Shikantaza meditatie: 3 lessen die deze verlichtende techniek jou kan brengen

Shikantaza is een vorm van zazen (zitmeditatie) die wordt beoefend in het zenboeddhisme. Shikantaza betekent letterlijk ‘alleen maar zitten’. En dat is ook precies wat je doet. Gewoon zitten. Wat er verder ook gebeurt op jouw kussentje, het is zazen. Zelfs als je minutenlang vergeet dat je aan het mediteren bent en alleen maar aan je werk denkt. Je hoeft niet in te grijpen. En je hoeft ook niet boos te worden op jezelf als de gedachten maar blijven komen. Je vraagt je nu misschien af: Maar wat is dan het punt? Dan ga ik toch zitten dagdromen of slapen? Hoe weet ik dan of ik het goed doe? Hieronder vind je mogelijke antwoorden op die vragen. Ik deel 3 lessen die shikantaza jou kan leren, en geef je 5 praktische tips voor als je ermee aan de slag wilt. 

Shikantaza meditatie: 3 lessen die deze verlichtende techniek jou kan brengen

Alleen maar zitten dus. De richtlijnen die er zijn voor shikantaza gaan bijna allemaal over de fysieke houding. Rug recht, kin ingetrokken, handen in de kosmische mudra, ogen geloken of gesloten. Je zou denken dat dat té simpel is om het hele verhaal te zijn. En voor een deel is dat ook wel zo. Er zijn niet voor niets boeken volgeschreven over shikantaza. Maar uiteindelijk zijn dat eigenlijk allemaal pogingen om iets te beschrijven wat eigenlijk niet te beschrijven valt. Iets wat volgens het zenboeddhisme bovendien niet beschreven hóéft te worden. Zen leert namelijk dat woorden en concepten uiteindelijk alleen maar afleiden van directe ervaring en ultieme waarheid. Niet de beste insteek om een artikel mee te starten, maar ik speel maar gewoon open kaart;-). Hieronder vertel ik je waarom shikantaza zo verzachtend en verlichtend kan werken. Voor jou en alles om je heen.

Je sparkle houden na je 40^e?

Download nu de gratis Mini Guide & ontvang Eef's persoonlijke tips
Download gratis mini-guide

Les 1: Vertrouwen op jezelf en de wereld

Shikantaza roept waarschijnlijk vooral direct wantrouwen en onrust op bij de perfectionisten onder ons. Ik weet wel dat mijn wenkbrauwen bijna van mijn voorhoofd schoten toen ik er voor het eerst over leerde. We stuiten op een onvermogen in onze geest om te aanvaarden dat shikantaza op een bepaalde manier volledig doelloos is. We hebben de neiging te denken dat er een addertje onder het gras zit. Bovendien wordt akelig duidelijk hoe weinig vertrouwen we hebben. In onze eigen geest, en in het natuurlijke verloop van de dingen.

Stop met ingrijpen

Maar dat is geen reden om shikantaza uit de weg te gaan. In tegendeel: het kan je juist leren je volledig over te geven. Met shikantaza doe je namelijk vooral een stapje terug. Je stopt met ingrijpen en laat dingen gewoon hun gang gaan. Loslaten is een onvervangbare vaardigheid, en er is geen veiligere plek dan op je meditatiekussentje om het te oefenen. En als je een tijdje shikantaza beoefent, zul je vanzelf merken dat het in alle gebieden van je leven makkelijker wordt om even te wachten met ingrijpen. Te zien hoe de dingen zich willen ontvouwen en flexibel met ze mee te deinen. (Maar, voordat je denkt, zie je wel!: goed worden in loslaten is niet het doel. Het doel is alleen maar zitten.)

Kom thuis in je lichaam meditatiepakket

• 60 minuten geleide meditaties voor een liefdevolle relatie met je lijf
• Ingesproken door holistisch therapeut Suze Retera
• Inclusief 30 pagina dik dossier + mini podcast

Bestel nu!

Les 2: Liever zijn voor jezelf en anderen

In shikantaza gaat het dus om meedeinen met de flow. Maar let wel: je ‘oefent’ niet naar iets toe. Het oefenen is eigenlijk oneindig, simpelweg omdat we als mensen gewoon de neiging hebben in te grijpen. De dingen te sturen, meningen te vormen, vooruit te denken. Dat is gewoon hoe onze geest werkt.

