Transformatiecoach legt uit: zo werkt jouw ‘Wees Perfect’ overlevingsstrategie 

Overlevingsmechanismen hebben we allemaal. Ze stammen uit je kindertijd waarin je afhankelijk was van je ouders. Om hun liefde en aandacht te krijgen heb je hoogst waarschijnlijk gebruik gemaakt van één (of meer) van de 5 belangrijkste overlevingsstrategieën (zie dit basisartikel over de mechanismen). Om je inzicht te geven in jouw overlevingsmechanismen, volgt een serie blogs van transformatiecoach Danielle Stotijn. Ze helpt je kijken naar jezelf vanuit het emotionele en energetisch perspectief van overlevingsmechanismen. Om te beginnen bij de eerste belemmerende overtuiging ‘wees perfect’. Want als volwassene kan dit je flink in de weg staan om vanuit je volledig potentieel te leven. Eerder verschenen artikelen van Danielle over haar Reset Weekend en hoe mediatie je realiteit kan veranderen. 

Transformatiecoach legt uit: zo werkt jouw ‘Wees Perfect’ overlevingsstrategie

Danielle: ‘Wanneer we als volwassenen de strategieën inzetten die we als kind hebben geleerd, zitten we ‘in overleving’. Dit doen we omdat we in het hier en nu nog steeds dingen proberen te krijgen waar we als kind naar verlangden en onvoldoende kregen. Denk aan onvoorwaardelijke liefde, begrip, steun en aandacht. Er worden pijnlijke ervaringen uit onze kindertijd geactiveerd die we niet goed hebben verwerkt. Als volwassene zetten we vervolgens allerlei strategieën in om dit gemis goed te maken. Eigenlijk reageren we dan als volwassenen nog steeds als kinderen. Dit is voor veel mensen de bron van hun problemen.

Ontstaan van overlevingsmechanismen

Overlevingsmechanismen worden gecreëerd door pijn. Je hebt als kind (nog) niet het vermogen om te begrijpen wat er gebeurt. Anticiperen op wat jij nodig hebt op dat moment kun je niet. Je mist simpelweg het vermogen om te zeggen: “Pap, mam, luister eens, ik heb niet het idee dat jullie helemaal rekening houden met mijn gevoel. Sterker, ik heb veel last van jullie onvermogen om met je eigen gevoel om te gaan. Ik stel voor dat jullie met jezelf aan de slag gaan en mij met rust laten!”

Die pijn stuur je met je gedachten naar het onderbewuste waar je het begraaft. Je Mind zegt: “Ik mag niet voelen…”, “Ik ben niet belangrijk…” of een dergelijk negatief commando aan het emotionele en aan het fysieke lichaam. Als een tovenaar neemt het overlevingsmechanisme van de Mind het over en trekt je weg bij de negatieve emotie. De deksel van je zenuwstelsel gaat op de emotie en activeert een passend hormoon om de pijn te stillen. Vervolgens komt je Mind op het gedrag dat het meest wenselijk is om jouw behoefte zo goed mogelijk vervuld te krijgen. “Ik moet gewoon… en dan komt alles toch nog goed.” Het in actie komen van je overlevingsmechanisme bestaat uit de volgende stappen:

• Pijn: negatieve emotie door bijvoorbeeld een gevoel van afwijzing.
• Trigger: een situatie of iemand in het nu die deze pijn weer raakt.
• Overtuiging: een gedachte die je herhalend blijft denken en een verwachting wordt voor de toekomst.
• Opdracht aan jezelf: de oplossing die jij als kind hebt bedacht om aan de verwachting te kunnen voldoen.
  Daarin maak je altijd een afsplitsing: je accepteert de pijn en begraaft die in je onderbewustzijn. Je vertoont het gedrag waarvan je denkt dat dit wél wenselijk is.

Wanneer ga je als volwassene in de overlevingsstand?

