Psychedelische paddenstoelen bij angst en depressie: dit is waarom deze behandeling aan terrein wint

Psychedelische paddenstoelen werden duizenden jaren geleden al gebruikt als offer voor de goden in heilige rituelen. In de jaren vijftig werden ze herontdekt als veelbelovend medicijn. En tijdens de War on Drugs werden ze fel bestreden. Momenteel zijn ze bezig met een sterke comeback in de behandeling van angst en depressie onder de noemer psilocybine. Ondernemer en natuurbeschermer Laurens de Groot besloot op onderzoek uit te gaan. Hij doorliep een sjamanistisch psychedelisch ritueel en vertelt je over zijn ervaring. 

Psychedelische paddenstoelen bij angst en depressie: dit is waarom deze behandeling aan terrein wint

Recent onderzoek naar een psilocybine-behandeling bij mensen met depressie biedt wetenschappers en zorgverleners nieuwe aanknopingspunten voor een doorbraak in de behandeling van mentale ziektes. Toch blijft de wonderlijke werking van psychedelische paddenstoelen nog steeds een groot mysterie… Laurent neemt je mee op zijn reis.

Laurens: ‘Deelnemers aan de onderzoeken naar psychedelische paddenstoelen als behandeling bij depressie noemden hun ervaring met het medicijn ‘een van de meest betekenisvolle momenten in hun leven’, zowel persoonlijk als spiritueel. Zelfs maanden na de ervaring rapporteerden ze veranderingen in hun persoonlijkheid. Ze voelden zich vriendelijker, meer verbonden en psychologisch stabieler. En allemaal dankzij een trip op paddenstoelen of truffels. Psychedelica-ponier Stanislav Grof zei hier al eens over: ‘Wat de telescoop betekende voor de astronomie en de microscoop voor de biologie, zullen de psychedelica zijn voor onderzoek naar de menselijke geest.’ Zijn deze positieve geluiden nu te goed om waar te zijn? Of is er een heel nieuw terrein van therapie te ontginnen? Om deze vragen goed te kunnen onderzoeken, wil ik eerst zelf eens kennis maken met deze mysterieuze schimmels.

Hallucinerend middel

Een opwindende en tegelijkertijd beangstigende onderneming voor mij, want ik ben veertig en heb me nooit eerder blootgesteld aan hallucinerende middelen. Om me optimaal voor te bereiden, verslind ik maandenlang boeken, interviews met experts als Timothy Leary, Ram Dass, de broers McKenna en Paul Stamets en tientallen documentaires. Totdat ik zeker weet dat ik een trip wil ervaren. Eén ding lijkt voor mij inmiddels duidelijk. Alles wijst erop dat psychedelica medicijnen zijn die geen symptomen bestrijden. Ze kunnen echter wél de menselijk psyche binnendringen om angst en depressieve klachten bij de wortels beet te pakken.

Sjamanistisch ritueel

Na het verzamelen van theoretische kennis rest slechts nog de ervaring zelf. Bij het Earth Awareness Center in Teuge mag ik met een goede vriend een truffelceremonie ondergaan, waarbij een ’tripsitter’ ons met sjamanistische rituelen zal begeleiden. Set en setting – gemoedstoestand en de omgeving – zijn van doorslaggevend belang voor een positieve ervaring. Dat onze tripsitter al duizenden personen heeft begeleid in een zelfgebouwde natuurtempel, geeft voldoende set en setting om hiernaartoe te reizen. De keuze voor een sjamanistisch ritueel is bovendien bewust, omdat ik eveneens nieuwsgierig ben naar de ceremoniële overdracht van kennis over psychedelische schimmels.

Een enorme populier prijkt voor de ingang van de natuurtempel. Deze aanblik geeft gelijk het gevoel dat we op een krachtige plek zijn aangekomen. Binnen legt onze ceremoniemeester Mark een laatste hand aan een vuur in het midden van de tempel, waarna hij twee koppen kruidenthee voor ons inschenkt. Na een uitleg over praktische zaken nemen we plaats bij het vuur.

Heilige vuur

Mark overhandigt een krachtstok met de vraag of ik het vertrouwen in hem wil uitspreken. Degene die de stok in handen heeft, is de spreker naar wie met respect wordt geluisterd. Na zijn rustige, vakkundige uitleg krijgt Mark van mij het volste vertrouwen. Hierna wijst hij op het heilige vuur dat vanuit het centrum van de tempel de ruimte verwarmt en licht schenkt. De vuurplaats zal een anker zijn dat tijdens de ceremonie een onveranderlijk baken van veiligheid en vertrouwen biedt, legt hij uit. Het staat eveneens symbool voor hetzelfde vuur waar onze voorouders in staarden om over hun visoenen te vertellen. En nu mag ik mijn intentie hierover uitspreken terwijl ik een handje truffels bij het vuur houdt. Mijn verzoek aan het vuur is simpel: geef mij een mystieke ervaring die inzicht biedt bij de vraag hoe een verruimd bewustzijn mensen kan helpen met hun mentale problemen.

Hoe reageert mijn brein?

