Rust vinden in uitdagende tijden door een 2000 jaar oude manier van denken te trainen die kalmte en richting geeft. Het was voor Mark Tuitert (41) de reden om zijn boek Drive te schrijven, waarin hij 10 lessen uit het stoïcisme deelt voor een scherpe én relaxte mindset. Stuk voor stuk – soms harde – lessen van Epictetus, Seneca, Zeno en Marcus Aurelius die hij zelf doorleefde de afgelopen 10 jaar. Ze bezorgden Mark uiteindelijk een rijkelijk vloeiend leven. Wij spraken hem over het verlies van zijn moeder, het behalen van Olympisch goud en de 4 deugden die je volgens de stoïcijnen een beter en gelukkiger mens maken.
Mark Tuitert deelt – soms harde – lessen voor een stoïcijnse mindset
Eén van de belangrijkste elementen uit de stoïcijnse filosofie, afkomstig van Epictetus, is dat je een onderscheid moet maken tussen de dingen die binnen je macht liggen en dingen daarbuiten. Als je ziek wordt of er een pandemie uitbreekt, dan heb je daar geen macht over. Het enige waar je wél macht over hebt, is hoe je ermee omgaat. Als je dat onderscheid leert te maken word je volgens de stoïcijnen een deugdzamer, beter en gelukkiger mens. Een filosofie die Mark enorm fascineerde. Hij las er stapels boeken over en trainde zijn stoïcijnse mindset in het speelveld van het echte leven. Want ‘als je je geluk niet laat afhangen van of je wint maar van of je je best doet, dan word je daar zelf ook gelukkiger van’ vertelt hij. De stoïcijnen hamerden er daarom steeds weer op dat je alleen een beter mens kunt worden door veel te oefenen. Bijvoorbeeld door je in te beelden hoe het is om een dierbare te verliezen, of vergankelijke zaken zoals geld en aanzien verloren te zien gaan. Zo word je minder geraakt als het daadwerkelijk zo ver is, is het idee. Kortom, tijd om met Mark dieper in gesprek te gaan!
Waar komt het vooroordeel vandaan dat stoïcijnen emotieloos en onverschillig zijn?
‘Stoïcijnen overdenken hun emoties. In de klassieke oudheid stelde men zich al de vraag: hoe blijf ik staan in de storm van het leven? Als je het vluchtig bekijkt betekent ‘stoïcijns zijn’ dat je niet te raken bent. Dit ligt echter genuanceerder. Een stoïcijn voelt zijn emoties maar weet dat hij er niet onder hoeft te lijden. Sterker, hij is in staat om er leiding over te nemen. Het zijn eigenlijk de fysieke emoties die je waarneemt in je buik en borst, die een stoïcijn onderzoekt met zijn gedachten. Het is een analytische manier van tot inzicht komen waarbij streven naar een blij gemoed door beter na te denken over de negatieve emoties centraal staat.’
Wanneer kwam jij voor het eerst in aanraking met de stoïcijnse filosofie?
Mark: ‘Toen ik een jaar of 20 was ontstond mijn interesse in filosofie. Ik zat flink overtraind thuis (vergelijk dit met een burn-out) en had behoefte aan een stuk zingeving. In de schaatswereld werd ik als groot talent de hemel in geprezen. Iets dat ik koste wat kost wilde waarmaken en ging nog veel harder trainen. Op een gegeven moment zei mijn lichaam HO. De zes maanden die daarop volgden lag ik ziek thuis op de bank. Ik voelde me futloos en niemand kon me vertellen wanneer ik beter was. In deze uitzichtloze situatie kocht ik een gitaar en een stapel filosofieboeken. Ik hoopte een antwoord op de vraag te vinden hoe ik mezelf zo voor de gek kon houden: dat ik harder ging trainen en ik dacht dat ik daardoor automatisch beter zou presteren, terwijl het tegenovergestelde gebeurde. Ik hield mezelf voor de gek en wilde zicht krijgen op deze gedachtenkronkels. De stoïcijnse filosofie bood de oplossing en hielp me om in 2010 Olympisch goud te winnen in Vancouver, Canada.’
Thuiskomen in je eigen lichaam?
Download nu de gratis Mini Guide en ontvang tips van Karlijn, Evelyn & een team van experts. Download gratis mini-guide
Waarom heeft het stoïcisme een interessante link met sport?