Er zijn twee factoren die ervoor zorgen dat je ‘in de overleving’ schiet:

1. Je beleeft een situatie in het hier en nu als stressvol. Je hebt het idee dat je niet aan verwachtingen kunt voldoen.
2. Er is een overeenkomst tussen een situatie in het heden en een stressvolle situatie uit je jeugd. Er wordt op dat moment een oude herinnering getriggerd. Emoties uit het verleden die nog niet zijn verwerkt worden geactiveerd in je systeem.

5 overlevingsmechanismen

De volgende 5 overlevingsmechanismen hebben een psychologische, fysiologische en energetische basis.

1: Wees Perfect  –  zorgen dat alles klopt en onder controle is.
2: Pas je aan –  zorgen dat jij blij bent en blijft.
3: Wees Sterk – alles alleen kunnen en niemand tot last willen zijn.
4: Ga door – druk bezig zijn en veel doen.
5: Doe je best – laten zien wat ik allemaal kan.

Iedereen heeft alle 5 de gedragingen in zich. Maar de meeste hebben één of twee bepaalde mechanismen die we het meest laten zien. Dit artikel gaat over het mechanisme ‘Wees Perfect’. Verwacht een samenvatting van kenmerken, een eigen verhaal als voorbeeld en de oorzaken en gevolgen op alle lichamen (fysiek, emotioneel, mentaal en spiritueel). Ik vertel je ook over de uitdagingen van dit type en de zelfregulatie-tools die je helpen dit mechanisme te deblokkeren.

Kenmerken van ‘Wees Perfect’

Anderen zijn weleens jaloers op dat ogenschijnlijk perfecte voorkomen. De juiste kleding, een goed verzorgde presentatie en een opgeruimd huis. Maar ondertussen word je er weleens gek van want het is eigenlijk nooit goed. Vind jij zelf dan, want falen is geen optie. Ligt jouw lat ook zo hoog? Denk je dat het altijd beter kan? Dan kan het zijn dat je jezelf herkent in het Wees Perfect mechanisme. Dit type mens bereidt haar werk grondig voor. Ze is ook bang dat anderen de werkzaamheden minder goed kunnen uitvoeren, dus durft nauwelijks te delegeren. In haar streven naar perfectie is ze geneigd alles zelf op te pakken. Hierdoor kan ze het idee krijgen dat ze alles alleen moet doen. En dat levert stress op. De Wees Perfect-vrouw heeft leuke kanten, zoals dat ze echt goed werk levert. Het zijn vaak graag geziene medewerkers. Mensen die hun beslissingen zorgvuldig afwegen, oog hebben voor details, grondig onderzoek doen en gaan voor kwaliteit. Ze nemen niet zo maar een risico en hebben een sterk verantwoordelijkheidsgevoel.

Keerzijde van Wees Perfect

De keerzijde van het Wees Perfect overlevingsmechanisme is dat het perfectionisme kan leiden tot uitstelgedrag of doorslaat naar faalangst. Want ‘als ik het niet perfect voor elkaar krijg, dan kan ik het maar beter helemaal niet doen’. Deze gedachte werkt verlammend. En omdat fouten maken geen optie is, kan iemand zich verliezen in het proberen om alles onder controle te krijgen. Perfectionisme kan zich uiten in:

• Presentatie perfectie: de lat hoog leggen, voor zichzelf en voor anderen.
• Detail perfectie: alles in scenario’s en details uit denken en uitwerken, risico’s uitsluiten.
• Esthetische perfectie: er goed uit zien, voldoen aan een beeld.

Eigen verhaal als voorbeeld

Mijn Wees Perfect is de esthetische, ontstaan door de emotionele onmacht van mijn ouders. Op momenten dat wij als kinderen kleine foutjes maakte (iets lieten vallen of limonade om stootte) brak de hel los. Deze aanleidingen werden door mijn ouders vaak gebruikt om hun eigen onvermogen aan negatieve emoties af te reageren. Reacties en straffen waren buiten proportie. Met als effect dat ik bang was om iets fout te doen. Na een dag werken was de frustratie bij mijn vader opgebouwd door zijn eigen onzekerheid.

