als toen zijn ook nu hormoonschommelingen de boosdoener. Je lijf maakt tijdens en na de overgang minder oestrogeen aan, maar over het algemeen nog dezelfde hoeveelheid androgene hormonen zoals testosteron. De disbalans die daardoor kan ontstaan kan puistjes veroorzaken, vooral op de wangen en kaaklijn.
2. Schokjes in je huid
Als je er nog nooit last van hebt gehad klinkt het misschien gek, maar sommige vrouwen ervaren tijdens de overgang schokjes in hun lichaam of op hun huid. Dit gevoel kan in één steek komen of in kleine ‘prikjes’. Wetenschappers vermoeden dat het te maken heeft een veranderde activiteit van neurotransmitters als gevolg van een hormonale disbalans.
3. Angst
Een op de vier vrouwen ervaart angstklachten tijdens de overgang en het kan zelfs zijn dat je last krijgt van paniekaanvallen. Deze mentale en emotionele symptomen worden veroorzaakt door de verminderde aanmaak van het hormoon oestrogeen. Oestrogeen is namelijk belangrijk voor de aanmaak van bepaalde neurotransmitters die je stemming beïnvloeden, zoals serotonine.
4. Zwakkere blaas
Een daling in het oestrogeen niveau in je lichaam beïnvloedt ook je slijmvliezen; onder andere in je urinebuis kunnen ze dunner worden. Bovendien kan je blaas iets veranderen van positie tijdens de overgang en als je ouder wordt wordt je bekkengebied vaak ook nog eens wat zwakker. Dat alles zorgt ervoor dat veel vrouwen tijdens de overgang last krijgen van urineverlies.
5. Opgeblazen gevoel
Al tijdens de perimenopauze, de allereerste fase van de overgang, kun je merken dat je vaker last hebt van een opgeblazen gevoel. Dit zet vaak door totdat je helemaal niet meer ovuleert en je lichaam een nieuwe (hormoon)balans gevonden heeft. Gelukkig kun je een opgeblazen gevoel vaak wel effectief verminderen met wat aanpassingen in je leefstijl en dieet.
6. Andere lichaamsgeur
Tijdens de overgang kan het gedeelte van je brein dat jouw lichaamstemperatuur regelt, de hypothalamus, nogal in de war raken door de dalende niveaus van oestrogeen in je lichaam. Daardoor kun je meer gaan zweten en meer last krijgen van vervelende lichaamsgeurtjes. Maar sommige vrouwen worden ook gevoeliger voor geur tijdens de overgang, dus houd er rekening mee dat het probleem misschien minder groot is dan je zelf denkt.
7. Hersenmist
Hersenmist is een overkoepelend begrip voor verschillende cognitieve symptomen. Denk aan concentratie- en geheugenproblemen, vermoeidheid en verwarring. Een beetje alsof je hoofd vol met watten zit. Helaas een veelvoorkomend symptoom in de overgang, dat vaak wordt versterkt door andere klachten zoals slaapproblemen en opvliegers.
8. Ademhalingsklachten
Een klein aantal vrouwen ervaart tijdens de overgang luchtwegklachten zoals benauwdheid, een piepende ademhaling of zelfs het ophoesten van bloed. Artsen vermoeden dat dit komt omdat een verlaagd oestrogeengehalte laaggradige ontstekingen in je lichaam kan triggeren of verergeren. En dat kan weer een negatief effect op je longen hebben. Raadpleeg je arts als je last hebt van ademhalingsproblemen tijdens de overgang.
9. Brandend gevoel in je mond
Heb je het gevoel dat iemand een flinke snuf chili in je eten heeft gedaan terwijl je niet keek of voelt het alsof je je mond net verbrand hebt aan denkbeeldige thee? Het zou kunnen dat je bij de 40% van de vrouwen hoort die tijdens de overgang symptomen van het Burning Mouth Syndrome ervaart. Dat kan trouwens niet alleen een brandend gevoel in je mond geven maar ook je smaak aantasten. Wederom ligt de oorzaak bij een daling van het hormoon oestrogeen; oestrogeen beïnvloedt namelijk je speekselaanmaak en smaakpapillen.
