In de herfst en winter worden de dagen korter. Een dag heeft natuurlijk nog steeds 24 uur, maar de daglichtperiode neemt af. Daardoor kunnen allerlei lichamelijke processen ontregeld raken, waaronder je slaap-waak ritme. Wetenschapsjournalist Gemma Venhuizen deed jarenlang onderzoek naar de invloed van licht op lichaam en geest en schreef er een razend interessant boek over: Licht. Hoogste tijd voor een interview!
De dagen worden korter: zo groot is het effect op je gezondheid
Gemma: Zonlicht is van levensbelang, alleen al omdat planten onder invloed van zonlicht zuurstof produceren waardoor wij kunnen ademhalen. Maar we hebben ook direct met de invloed van de zon te maken. Allerlei processen in ons lichaam worden aangestuurd door de zon. Een belangrijk voorbeeld daarvan is je slaap-waakritme. Fel licht in de ochtend werkt in feite als een soort schakelaar die je lichaam in de ‘dag-stand’ brengt: je lijf weet daardoor dat de nacht voorbij is en dat het tijd is om actief te worden. De productie van het hormoon melatonine (waarvan je ook slaperig wordt) stopt en begint pas weer ’s avonds als het gaat schemeren.
Serotonine
Maar zonlicht stimuleert bijvoorbeeld ook de aanmaak van de neurotransmitter serotonine, waar we blij door worden. En zo beïnvloedt licht nog veel meer: de aanmaak van vitamine D (belangrijk voor o.a. sterke tanden en botten), de productie van extra testosteron en zelfs je eetlust. Dit laatste geldt niet alleen voor daglicht maar ook voor kunstlicht. Bij fel licht kies je sneller voor gezondere voeding, maar eet je wel meer.
Kunnen we tijdens de kortere dagen natuurlijk licht vervangen door kunstmatig licht?
Gemma: Kunstlicht heeft een veel minder grote ‘verlichtingssterkte’ dan de zon en is daarom niet zomaar een goede vervanging. Alleen speciale daglichtlampen – die worden gebruikt bij lichttherapie, maar je ook zelf kunt aanschaffen voor thuisgebruik – komen in de buurt van daglicht. Ze hebben een intensiteit van 6.000 – 10.000 lux – te vergelijken met daglicht op een dag met sluierbewolking. Je moet echter niet langdurig recht in deze lampen kijken. Elke ochtend 20-30 minuten is voldoende om een gebrek aan daglicht op te vangen. Verschil merk je na ongeveer 1-2 weken.
Wat zijn gezonde alternatieven voor een tekort aan daglicht?
Gemma: Dat hangt ervan af op welk vlak je je daglichttekort wil compenseren. Voor je humeur helpt een ‘daglichtlamp’ zoals hierboven omschreven, en voor een vitamine D-tekort (dat je ook oploopt bij te weinig zonlicht) kun je bijvoorbeeld pillen slikken.
En hoe zit het met licht en ons slaapritme? Maakt het uit of we onze gordijnen open of dicht laten?
Gemma: Jazeker! Zeker in Nederland, waar we veel ‘lichtvervuiling’ hebben door bijvoorbeeld straatverlichting, kun je ’s nachts beter je gordijnen dichtdoen om het lekker donker te houden. Ook vlak voor het slapengaan op je smartphone kijken is onverstandig. Beeldschermen stralen relatief veel blauwig licht uit, en juist blauw licht onderdrukt de melatonineproductie extra sterk – je wordt er dus wakker van. Niet handig als je lekker wil slapen…
Heb je tips om aan voldoende daglicht te komen in Nederland?
Gemma: Naar buiten, naar buiten, naar buiten! Zelfs op een bewolkte dag. Ik ga zelf vaak ‘een lichtje scheppen’, oftewel een ommetje maken. Bij bewolking is de sterkte van de zon nog altijd 1.000 lux (lux is een maat voor de verlichtingssterkte). Ter vergelijking: in principe bedraagt de sterkte van zonlicht op een onbewolkte dag 100.000 lux, bij sluierbewolking 10.000 lux en bij bewolking 1.000 lux. Een normaal verlicht kantoor moet het doen met ongeveer 500 lux, in woonhuizen ligt de sterkte vaak rond de 200 lux. Bij 1 lux is het duister. Naar buiten met slecht weer zorgt dus altijd voor meer licht dan gewoon binnen zitten. Op dagen dat je niet naar buiten gaat, helpt een daglichtlamp. Een daglichtlamp bootst zonlicht na met wit of blauw licht. Daglichtlampen hebben een hoge intensiteit, meestal zo’n 10.000 lux. Dat is veel meer dan ‘gewoon’ kunstlicht. Daardoor kunnen daglichtlampen de stimulerende kracht van daglicht op een dag met sluierbewolking nabootsen.’
Kom thuis in je lichaam meditatiepakket
- 60 minuten geleide meditaties voor een liefdevolle relatie met je lijf
- Ingesproken door holistisch therapeut Suze Retera
- Inclusief 30 pagina dik dossier + mini podcast