Na het uitspreken van onze intenties sluit Mark af met een gebed dat zich richt tot de truffels en het vuur. Hij geeft aan dat we de eerste dosis verse Psilocybe Atlantis-truffels naar binnen mogen werken. Ze smaken zuur en de textuur is een beetje melig, maar vies zijn ze niet. Deze hoeveelheid is voldoende om onze geest en lichaam te laten wennen aan de veranderende waarnemingen. Voor een mystieke ervaring is een heroic dose vereist, een dosis die drie keer zo hoog is als de standaardhoeveelheid. Die zal in de loop van de avond ook komen, maar voor nu ben ik blij dat onze begeleider de ceremonie rustig opbouwt. Immers, in alle opwinding vliegen vragen als ‘hoe reageert mijn brein?’ en ‘wat gebeurt er in mijn lijf?’, door mijn hoofd. Het blijft spannend en angstaanjagend tegelijkertijd, maar bij elke twijfel wint de nieuwsgierigheid.

Psychedelische omgeving

Nu begint het wachten. We doden de tijd met een poging om synchroon te trommelen op een paar drums die de hartslag van levende wezens voorstellen. Zo nu en dan kijk ik om mij heen in de ruimte die perfect is ingericht voor een psychedelische ervaring. Het glas in de ramen heeft de kleuren van regenboog. Dikke boomstammen en kronkelige balken die het fundament van de tempel vormen, zijn van veertig verschillende houtsoorten en verankerd in leem. Het dak is een koepelvormig gewelf met uitzicht op kathedraalachtige bomen en ’s nachts de sterrenhemel. Om ons heen liggen verschillende instrumenten die Mark die avond gaat bespelen. Aan grote steunbalken hangen vogelveren en achter in de tempel staat een gigantische witte drakenkop. De hoeder van de aloude wijsheid van de aarde. Los van de vlammen van het vuur die onverminderd blijven dansen in het midden, beweegt er nog niks.

Verscherpte zintuigen

Dan gebeurt het. ‘Aah, nu snap ik de veren,’ fluister ik verbaasd terwijl de buizerd- en uilenveren aan de steunbalken beginnen te trillen, steeds sneller en sneller totdat ze fladderen. Waar ik had verwacht dat er nu lichte paniek zou ontstaan in mijn hoofd, merk ik dat mijn bewustzijn opvallend rustig en helder blijft. Mark had vooraf geruststellende woorden gesproken: ‘Beschouw jezelf als een getuige van je waarnemingen en laat alles je overkomen. Alles mag er zijn en alles is goed, wat er ook gebeurt.’ De opbouwfase gaat verder. Mijn zintuigen worden steeds scherper. Kleuren worden intenser, geluiden helderder en de wereld om mij heen begint te golven en hier en daar zelfs van vorm te veranderen. Ik weet nog steeds waar ik ben en schiet steeds opnieuw in de lach om deze prettige gewaarwording.

Heldendosis

Onze tripsitter bereidt ons voor op de volgende fase. Met een rookbundel verbrandt hij heilig hout en boomhars (palo santo en kopal). Met veren wordt de rook verspreid die onze intenties moet dragen naar het grote mysterie. Dan stopt hij voor mij en blaast de rook tegen mijn borst om het onzichtbare energiepunt van mijn hart (hartchakra) volledig open te stellen voor de ervaring. Hij merkt dat we goed reageren op de truffels en hij bouwt de dosering op ons verzoek op naar de heldendosering. Bij die hogere dosis staat ons een mystieke ervaring te wachten die volgens oeroude wijsheden ‘verborgen inzichten verschaft, het ego laat oplossen, tijdloosheid of eeuwigheid manifesteert en ongekend gevoel van eenheid kan geven’.

Transcendente ervaring en depressie

Het is de dosering die je beter onder begeleiding kunt bepalen. In wetenschappelijke onderzoeken wordt dit ook toegediend in bijzijn van een tripsitter en vaak een psychotherapeut. De transcendente verruiming is de ervaring die mensen met depressies inzichten geeft die hun ziekte draaglijk kan maken. Het is de ervaring die bij ongeneeslijke zieke mensen de angst voor de dood ontneemt. Dit hoogtepunt van de trip is de essentie van het natuurlijke medicijn en biedt een kijkje in het onbevattelijke; het mirakel van ons bestaan dat ons verstand te boven gaat. Maar het is niet zonder risico’s, want het is ook de dosering waarin deelnemers geconfronteerd kunnen worden met onverwerkte trauma’s en diep verscholen angsten. Je treedt een onbekend terrein van je eigen geest binnen. Elke ervaring dient zijn eigen doel. Maar een begeleider die de verschillende stadia van een diepe trip kent en kan bijsturen wanneer je te ver wordt meegesleurd in een negatieve ervaring, die is wel aan te raden.