10. Grotere cupmaat
Een op de vijf vrouwen merkt dat haar borsten tot wel een of twee cupmaten groter worden naarmate ze ouder wordt. Dat kan deels komen door een toename in gewicht, maar vaak speelt er ook nog iets anders mee. Door de hormonale veranderingen die optreden tijdens de overgang worden de melkklieren in je borsten ‘vervangen’ door vetweefsel, waardoor ze over het algemeen wat groter worden. Oestrogeendominantie kan, vooral in de perimenopauze, ook een rol spelen.
11. Veranderingen in je libido
Mentaal en fysiek kun je het best even zwaar te verduren krijgen tijdens de overgang en bij de meeste vrouwen heeft dat ook een impact op hun seksleven. Je libido wordt direct beïnvloed door alle hormoonschommelingen. Voeg daar klachten als vaginale droogheid, vermoeidheid en somberheid aan toe en genieten van seks kan (tijdelijk) een hele uitdaging zijn.
12. Veranderingen in de textuur van je huid
Onderzoek laat zien dat je huid in de eerste vijf jaar van de overgang zo’n 30% van haar collageen verliest. Dat komt door de afname van het hormoon oestrogeen, dat een belangrijke rol speelt bij de aanmaak van collageen. Hierna is de afname van collageen meer geleidelijk: zo’n 2% per jaar. Als gevolg hiervan kan je huid minder soepel, stevig en glad aanvoelen. Daarnaast wordt je huid tijdens de overgang wat droger.
13. Veranderingen in je reuk
Hierboven las je al dat je smaak kan veranderen als je ouder wordt. Hetzelfde geldt voor je reuk. Kijk er dus niet gek van op als je ineens gaat rillen van de geurkaars, essentiële olie of versgemalen koffie die je eerst zo geweldig vond ruiken…
14. Verminderende vruchtbaarheid
De overgang is de hele periode waarin je langzaam van de vruchtbare naar de onvruchtbare fase van je leven gaat. Logisch dus dat je vruchtbaarheid tijdens de overgang vermindert. Als je de 40 bent gepasseerd ben je over het algemeen 50% minder vruchtbaar dan jongere vrouwen. Het komt weleens voor dat vrouwen van eind veertig of zelfs begin vijftig nog zwanger worden; na je 55e kun je helemaal stoppen met het gebruik van anticonceptie.
15. Problemen met je tanden
Tijdens de overgang wordt je hele lichaam, inclusief je mond, droger. Helaas worden de bacteriën in je mond daar blij van en als je niet oplet zorgen ze voor tandbederf en tandvleesproblemen. Onderzoek suggereert zelfs dat zo’n 28% van de vrouwen in de eerste vijf jaar na de overgang een of meerdere tanden verliezen. Je botdichtheid wordt tijdens de overgang ook minder, wat je kaakbot kan beïnvloeden en teruggetrokken tandvlees kan veroorzaken.
16. Depressie
Alle hormoonschommelingen die optreden tijdens de overgang kunnen je stemming flink beïnvloeden en zelfs een depressie veroorzaken. Maar bij veel vrouwen wordt de stemming ook indirect negatief beïnvloed door andere overgangssymptomen, zoals opvliegers en slaapproblemen. Als je eerder in je leven last hebt gehad van een depressie, ben je er tijdens de overgang waarschijnlijk extra gevoelig voor.
17. Duizeligheid
Wetenschappers begrijpen nog niet helemaal waarom veel vrouwen last hebben van duizeligheid rondom de menopauze. Sommige suggereren dat de veranderingen in je hormoonbalans invloed hebben op je bloedsuikerspiegel en insulinerespons en op die manier duizeligheid veroorzaken. Een andere theorie is dat de hormonale veranderingen het evenwichtsorgaan in je binnenoor beïnvloeden. Tenslotte vermoeden sommige onderzoekers dat de veranderingen in de aanmaak van oestrogeen je cardiovasculaire systeem en zenuwstelsel beïnvloeden en je op die manier af en toe even uit balans brengen.
18. Droge ogen
Heb je vaak last van prikkende, droge ogen? Tijdens de overgang worden je huid en slijmvliezen een stuk droger, ook in je ogen. In de winter, wanneer de buitenlucht droog en koud is en binnen de verwarming aanstaat, kan dit vervelende symptoom verergeren.
19. Droge mond
Ook de slijmvliezen in je mond worden droger. Hierboven las je al dat dat het risico op tand- en tandvleesproblemen vergroot, maar het kan ook je smaak aantasten. Mogelijk heb je ook een droge keel en droge lippen en een brandend gevoel in je mond.
