Holistisch kinderarts over depressie bij kinderen: dit zijn de (subtiele) signalen

In veel westerse ziekenhuizen worden klachten aangepakt met medicijnen. Ook als het gaat om kinderen. Maar wat als we nu eens op zoek gaan naar de oorzaak? Dat doen ze bij de medisch specialistische praktijk Kinderbuik & Co in Naarden. Kinderarts Judith Kocken is er werkzaam en is groot voorstander van een holistische aanpak. In dit artikel legt zij uit dat ook kinderen last kunnen hebben van een depressie, ook al wordt dat bij hen niet altijd als zodanig herkend. Depressie heeft namelijk verschillende uitingsvormen. Dit maakt het extra belangrijk om als ouders, leerkracht, dokter, therapeut en iedereen die met kinderen omgaat op de hoogte te zijn op welke manieren een depressie zich kan uiten…

Holistisch kinderarts over depressie bij kinderen: dit zijn de (subtiele) signalen

Op mijn spreekuur komt een meisje van 14 samen met haar moeder. Al vier jaar lang is er continue sprake van chronische klachten: buikpijn, hoofdpijn, een eetstoornis en somberheid. Een collega kinderarts, de huisarts, een coach, diëtiste, psycholoog en psychiater hebben het meisje de afgelopen jaren behandeld, zowel poliklinisch als via dagopnames. Een jaar geleden is de diagnose depressie gesteld. Het meisje gebruikt geen medicatie. De eetlust is slecht en eenzijdig: ze eet alleen “knijpfruit”, chocoladepudding, witte bolletjes, friet en drinkt cola. “Wanneer ik teveel eet, doe ik mijn vinger in mijn keel en braak ik alles uit”.

Een buitenstaander

Bij uitgebreid aanvullend onderzoek is er geen lichamelijke oorzaak voor de klachten gevonden. Het meisje voelt eigenlijk niets, zegt ze. Bij doorvragen voelt ze zich somber, eenzaam, een buitenstaander en vraagt zich af waarom ze leeft. Ze is onzeker over haar uiterlijk en wat anderen van haar denken. Ook is het meisje ervan overtuigd dat niemand haar begrijpt. Het meisje denkt regelmatig aan de dood. Ze heeft een keer een overdosis paracetamol ingenomen en heeft daarna in paniek de huisartsenpost gebeld. Via de crisisdienst heeft ze daarna in dagopname behandeling door een psychiater gehad. “Als niemand naar me luistert, doe ik het nog een keer of nog erger”, zegt ze tijdens het eerste bezoek. Het gezin bestaat uit het meisje, een oudere broer, haar vader die ’s nachts werkt en overdag slaapt en haar moeder die vanaf de geboorte van het meisje 6 dagen per week werkt en nauwelijks aandacht besteedt aan haar kinderen. Bij lichamelijk onderzoek zie ik een teruggetrokken meisje, met een sombere blik in haar ogen.

Eenzijdig eetpatroon en braken

Vier jaar geleden, voordat de klachten in alle hevigheid zijn ontstaan, is plotseling een klasgenoot van het meisje op school overleden. Dit heeft grote indruk gemaakt en resulteerde in piekergedachten over doodgaan. Omdat de ouders emotioneel niet beschikbaar waren, is het meisje haar eigen behoeftes gaan ontkennen. Zo is het eenzijdige eetpatroon ontstaan en is het meisje gaan geloven dat ze geen eten nodig heeft. Wanneer ze zich eenzaam voelt, stopt ze haar vinger in de keel en braakt ze het eten uit. Dit geeft haar een gevoel van controle.

Geen quick fix

Haar moeder zegt dat ze dezelfde klachten van somberheid heeft als haar dochter. Ze zegt ook niet gezien en gehoord te zijn door haar eigen moeder. Moeder wil niemand teleurstellen en pleast hierom iedereen, behalve haar eigen dochter: “ik doe het toch nooit goed”, zegt ze bij herhaling tijdens het intake gesprek. De wens van het meisje is om weer te leren voelen en zich beter te voelen dan nu. Het meisje en de moeder staan open om samen te kijken naar de onderliggende oorzaak van de klachten, in plaats van te kiezen voor een quick fix. In afstemming met de huisarts wordt de behandeling in de woonplaats geborgd en wordt er met de huisarts, psychiater en sociale wijkteam een behandeling gestart.

