Overprikkeld? Zó stel je grenzen volgens een professor in de neuropsychologie

Boodschappen doen in een drukke supermarkt, een kinderpartijtje of een serieus gesprek proberen te voeren in een lawaaierige ruimte. Allemaal situaties waarin je, vooral als je hoogsensitief bent, misschien verzucht dat je overprikkeld bent. Maar wat is overprikkeling eigenlijk precies? En is het wel het juiste woord om de overstimulatie van gezonde hersenen mee te beschrijven? Tania Nijboer, professor in de neuropsychologie, is expert op het gebied van overprikkeling en deelt haar belangrijkste inzichten. 

Overprikkeld? Professor in de neuropsychologie legt uit hoe je grenzen stelt

Overprikkeling kan een symptoom zijn van verschillende aandoeningen, zoals depressie, autisme, ADHD, Parkinson, angststoornissen, migraine, burn-out en MS. Hersenletsel leidt in veel gevallen ook tot klachten van overprikkeling. En, inderdaad, ook gezonde hersenen kunnen soms overprikkeld raken, zegt Tanja Nijboer. Als je hoogsensitief bent, bijvoorbeeld. De overprikkeling is dan geen gevolg van een aandoening, maar van een persoonlijkheidskenmerk.

Wat is overprikkeling precies?

Als je je nog nooit overprikkeld hebt gevoeld, dan is het misschien lastig je iets bij dit verhaal voor te stellen. Een eenduidige beschrijving kunnen we je niet geven, want iedereen ervaart overprikkeling in elke situatie net anders. Maar stel je bijvoorbeeld voor dat er 10 mensen tegelijk tegen je roepen en er van je wordt gevraagd dat je van zo veel mogelijk van hen precies hoort wat ze zeggen. Overprikkeling gaat vaak gepaard met:

• hoofdpijn
• vermoeidheid
• stress
• verminderde concentratie
• slaapproblemen
• onrust
• overweldigende emoties.

Sommige mensen kunnen zelfs uitvalsverschijnselen of koorts krijgen, gaan overgeven of een epileptische aanval krijgen. Afhankelijk van de mate van overprikkeling, persoonlijke factoren, en de mate van rust, kunnen deze gevolgen uren tot dagen aanhouden.

Behandeling

De oorzaak van je overprikkeling zal bepalen hoe je er het beste mee om kunt gaan. Afhangende van je persoonlijke situatie kun je je huisarts, neuroloog, revalidatiearts of een psycholoog raadplegen. Er is (nog) geen eenduidige behandeling beschikbaar voor overprikkeling. Een professional kan bijvoorbeeld voorlichting, mindfulness en time management strategieën inzetten. Je kunt ook externe filters verkennen zoals een noise cancellation koptelefoon (écht een aanrader!) of gesprekstherapie proberen. Het is in ieder geval belangrijk dat je ontdekt wat je triggers zijn en wat voor invloed factoren als slaap, voeding, beweging en emotioneel welzijn op je overprikkeling hebben. Hoe graag we soms ook willen denken van wel, wij mensen zijn allesbehalve constant. Het kan dus knap lastig en frustrerend zijn om te anticiperen op overprikkeling en er goed mee om te gaan. Wees vooral zo flexibel, compassievol en mild mogelijk met jezelf.

Grenzen stellen

Het is natuurlijk extra lastig dat je het van de buitenkant niet kunt zien als iemand overprikkeld is. Voor de één is boodschappen doen op het drukste moment van de dag een eitje, de ander komt compleet overprikkeld de supermarkt uit. En wat dacht je van de druk om altijd productief en fit te zijn in de moderne maatschappij? Vooral als je geen specifieke aandoening hebt kun je op onbegrip in je omgeving stuiten als je je grenzen leert stellen. Voor bijna elk (hoog)sensitief persoon kost dit leerproces vaak jaren, vooral als ze geen andere hoogsensitieve mensen om zich heen hebben. Als je wél een aandoening hebt, is het misschien nóg wel lastiger om te accepteren dat je niet aan kunt wat voorheen vanzelfsprekend was. Gun jezelf alle tijd die je nodig hebt om je grenzen te verkennen en je leven in te richten op een manier die goed is voor jou. Jij mag net zoveel ruimte innemen als mensen voor wie geen prikkel ooit te veel is.