Geen goed of fout

In andere stromingen van het boeddhisme gaat het om het controleren en kneden van onze geest, en sommige mensen hebben heel veel baat bij zo’n weg. Maar in zen is ingrijpen niet de manier. Omdat je met shikantaza niet streeft naar een doel, is er ook geen goed of fout. En als je jezelf daar dag in dag uit maar aan blijft herinneren, wordt het steeds een beetje makkelijker om niet op te staan van je meditatiekussen met de gedachte ‘volgende keer gaat het vast beter’. En om jezelf niet zo streng toe te spreken als je 5 hele minuten afgeleid was. Ook buiten het mediteren om zal het je op gaan vallen hoe vaak je jezelf afsnauwt op een dag. En misschien ook hoe veel je eigenlijk van anderen verwacht. Hoe krampachtig je je soms vasthoudt aan ideeën van goed of fout waarvan je eigenlijk niet weet wie ze nou bedacht heeft. Het wordt steeds een beetje makkelijker om ruimte te laten voor hoe dingen zijn, in plaats van je blind te staren op hoe jij denkt dat ze moeten zijn.

Les 3: Leven vanuit eenheid in plaats van verdeeldheid

De reden dat je in shikantaza afziet van ingrijpen, is omdat zenboeddhisme leert dat verlichting er al is. Het is niet buiten de realiteit, het is de realiteit. En ook wijzelf zijn al verlicht. Onze ware natuur is er een van pure verlichting. We hoeven dus niet ergens naartoe te werken. We kunnen ons beter stil houden en de dingen hun ware aard laten onthullen. En zitmeditatie is volgens zenboeddhisten de beste manier om dat te doen.

Kosmische resonantie

Met zazen ontstaat er een kosmische resonantie tussen jouw zittende lichaam en alles om je heen. Deze energievelden kunnen zich als het ware weer met elkaar synchroniseren. Hun eenheid kan zich vrijuit manifesteren wanneer jij een stapje terug doet. Soms voel je die eenheid tijdens je meditatie, maar, komt ‘ie weer: dat is niet het doel. Of je het nu voelt of niet, de eenheid is er. Een leraar van mij zei mooi: ‘Het doel van meditatie is simpelweg om verlichting aan het licht te laten komen.’ Om te ervaren hoe alles met alles verbonden is.

Willen in plaats van weten

Betekent dat dan dat je apathisch wordt? Alles maar laat zoals het is? Geen betere wereld wil? In tegendeel. Dat je tijdens je zitmeditatie alles loslaat, betekent niet dat je je leven met geheven handen leidt. Als jouw meditatie een soort ode vormt aan de eenheid van alle dingen, wordt het ook daarbuiten makkelijker om vanuit verbinding te handelen. Zorgen voor jezelf, anderen, en de planeet wordt dan steeds een beetje logischer. Je wilt het niet meer omdat je in je hoofd weet dat het moet, omdat je weet dat de wereld aan het vergaan is of dat mensen honger lijden. Je wilt het omdat… je weet eigenlijk niet zo goed uit te leggen waarom. Je wilt het gewoon. En soms kom je met gewoon willen en voelen veel verder dan met weten.

5 praktische tips

• In shikantaza is je houding heel belangrijk. Hier kun je leren hoe je moet zitten. Als zitten op een kussentje moeilijk is, kun je ook op een meditatiebankje of eventueel op een stoel zitten.
• Mediteer op een moment dat voor jou fijn voelt. Het is belangrijk dat je niet te slaperig bent en ook niet gehaast.
• Bij zazen houdt men vaak de ogen een stukje open, om zo alert mogelijk te blijven. Dan is het rustiger voor je ogen om de ruimte waarin je zit een beetje donker te maken. Als je het fijner vindt, kan je je ogen ook sluiten.
• Als je benen gaan slapen of je licht ongemak in je lijf voelt, probeer dan gewoon te blijven zitten of eventueel heel voorzichtig je houding aan te passen. Er wordt vaak een onderscheid gemaakt tussen groene pijn, die niet ernstig is en na het mediteren meteen weggaat, en rode pijn, die na het mediteren blijft hangen. Rode pijn wil je altijd vermijden.
• Controleer je ademhaling niet. Laat die gewoon zijn zoals hij is. Als je uit een gedachtenstroom terug in concentratie wilt komen, kun je even je ademhalingen tellen. Of je richt je bewustzijn op je zittende lichaam of je zintuigen. Dan komen de gedachtes vanzelf wel weer. Zie ze maar gewoon voorbij zweven.

Tip: wollen yogamat

Tijdens de koudere maanden van het jaar kan het vervelend zijn om een yin yogasessie (waarbij je een paar minuten stil zit/ligt in dezelfde houding) op een plastic mat uit te voeren. Een wollen yogamat biedt uitkomst. Wol is een natuurlijk en duurzaam materiaal en bevat geen schadelijke stoffen. De textuur van wol en de antislip onderlaag bieden een goede demping en grip. Wol is bovendien van nature temperatuur regulerend: het houdt je warm in de winter (en koel in de zomer). En wist je dat dit materiaal, omdat het verbonden is met de aarde, je ook een geaard gevoel kan geven? Verkrijgbaar in de Holistik webshop, €79,95.