Depressie bij kinderen

Somberheid en stemmingsklachten komt bij 4 – 8% van de kinderen tot 12 jaar voor. Er zijn geen onderzoeken gedaan naar het voorkomen van depressie bij kinderen. Vaak gaat een depressie samen met andere klachten, zoals buikpijn, hoofdpijn, moeheid, eetstoornissen en angstklachten. In 2019 heeft het CBS een gezondheid enquête gedaan, waarbij zelf gerapporteerde gevoelens van depressie zijn onderzocht. In 2018 zegt ruim 5 procent van de jongeren van 12-18 jaar voor minstens zes maanden in het afgelopen jaar een depressie te hebben gehad. Ten opzichte van 2014 zijn dat ruim twee keer zo veel jongeren. In 2014 ging het om 1,8 procent van de 12 -18 jarigen. Onder jongeren van 16 – 20 jaar komt depressie met ruim 10 procent het meeste voor. Ook in deze leeftijdscategorie is er ten opzichte van 2014 sprake van een stijging. Toen had, naar eigen zeggen, 6,5 procent minstens zes maanden last van een depressie. Hoewel depressie onder 12-16 jarigen met ruim 3 procent het minste voorkomt, is in deze leeftijdscategorie ten opzichte van 2014 wel de grootste stijging te zien. In 2014 gaf namelijk 0,7 procent van de 12-16 jarigen aan last te hebben van depressie.

Verschillende uitingsvormen

Sommige kinderen ogen vaak somber, lijken nergens plezier aan te beleven en hebben weinig energie om dingen te doen. Hoewel ieder kind een tijdje niet goed in zijn of haar vel kan zitten, kan dit gedrag ook wijzen op een depressie. Depressie is een stemmingsstoornis en heeft verschillende uitingsvormen. Dit maakt het extra belangrijk om als ouders, leerkracht, dokter, therapeut en iedereen die met kinderen omgaat op de hoogte te zijn op welke manieren een depressie zich kan uiten bij kinderen. De diagnose ‘depressie’ bij kinderen van twaalf jaar en jonger komt mogelijk weinig voor omdat de aandoening niet wordt herkend.

Emotionele pijn

Een jong kind is afhankelijk van de ouders voor liefde, veiligheid, zorg, eten, drinken, onderdak, kleding enzovoorts. Wanneer ouders in staat zijn om zich af te stemmen op dat wat het kind nodig heeft en aandacht hebben voor het kind, kan een kind zich veilig hechten. De kwaliteit van het contact tussen een kind en ouder is belangrijk om als mens vertrouwen te ontwikkelen in leren en aangaan van relaties.

Tweede brein

In je buik huist je tweede brein, je 2e chakra, energiecentrum, wat over gevoelens over jezelf gaat. Wanneer een kind niet heeft gekregen wat het nodig had, namelijk aandacht en liefde van de moeder/ouders, kan de overtuiging ontstaan: ik ben niet goed genoeg en ik ontken mijn eigen behoeftes: ik heb niets nodig. Wanneer de emotionele pijn van het afwezig zijn van de ouder zo groot is dat het niet gevoeld en verteerd kan worden en hierom onderdrukt en genegeerd wordt, ontstaat er buikpijn als fysieke klacht. Dit meisje is gestopt met voelen, omdat er niemand beschikbaar is om haar te begeleiden bij het voelen van haar emoties. Het bespreekbaar maken van wat er binnenin jezelf speelt vraag tijd, zachtheid en liefdevolle aandacht.

Oude, emotionele pijn

Ieder mens heeft emotionele pijn. Die pijn gaat over niet gezien, gehoord, erkend worden in wie je als kind was of wat je als kind nodig had en niet hebt gekregen. Ouders doen wat ze kunnen en wat binnen hun eigen mogelijkheden ligt. Ook ouders dragen oude, emotionele pijn. Generatie op generatie herhaalt zich de overdracht van pijn. Tot het moment dat we zelf, vanbinnen genezen. Mensen en situaties in het huidige moment zijn als symbool die je rode knop induwen zodat de oude wond weer opengaat en je overlevingsmechanisme weer wordt geactiveerd. Leren herkennen en benoemen van de situatie, woorden of beelden en je eigen gedrag als reactie hierop is nodig en helpend bij genezing. Nieuw gedrag leren vraagt oefening, geduld, vriendelijkheid en tijd.