20. Vermoeidheid
Vermoeidheid in de overgang kan verschillende oorzaken hebben. Vaak komt het door het verlaagde oestrogeenniveau in je lichaam. Daarnaast vertraagt tijdens de overgang je stofwisseling. Dit kan ervoor zorgen dat je tijdelijk minder energie hebt. Gelukkig vindt je lichaam na de overgang een nieuwe balans, waardoor je energieniveau weer op peil komt. Sommige vrouwen geven zelfs aan dat ze na de overgang meer energie hebben dan ervoor.
21. Koude rillingen
Wist je dat je tijdens de overgang niet alleen opvliegers maar ook ‘cold flashes‘ kunt ervaren? Net als warmte-aanvallen worden ook deze plotselinge koude rillingen veroorzaakt door een verwarde hypothalamus (jouw interne thermostaat). Sommige vrouwen merken dat ze er vooral ’s avonds last van hebben, als hun lichaam zich van nature afkoelt om zich voor te bereiden op de nacht.
22. Hoofdpijn & migraine
Als je last had van cyclusgerelateerde hoofdpijn en migraine sta je waarschijnlijk te popelen om deze vervelende klachten gedag te zeggen tijdens de overgang. Helaas kunnen de veranderingen in je hormonen de pijn eerst nog even verergeren, vooral in de perimenopauze en vooral als je ook last hebt van andere overgangssymptomen. Het goede nieuws is dat de klachten voor de meeste vrouwen na de laatste menstruatie afnemen of verdwijnen.
23. Hartkloppingen
Tijdens de overgang wordt je zenuwstelsel, dat de werking van je hart en bloedvaten regelt, een stuk gevoeliger. Je hart kan door die extra gevoeligheid op een onbewaakt moment plotseling sneller gaan kloppen of zelfs een tel overslaan. Hartkloppingen zijn een van de meest voorkomende klachten van vrouwen in de overgang. Gelukkig zijn ze meestal ongevaarlijk. Als je ongerust bent, neem dan altijd contact op met je arts.
24. Opvliegers
Opvliegers worden veroorzaakt door een verlaagd gehalte van het hormoon oestrogeen in je lichaam. Tijdens de overgang neemt het oestrogeen-niveau sterk af en daar moet het warmte-centrum in je hersenen, dat je lichaamstemperatuur regelt, aan wennen. Je lichaam krijgt dan soms opeens seintjes dat het moet opwarmen, terwijl dat niet zo is. De bloedvaten van je huid gaan dan meer open staan en er komt meer bloed in je huid. Dat geeft en warm gevoel, roodheid en zweten.
25. Onregelmatige menstruatie
Voor veel vrouwen is een onregelmatige menstruatiecyclus een van de eerste signalen die erop wijzen dat ze in de perimenopauze zijn beland. De ene keer menstrueer je kort achter elkaar, de andere keer blijft de menstruatie enkele maanden uit. Ook de mate van bloedverlies verandert vaak tijdens de perimenopauze. Zeer heftige menstruaties wisselen dan bijvoorbeeld af met licht bloedverlies.
26. Prikkelbaarheid
De hormonen die de grootste rol spelen in de overgang, progesteron en oestrogeen, komen niet alleen in je lichaam maar ook in je hersenen voor. Daarom ervaren veel vrouwen psychische klachten tijdens de overgang. Denk aan prikkelbaarheid, stemmingswisselingen, paniekaanvallen, huilbuien, neerslachtigheid en angstklachten. Voor 7 op de 10 vrouwen is prikkelbaarheid zelfs het meest aanwezige en meest vervelende overgangssymptoom. Hier kun je meer lezen over de overgang en je hersenen.
27. Jeukende huid
Sommige vrouwen krijgen tijdens de overgang, vooral de perimenoapuze, last van symptomen van puritus: een jeukende huid zonder dat er huidafwijkingen zichtbaar zijn. Dat kan zo heftig worden dat je tot bloedens toe gaat krabben. Tijdens de overgang wordt jeuk vaak veroorzaakt door een droger wordende huid.
28. Gewrichtspijn
Tijdens de overgang daalt het oestrogeenniveau in je lichaam. Oestrogeen zorgt onder andere voor de vorming van collageen, een eiwit dat je spieren, pezen, kraakbeen en slijmvliezen soepel en gezond houdt. Als je minder oestrogeen in je lichaam hebt kun je drogere slijmvliezen krijgen en kan het kraakbeen tussen je gewrichten verdunnen, wat schuring en irritatie geeft als je beweegt. Dit op zich kan al pijn geven, maar kan ook leiden tot slijtage of ontstekingen. Daarnaast kunnen je botten wat poreuzer worden tijdens de overgang, waardoor je rugwervels wat kunnen inzitten en je (rug)pijn krijgt.