In zijn familie van ‘klassieke muziek professionals’ was er een familienaam hoog te houden. Mijn opa ging gebukt onder de druk die zijn familie en de extreem kritische muziekwereld met zich meebrachten. Hij gebruikte kalmeringsmiddelen tegen de faalangst die hem uiteindelijk fataal zijn geworden. De perfectie die hand in hand gaat met angst en onzekerheid zit dus in mijn familielijn, en is helaas doorgegeven van generatie op generatie. Mijn vader werd als kind diabetespatiënt en daarom werd hij eigenlijk afgeschreven. ‘Niet gezond’ betekende ‘geen verwachting om succesvol te worden’. Een beroep als violist (dat hij graag had gewild) werd voor hem als onmogelijk besloten. Zijn gevoel van mislukking en afwijzing komt daar vandaan. Hij heeft mij getracht op te voeden in de muziek. Ik speelde dwarsfluit. Eerst nog vanuit plezier. Maar al gauw moest ik onder dwang iedere avond oefenen. Er werd gevloekt en gescholden, totdat ik het goed deed. Wat natuurlijk nooit lukte en eindigde in frustratie en drama.

Mijn eetprobleem

Door de schaarste aan positieve aandacht en een gebrek aan zelfvertrouwen, werd ik gevoelig voor de aandacht die ik als puber ineens kreeg van het andere geslacht. Als snel kreeg ik in de gaten dat ik daar iets mee kon bereiken. Mijn uiterlijk werd een obsessie. Ik ontwikkelde een eetprobleem dat ging over het willen verbergen en straffen van mijzelf. “Ik ben zelf niet interessant genoeg”. Met als dekmantel: “Ik moet zorgen dat ik mijn gewicht onder controle krijg, mooi en verleidelijk ben, dan word ik vanzelf gezien en geliefd”.

Die opdracht ben ik gaan leven. Ik liet alleen een (hopelijk) mooie buitenkant zien. Al was ik daar zelf nooit tevreden over. Het gebrek aan verbinding met mezelf brak me uiteindelijk op. Het dwong me om naar binnen te gaan, mezelf te helen en echt mijzelf te worden. Tegenwoordig is er gelukkig een gezonde balans. Ik ben nu gericht op de verbinding van liefde en waardering vanuit mijzelf en niet meer afhankelijk van die van de ander. Ik heb hard gewerkt aan zelfvertrouwen en zelfliefde voor mijn buiten- en binnenkant. Ik heb niet zozeer aan het eetprobleem van toen gewerkt, maar aan de emotionele pijn en beschadiging die daaronder zat.

Oorzaken van ‘Wees Perfect’ in je mentale lichaam

De Mind van iemand met deze strategie werkt ongeveer zo:
Overtuiging: “Door gewoon mezelf te zijn, ben ik voor niemand interessant”.
Opdracht: “Ik moet gewoon…… een perfecte uitvoering laten zien om liefde en waardering te verdienen!” Resulterend in gedachten als:

• Wanneer ik iets doe, moet het altijd goed zijn.
• Ik ben meestal ontevreden over mijn prestaties, ik zie altijd ruimte voor verbetering.
• Beter zijn is erg belangrijk voor me.

Oorzaken van stress:

• Denken niet te kunnen voldoen aan de verwachtingen.
• Angst voor afwijzing.
• Gebrek aan focus op wat je zelf verlangt en vertrouwen op jezelf.
• Beren op de weg zien door over-analyseren.
• Elke situatie die duidt op het gevaar van verlies van controle, bijvoorbeeld de waargenomen ‘lage normen’ of ‘onlogische benadering’ van anderen.
• Emotionele reacties en een gebrek aan logica van anderen.
• Doelen niet bereiken.