Bewust worden van je eigen gedachten

Contact maken met het lichaam, emoties en alles wat je als positief en negatief hebt gelabeld, vraagt om bewust worden van je eigen gedachten. De uitleg dat het niet aan het meisje ligt krijgt veel aandacht. De pijn van geen verbinding voelen met haar eigen moeder geeft somberheid en een gevoel van eenzaamheid. Wanneer je je geen onderdeel voelt van de groep, zoals het gezin, geeft dit langdurig stress. Er is een relatie tussen het stresssysteem in de hersenen, het immuunsysteem van de darmen en lichamelijke gezondheid. Langdurige stress is belastend voor je psychische gezondheid. Een kind is flexibel en kan gemakkelijk leren hoe het anders kan, vaak sneller dan een volwassene. Hoe langdurig de stress en de ernst van het ervaren trauma of pijn, hoe meer aandacht een behandeling vraagt.

Zonder oordeel

Tijdens de behandeling leert het meisje om zichzelf te observeren (in gedrag, gedachten en emoties). We maken een plan waarin ze leert hoe ze voor zichzelf kan zorgen op een voordeelgevende en vriendelijke manier. Ook leert ze hoe ze verantwoordelijkheid kan nemen voor haar eigen welzijn. We praten over pijn, verdriet, wanhoop en doodgaan, over leren vragen om hulp wanneer dit nodig is, aan wie en hoe. De ouders zijn (nog) nauwelijks betrokken bij de behandeling en (nog) niet in staat om te kijken naar hun aandeel en bijdrage aan de klachten. Een behandeling vraagt geduld en zonder oordeel zijn een team van verschillende experts betrokken bij een behandeling; ieder vanuit zijn of haar eigen expertise.

Goede vragen

Kinderen hebben vaak hele goede vragen over de betekenis van het leven en waarom er pijn, verdriet, ziekte en dood is. Aandacht voor zingeving, zelfcompassie, mindfulness en meditatie in het onderwijs, gezinsleven en medische behandeling is van groot belang om toename van mentale en emotionele problemen bij jonge kinderen te voorkomen.

Evenwicht herstellen en genezen

In plaats van alleen symptomen van een depressie bij kinderen te bestrijden, is bewust worden van de oorzaak de ingang tot verandering. Aandacht voor alle aspecten van het leven is belangrijk. Niet alleen medische of lichamelijke problemen oplossen of alleen naar een psycholoog of coach gaan. Langdurige (fysieke) klachten hebben zowel een lichamelijke als geestelijke/emotionele oorzaak. Genezing betekent aandacht voor álle onderdelen van gezondheid. Van je levensstijl, voeding als je beste medicijn, verantwoordelijkheid nemen voor jezelf en voor je keuzes, slapen, stressreductie en bewegen tot denkpatronen veranderen, emoties erkennen, de invloed van familie en relaties. Hoe zorg je voor jezelf, vanuit vertrouwen en veiligheid? Hoe maak je contact met je binnenwereld-jezelf- ziel, door middel van body- en mindtechnieken?

De oorzaak van de klacht

Onderdrukken van ziekte met medicijnen is niet altijd voldoende. Bewust worden van de oorzaak onder de klacht creëert balans en evenwicht. Je kan zelf je evenwicht herstellen en genezen. Dat doe je door te voelen wat er is, dit te leren accepteren. Wanneer je gezond en vers eet, en drinkt en eet wat bij jou past gaat je lichaam positief veranderen. Bovendien kan door gezond eten de vorm van je lichaam veranderen en nog mooier worden, verhoogt je weerstand en functioneert het afweersysteem van je darmen goed: je gaat je gezonder voelen.

Kinderbuik & Co

Kinderbuikenco is een medisch specialistische praktijk in Naarden voor kinderen, jongeren en volwassenen met langdurige klachten, waar de medische behandeling aandacht geeft aan gezondheid voor lichaam, denken, emoties, familie en ziel, zodat je zelf weer de regie en leiderschap krijgt over je eigen gezondheid en geluk. www.kinderbuikenco.nl

Informatie en hulp

Voel je je somber, leeg en eenzaam? Wellicht zijn dit symptomen van een depressie. Kijk op 113.nl/depressie voor informatie en hulp bij depressie.

Meer lezen van dr. Judith M. Kocken

Zo geef je een kind met een kwetsbaar zelfbeeld weer zelfvertrouwen
Dit is hoe stress en boosheid zich vastzetten in het lichaam van een kind
Dit is waarom je uiteindelijk bent wat je verteert
Zo overkomt een puber moeheid, frustratie en stress
Dit zijn de grootste valkuilen van de pampergeneratie
Mediteren op doktersrecept (ook voor pubers!)
Waarom een ontspannen baby begint bij het accepteren van je eigen imperfecties
Dit kun je allemaal leren over de ontlasting van je kind
Kinderbuik&Co: het eerste holistische kinderziekenhuis van Nederland