29. Gebrek aan motivatie
Veranderingen in de hormonen progesteron en oestrogeen, je schildklierhormonen én de aanmaak van adrenaline en noradrenaline kunnen ervoor zorgen dat het op sommige dagen onmogelijk voelt om jezelf uit bed te slepen. Je gevoel van motivatie is ver te zoeken en de kleinste taken voelen al loodzwaar. Rest assured: meestal worden deze klachten in de tweede helft van de overgang minder.
30. Verminderde botdichtheid
Het hormoon oestrogeen is essentieel voor gezonde, sterke botten. Daarom hebben vrouwen die in de overgang zijn veel meer kans om osteoporose of botontkalking te ontwikkelen. Het lastige is dat osteoporose vaak pas wordt gediagnostiseerd na een eerste botbreuk. Belangrijk dus om op tijd maatregelen te treffen om je botten zo sterk mogelijk te houden.
31. Concentratieproblemen
Veel vrouwen hebben tijdens de overgang last van hersenmist en concentratieproblemen. Dit kan te maken hebben met slaapgebrek, stress, en de daling van het oestrogeengehalte in je lichaam.
32. Minder zelfvertrouwen
Alle veranderingen die op je af komen tijdens deze levensfase – niet alleen in je lijf, maar ook in je omgeving – kunnen ervoor zorgen dat je tijdelijk het gevoel hebt dat je jezelf niet meer bent. Dat kan ervoor zorgen dat je gevoel van zelfvertrouwen een deuk oploopt. Gelukkig is het vaak zo dat vrouwen tegen het eind van de overgang en daarna juist veel meer zelfvertrouwen ervaren. Hun lijf heeft een nieuwe balans gevonden, ze zijn gewend aan hun nieuwe levensfase en vinden het makkelijker om zichzelf op één te zetten.
33. Stemmingswisselingen
Voel je je het ene moment alsof je de wereld aankunt en sta je nog geen uur later te huilen of te tieren? Stemmingswisselingen zijn een van de meest voorkomende overgangsklachten en vaak ook een van de symptomen die het eerst ontstaan.
34. Spierspanningen
Tijdens de overgang ga je steeds minder progesteron aanmaken. Dit hormoon heeft een kalmerend effect op je lichaam, dus als je er minder van produceert kun je je meer gespannen voelen, ook fysiek. Voeg daar juist een hoger niveau van het stresshormoon cortisol aan toe én een verlaagd gehalte collageen, en de kans is groot dat je af en toe zeurende krampen voelt in je spieren.
35. Veranderingen in je nagels
Keratine is een eiwit dat als natuurlijke bouwsteen in je nagels voorkomt. Als je minder oestrogeen aanmaakt, heeft dat invloed op de aanmaak van keratine in je lichaam én op hoe veel vocht je vasthoudt op verschillende plekken in je lijf, waaronder je nagels. Daardoor kunnen je nagels brozer, droger en zwakker worden tijdens en na de overgang.
36. Misselijkheid en spijsverteringsproblemen
Je kunt je ook misselijk voelen tijdens de overgang. Sommige vrouwen hebben ook last van oprispingen of moeten zelfs overgeven, maar meestal blijft het bij misselijkheid. Dit treedt dan vooral vaak in de ochtend op en lijkt een beetje op de ochtendmisselijkheid die je bij zwangerschap kan ervaren.
37. Nachtzweten
Door de veranderingen in de aanmaak van oestrogeen tijdens de overgang krijgt je hypothalamus, het hersengebied dat de temperatuur regelt, soms een verkeerd signaal. Zo denkt je lichaam dat het oververhit is; je bloedvaten gaan zich verwijden en je gaat zweten in je slaap. Pas op het moment dat je lichaam in de gaten heeft dat er niets aan de hand is, stopt het met deze reactie en koel je af. Hierdoor kun je ‘s nachts ook koude rillingen ervaren.
38. Blaasontstekingen
Tijdens de overgang is je blaas gevoeliger voor infecties, omdat de slijmvliezen in je blaas dunner worden en de stofjes die je vagina en blaas beschermen tegen bacteriën afnemen.