Hoogtepunt van de trip

De intensiteit van een paddenstoelentrip beweegt in golven. Mijn bewustzijn klimt nu naar het hoogtepunt van deze avond. Mark speelt lieflijke melodieën op een dubbele fluit, afgewisseld met de tedere bespeling van kristallen klankschalen. Ik hoor niet alleen muziek, ik ben één met de wonderschone muziek doordat al mijn zintuigen samen lijken te smelten met de tonen. Ik zeg zachtjes dat dit het mooiste is wat ik ooit heb gehoord. Of zeg ik het niet hardop? Nu zit ik op de toppen van de piekgolf. Alles wat ik hierover gelezen heb, klopt: dit is de meeste transcendente belevenis die ik ooit heb ervaren. Besef van tijd en ruimte zijn verdwenen, mijn lichaam doet er niet meer toe en mijn ik-gevoel, het ego is opgelost. Ik ben alleen nog bewustzijn in eeuwigdurende harmonie. Maar de harmonie dient zich niet aan in vormen, het is eerder een perfect gevoel. Ik ben in het niets. Is het wit licht? Zeker weten doe ik het niet. Er zijn geen bewegende vormen of hallucinaties meer en alle geluiden zijn verstomd. Ik ben compleet gelukkig in stilte en met niets.

Werd ik opnieuw geboren?

Na een tijdje denk ik mezelf te horen praten. ‘Het is goed zo.’ En even later: ‘Dus zo is het bedoeld.’ Woorden die passen bij iemand die afscheid neemt van deze wereld. Stierf ik? Werd ik opnieuw geboren? Het zijn vragen die pas achteraf naar voren komen, want in het moment zelf is mijn bewustzijn alleen maar gevuld met liefde en een diep gevoel van verbintenis met alles en iedereen. Het zal nog lange tijd duren voor ik deze onverklaarbare, mysterieuze ervaring een plek kan geven. Maar ik begrijp volkomen hoe deze magische truffels mensen kunnen helpen.

Coming down – terug naar het hier en nu

De coming down zet in. De innerlijke reis is nog niet afgelopen, maar de waarnemingen vinden weer plaats in het hier en nu. Terwijl de wereld nog danst, blijft het vuur onveranderlijk in ons midden branden. Mijn maat aan de overkant van de vlammen mompelt zachtjes: ‘Ik moet echt eens stoppen met dieren eten.’ De tranen biggelen over zijn wangen. Hij omschrijft het overtreffende inzicht van zijn beleving als ‘liefde’. Ondertussen geeft Mark mij stukjes appel en banaan. Ze smaken absurd lekker. De avond blijft gevuld met raadsels. Terwijl de truffels langzaam hun werking verliezen, voel ik niks anders dan tevredenheid en dankbaarheid. Met de wereld, mijn leven, mijn vrouw en mijn kind. Het is allemaal zoals het moet zijn.

Weer landen in mijn lichaam

We zijn diep afgedaald in onze geest en na deze heroic dose probeert mijn bewustzijn zich weer te nestelen in mijn fysieke lichaam. Dat gaat niet helemaal vanzelf, en gelukkig zet onze tripsitter een emmertje naast mijn bed. Het bewustzijn verruimen ging makkelijker dan de terugreis, maar na een paar keer overgeven (‘Doe het als een krijger’) ben ik weer terug op aarde. De volgende ochtend, bij een nieuw vuur en met een licht ontbijt, bespreken we de ervaring en de mogelijke lessen die mijn maat en ik leerden. Mijn belangrijkste inzicht? Dat wezenlijk onderdeel uitmaken van iets groters dan jezelf stervensangst wegneemt en alledaagse problemen relativeert. Mark vertelt dat de uitwerking van de inzichten nog weken zullen na-ebben. We mogen altijd contact opnemen als er vragen openblijven. Met een dankwoord in alle windrichtingen sluit hij de ceremonie af en keren we huiswaarts.

Een nieuw innerlijk landschap

Buiten is er niks veranderd. Vogels fluiten net zo vrolijk en corona beheerst nog steeds het nieuws. Maar van binnen is een nieuw landschap geschapen. Als mijn ingesleten denkpatronen paden zijn in een veertig jaar oud sneeuwveld, dan bedekten de truffels als dwarrelende sneeuwvlokken alles onder een nieuw laagje, zodat nieuwe paden ontdekt kunnen worden. Het wordt vaak gezegd over psychedelica en ook in mijn geval terecht: de ervaring is eigenlijk niet in woorden te vatten. Veel schrijvers hebben gepoogd een diepgaande psychedelische ervaring te beschrijven, waarbij iemand bij zichzelf naar binnen gaat en doordringt tot de haarvaten van zijn of haar innerlijke belevingswereld. Maar het is simpelweg onmogelijk omdat taal ontoereikend is om puur bewustzijn uit te drukken. Wat woorden hopelijk wél kunnen doen, is een zaadje planten bij politici, onderzoekers, hulpverleners en medische professionals opdat zij meer gaan openstaan voor de wonderlijke werking van schimmels. Want met bijna 800 miljoen mensen die wereldwijd aan mentale stoornissen lijden, moet een vooruitstrevende samenleving met een open blik blijven zoeken naar middelen die deze aandoeningen daadwerkelijk kunnen genezen.’