Gevolgen van ‘Wees Perfect’ in je emotionele lichaam

De kritische blik van afwijzing van een opvoeder kan een klein kind zo bang maken dat ze levensangst ervaren. In minder extreme gevallen is ook een gebrek aan emotionele verbinding genoeg voor het voelen van angst. Kinderen zijn compleet afhankelijk. Ze ervaren zowel eigen emoties en de emoties van hun ouders omdat ze hier nog dicht aan gehecht zijn. Het effect is een overweldigend gevoel van onveiligheid, angst en eenzaamheid. Met als gevolg gedachten over jezelf van niet geliefd, geaccepteerd en goed genoeg zijn. Dit kan je als kind emotioneel hebben doen bevriezen.

Voor kinderen is het ontvangen van goedkeuring essentieel om een brug van veiligheid te kunnen bouwen in de verbinding tussen de ouder en het kind. Maar ook voor een veilig gevoel in jezelf. Dit niet kunnen ontvangen zorgt voor emotionele pijn van angst, schuldgevoel en schaamte. Bevriezen is dan een overlevingsreactie op een volwassene die jou afwijst bijvoorbeeld. Om in deze situatie aanwezig te kunnen blijven, bevriest een kind het Zelf, het energetische lichaam. Dissociatie noemen we dit: er niet meer zijn en dus niet meer hoeven te voelen. Een onbewust besluit als het leven te moeilijk is. Een signaal van het emotionele lichaam waardoor het mentale lichaam, de Mind, het denken overneemt.

Lichamelijke pijn

In dit geval heeft het kind bedacht dat het bevriezen, dus het niet meer voelen, de beste oplossing is. Dit zorgt voor de aanmaak van endorfines. Dit overlevingsmechanisme werkt als een pijnstiller in het fysieke lichaam, waardoor het voelen van emoties ook werkelijk als minder pijnlijk ervaren wordt bij dit type. Hoe meer stress er aanwezig is in het lichaam, hoe meer endorfines. Het bevriezen van het zelf, zorgt voor een rigide structuur. Je zet jezelf als het ware vast, vaak in heupen en onderrug.

Spirituele pijn

Iemand met een ‘Wees Perfect’ klapt vaak naar binnen. Ze verstopt zich achter het mooie plaatje van de buitenkant. Vaak zover dat ze ook niet goed meer bij zichzelf kan komen. De Wees Perfect identificeert zich zo met de Mind, met het analyseren en denken. Overgave aan gevoel is lastig. Dit leidt vaak tot existentiële vragen over zingeving en bestemming. Maar ook tot het niet kunnen ervaren van tevredenheid en het hebben van een doel in het leven. Dit zie je duidelijk terug in het energiesysteem van dit type, waarbij iemand uit zelfbescherming verschillende chakra’s heeft afgesloten en andere chakra’s over-actief gebruikt om toch levensenergie te krijgen. Belangrijk om te begrijpen is dat jij voor de toevoer van levenskracht niemand anders nodig hebt, behalve de brug van verbinding met jezelf en de universele liefdesenergie. Het negatieve besluit wat het overlevingsmechanisme is, sluit je daarvoor af en maakt je afhankelijk van het najagen van energie in de vorm van erkenning van anderen. Iets wat je nooit het gevoel van tevredenheid op zal leveren. 

Effecten ‘wees perfect’ mechanisme op je chakra’s

De chakra’s houden de 4 lichamen (fysiek, mentaal, emotioneel en spiritueel) bij elkaar. De ‘Wees Perfect’ kan in de chakrabalans het volgende teweegbrengen.

• De oorzaak van afwijzing van de ouder heeft als gevolg het sluiten van het hartchakra. Als deze minder actief is kun je overkomen als koud en afstandelijk. Je kunt je eenzaam voelen en niet in staat of bereid zijn je open te stellen naar anderen en wrok koesteren.
• De ervaring van levensangst heeft een effect op de basischakra van veiligheid en bestaansrecht, die sluit zich af onder de blokkade van een negatieve overtuiging. Als de basischakra minder actief is, mis je een gevoel van veiligheid. Je bent niet in staat om in je lichaam te komen en bent bang voor verlating.
• Ter compensatie wordt levenskracht gehaald je Solar Plexus chakra, het derde chakra. Dit chakra is gericht op de verwachtingen van de omgeving, in een poging om goedkeuring te krijgen voor wat je presteert. Als het solar plexus chakra overactief is, kun je dominant en perfectionistisch zijn of overdreven kritisch op jezelf of anderen.