39. Paniekaanvallen
Hierboven las je al iets over de psychische en emotionele klachten die de overgang kan veroorzaken. Angstklachten, somberheid, prikkelbaarheid en stemmingswisselingen kunnen zo intens worden dat je zelfs paniekaanvallen krijgt. Vooral als je daar eerder last van hebt gehad, is er een kans dat je er tijdens de overgang weer gevoeliger voor wordt. Paniekaanvallen kunnen ook getriggerd worden door andere overgangsklachten, zoals hartkloppingen en opvliegers.
40. Hangende borsten
De veranderingen in je melkklieren en borstweefsel gecombineerd met veranderingen in het collageengehalte in je lichaam kunnen ervoor zorgen dat je borsten wat meer gaan hangen. Dit is volledig normaal. Als je andere opvallende veranderingen opmerkt in je borsten, laat ze dan voor de zekerheid nakijken door een arts.
41. Minder goed geheugen
Ook de amygdala (het ‘emotionele centrum’ van je brein) en de hippocampus (verantwoordelijk voor je geheugen) worden getroffen door een daling van oestrogeen tijdens de overgang. Insert mood swings en geheugenproblemen.
42. Slaapproblemen
Overgangsklachten als nachtzweten en opvliegers kunnen je nachtrust beïnvloeden. Misschien val je door de opvliegers minder snel in slaap of word je wakker van nachtelijk zweten. Ook stress of spanning kunnen tijdens de menopauze toenemen en ervoor zorgen dat je ’s nachts wakker ligt. Ademstoornissen zoals slaapapneu kunnen ook verergeren tijdens de overgang.
43. Pijnlijke borsten
Vanaf ongeveer je 30e begint de productie van zowel oestrogeen als progesteron te dalen, alleen daalt de productie van progesteron over het algemeen sneller. Daardoor krijgen vrijwel alle vrouwen vanaf ongeveer hun 40e in meer of mindere mate te maken met oestrogeendominantie. Dat kan verschillende klachten geven: migraine, een opgeblazen gevoel, vocht vasthouden én pijnlijke borsten en tepels.
44. Dunner haar
Door dalende oestrogeenlevels kunnen je haar en hoofdhuid droog worden, en een vermindering in de aanmaak van progesteron kan ervoor zorgen dat je haar minder snel groeit. Bovendien kan een verandering in de balans van androgene hormonen zoals testosteron bij sommige vrouwen haarverlies triggeren.
45. Tintelende/slapende handen en voeten
Door de veranderingen in je hormoonhuishouding kan de aansturing van je zenuwen tijdens de overgang tijdelijk verstoord raken. Hierdoor geven je zenuwen een tintelend gevoel door aan je hersenen. Na de overgang verdwijnen deze tintelingen vanzelf weer. De doorbloeding in je armen en benen kan ook wat verslechteren vanwege een verdunning van je huid, wat ervoor kan zorgen dat je sneller slapende handen en voeten hebt.
46. Vaginale klachten
Tijdens de overgang verandert je vaginale microbioom, je collageen productie, de vochtigheid van je vagina en mogelijk ook de lengte en breedte ervan. Al deze factoren kunnen ervoor zorgen dat penetratieve seks (tijdelijk) wat minder plezierig of zelfs pijnlijk is en je sneller een infectie aan de urinewegen oploopt.
47. Gewichtstoename
Volgens de Britse Menopause Society komen vrouwen gemiddeld 10 kilo aan tijdens de overgang. Bovendien zie je vaak dat er meer vet wordt opgeslagen bij de buik en juist minder bij de heupen en benen. Dit zijn normale processen die, als je gezond leeft, geen probleem hoeven te vormen. Maar als je precies hetzelfde blijft eten als vóór de overgang en weinig beweegt is de kans groot dat je aankomt in gewicht. Dat kan uiteindelijk een negatieve impact hebben op je gezondheid en hoe lekker je in je vel zit.
48. Verergerde PMS
Extreme PMS-klachten zijn vaak een eerste indicator van de grote hormonale veranderingen die zich aan het voltrekken zijn in je lijf. In de perimenopauze kan vooral het progesteron gehalte in je lichaam nogal gaan fluctueren, wat ervoor kan zorgen dat de bekende PMS-symptomen (stemmingswisselingen, somberheid, pijnlijke borsten, opgeblazen gevoel, etc.) verergeren.