‘We willen van alles; wedstrijden winnen, succesvol zijn en je grote liefde vinden. De valkuil in het najagen van deze doelen zit ‘m in het feit dat ze gekoppeld zijn aan externe factoren. En ineens liggen denkfouten op de loer, zoals ‘als…. dit, dan… dat’. Dat maakt je kwetsbaar en een speelbal van je omgeving. Wanneer je als topsporter juist niet met de gouden medaille bezig bent, maar focust op wat jij dagelijks kunt doen om je prestaties te verbeteren (door bepaalde keuzes te maken), geef je elke dag waarde aan je leven. Als je dat goed doet vergroot je de kans op het behalen van het eindresultaat wat je beoogt. Stoïcijnen hebben krachtige waarden die je daarbij handvatten geven en in de (top)sport zeker van toepassing zijn. Maar ook op de werkvloer en in je privé leven komen moed, wijsheid, rechtvaardigheid en matigheid van pas. Stoïcijnen zijn veel bezig met het cultiveren van sterke karakterwaarden in plaats van de focus op externe factoren te leggen. Ik voelde angst voor de wedstrijd in Vancouver, daar kun je ‘moed’ tegenover zetten. Ondanks het voelen van angst ben ik toch de wedstrijd aan gegaan. Deze mindset helpt me om met twee voeten in de realiteit te blijven staan.’
Kun je matigheid uitleggen? Dit klinkt als een hele saaie waarde…
‘Als je jezelf matigheid oplegt ben je vrijer. Dan verdrink je minder in de oneindige mogelijkheden die het leven van tegenwoordig biedt. Bewust dingen niet doen en soms afzeggen of opofferen creëert overzicht en een heldere lijn in je geest en agenda. Zie matigheid als een vorm van zelfverkozen vrijheid. Een voorbeeld: voor je staat een tafel met daarop de heerlijkste gerechten. Het vergt discipline om niet gulzig alles op te eten. Naderhand voel je je beter als je met beheersing van het lekkers genoten hebt. Of neem een topsporter, daarover zegt Epictetus: ‘als je mee wil doen aan de Olympische Spelen hoor je de discipline op te brengen om niet elke avond wijn te drinken’. De uitdaging zit ‘m in het trainen van je veerkracht om vrijheid te vinden in beperkingen.’
Op welke momenten heb je de stoïcijnse filosofie zelf hard nodig gehad?
‘Vlak voor mijn Olympische race in Vancouver, om mezelf kalm te kunnen houden onder hele grote druk. Het stoïcisme leerde me om niet met het resultaat bezig zijn, maar de focus te leggen op wat ik wél kon controleren; moedig zijn. Ook heb ik deze mindset nodig gehad toen mijn moeder zelfmoord pleegde. Het hielp me om minder mijn eigen oordeel op iemand of een situatie te plakken. Het stoïcisme is er namelijk om oordelen uit te sluiten. ‘Accepteer je lot’ is een principe uit deze filosofie en in mijn geval ‘accepteer dat het lot van mijn moeder niet in mijn handen ligt.’ Deze zienswijze daagt je uit om zonder boosheid, frustratie en verdriet naar een situatie te kijken. Als je de negatieve emoties los kunt laten, stel je jezelf helemaal open voor blijdschap, liefde en dankbaarheid.’
Waarin verschilt het stoïcisme van een simpel trucje of een lifehack?
‘Het stoïcisme is een geïntegreerde filosofie. Zie het als een goed gevulde gereedschapskist voor het leven waaruit je niet één losse schroevendraaier kunt pakken. Het is een mindset en gaat over jou in verbinding met jezelf, de gemeenschap en uiteindelijk die met de rest van de wereld. Deze manier van denken daagt je uit om het leven aan te gaan en het juiste te doen op basis van de 4 karakterwaarden moed, wijsheid, rechtvaardigheid en matigheid.’
Wanneer heb je de stoïcijnse filosofie een beetje onder de knie?
‘Als er heftige dingen in je leven gebeuren en jij toch kalm kunt blijven. Op die momenten lukt het je dan om relativeringsvermogen toe te passen en een helikopter view in te zetten die overzicht brengt.’ Drive, Mark Tuitert, €20, verkrijgbaar via Bol.com. Kijk voor meer info op marktuitert.nl of volg Mark via @marktuitert.
Thuiskomen in je eigen lichaam?
Download nu de gratis Mini Guide en ontvang tips van Karlijn, Evelyn & een team van experts. Download gratis mini-guide
Meer lezen over het stoïcisme?
1. Dat wat in de weg staat, wordt de weg: dit zijn de wijze lessen van het stoïcisme