Uitdagingen voor ‘Wees Perfect’

De uitdaging voor dit type is om zich niet langer te identificeren met de onbewuste verslaving van perfectie, maar zich over te geven aan een zoektocht naar jezelf zijn. Door de ervaring van afwijzing als kind en de bevriezing van je emoties, is dit voor een Wees Perfect heel moeilijk. Het duurt daarom lang voordat iemand met dit type hier ook echt last van heeft, omdat je dit in eerste instantie niet voelt. Het leren loslaten van controle en doorgronden van de identificatie met de Mind is de grootste uitdaging. De stem met de commando’s van de Mind staat bij dit type zo op de voorgrond, dat de liefdevolle fluistering van het hart bijna niet te horen is. Daarna volgt het leren voelen, in je lichaam komen (emotioneel en fysiek) om de grote afstand tussen het ware Zelf en het mentale opgebouwde perfecte zelf in lijn te brengen. Dan ontstaat er veiligheid om te mogen zijn wie je bent en niet om wat je presteert. Het aanwezig kunnen blijven, bij je gevoel in het moment zijn, met vertrouwen dat je gevoel je vertelt of iets wel of niet goed voor je is. Ook als er iets niet goed gaat, heeft dit een reden en een les. Zonder dat dit ooit iets zegt over jou’.

Healing tools voor de ‘Wees Perfect’

• Communiceer over je emoties, verlangens en grenzen in plaats van je mening. Neem de tijd om dit in situaties of relaties voor jezelf op een rijtje te krijgen voordat je reageert.
• Stel jezelf gerust. Leer om lief voor jezelf te zijn. “Ik doe het goed”, “Het is goed”.
• Werk dagelijks aan de emotie van dankbaarheid, die brengt je in lijn met jezelf. Waar ben je blij mee? Noem ’s ochtends 3 dingen. Zo neem je een voorsprong.
• Wees bereid om om jezelf te lachen.
• Vraag jezelf af wat de consequenties werkelijk zijn als iets niet helemaal zou lukken. Het is vaak angst voor ingebeelde rampen (de vraag: “Wat is het ergste wat me kan overkomen?”)
• Verdiep je in je eigen verhaal van vroeger en onderzoek waar oude pijn en aanpassingen aan anderen je in dit gedrag vasthouden.
• Verdiep je in energiemanagement om blokkades te doorbreken en te leren voelen.
• Werk aan zelfliefde en het vermogen om emoties te laten afvloeien door meditatie.
• Pas ademhalingstechnieken toe om dit overlevingsmechanisme uit te schakelen en jezelf een gevoel van veiligheid te geven.

Op 4 april geeft Danielle een Mastery Basis workshop speciaal voor Holistik bij het Art Centre in Delft van 10.00 tot 15.00 inclusief lunch (€45). Kijk voor meer info over workshops, weekenden en andere Mastery programma’s op houseofmastery.nl.

MEER LEZEN VAN DANIELLE:

Dit is waarom jouw liefdesrelatie dient als het ziekenhuis van je ziel
Reset Weekend: kalmeer je mind en breng jezelf naar een hogere frequentie
Aantrekking of liefde? Zo vind jij vervulling in jezelf in plaats van in een ander
Mediteren: dit is hoe het jouw realiteit kan veranderen
Herken je overlevingsmechanisme en trap niet in de val van giftige patronen

In deze blog zijn elementen uit verschillende theorieën van o.a. Walter Cannon, Eric Berne, Jung, Lowen en Reich, samengevoegd in de Mastery methode.