Je hebt iets prachtigs bereikt en meteen daarna steekt dat ondermijnende stemmetje de kop op; dat het allemaal op toeval berust en niets met jouw kwaliteiten te maken heeft. Of je geeft een presentatie en vraagt je constant af ‘maar wie ben ik nou om hier iets over te zeggen als deskundige!?’ Dan kan het zijn dat je last hebt van het imposter syndroom, ofwel het bedriegerscomplex. Vrouwelijk leiderschapscoach Floor Molkenboer vertelt je er alles over.
Imposter syndroom: altijd bang om door de mand te vallen?
Het imposter syndroom komt – surprise – vaker voor bij vrouwen dan mannen. Het verwijst naar het gevoel dat je iedereen, inclusief jezelf, voor de gek houdt. Terwijl je in werkelijkheid hartstikke competent bent. Het gevolg? Een onvermogen om jouw plek volledig in te nemen en écht in jezelf te geloven. Floor schreef hier eerder een waardevol artikel over; ‘Dit is waarom jezelf klein maken leidt tot energetische armoede‘. Waar komt dit zelfdestructieve gedachtepatroon vandaan? En, belangrijker, hoe ontmasker je het? Wij gingen met Floor in gesprek.
Wat is het imposter syndroom?
Floor: ‘In 1978 hebben de Amerikaanse onderzoekers Suzanne Imes en Pauline Clance het imposter syndroom voor het eerst omschreven. ook wel het bedriegerscomplex genoemd. Vréneli Stadelmaier deed er in Nederland ook onderzoek naar en heeft er een boek over geschreven. Het imposter syndroom draait om de gedachte dat je iedereen, inclusief jezelf, een beeld voorschotelt dat niet klopt met de werkelijkheid. Het is de angst om ontmaskerd te worden. De wortel van deze angst is de angst om niet goed genoeg te zijn, een gebrek aan vertrouwen in je eigen competenties en veerkracht. Het gaat dus niet om mensen die anderen werkelijk bedriegen. Mensen die aan het imposter syndroom lijden beschikken over de gevraagde competenties, maar zijn toch bang om door de mand te vallen. Ze maken zichzelf klein en nemen hun plek niet in.’
Komt het voornamelijk bij vrouwen voor?
Floor: ‘Er is onderzoek naar gedaan in Amerika: 70% van de vrouwen heeft hier last van, tegenover 35% van de mannen. In mijn coachpraktijk heb ik me toegelegd op het stimuleren van zelfvertrouwen bij vrouwen. Samen onderzoeken we hoe we je veerkracht kunnen versterken. Dit is mijn specialiteit geworden nadat ik mijn eigen veerkracht vond door met bepaalde angsten aan het werk te gaan. Wat ik aantrek in mijn coachpraktijk en in de trainingen die ik geef, zijn mensen die hier ook in willen groeien. Zij zoeken naar die stevigheid in zichzelf om veerkrachtig te kunnen laveren in het leven. Ze willen graag leren hun plek met meer overtuiging in te nemen, en te luisteren naar wat hun hart hen ingeeft.’
Hoe herken je bij jezelf dat je hier last van hebt?
Floor: ‘Het imposter syndroom kan een uiting zijn van verschillende angsten. Angst om niet aardig gevonden te worden of angst om niet geaccepteerd te worden. Angst om niet aan verwachtingen te voldoen of eerdere successen niet te kunnen evenaren. Zoals ik eerder zei, de wortel is: ‘ik ben niet goed genoeg-angst’ of ‘ik ben het niet waard om van gehouden te worden-angst’.
Wat zijn de gevolgen van het imposter syndroom?
Floor: ‘Er zijn verschillende manieren waarop we omgaan met de angst om door de mand te vallen. Veel mensen gaan heel hard werken en extra hun best doen. Of ze proberen hun ongemak om te buigen door toe te geven aan bepaalde verslavingen. Of dat nou shoppen is, jezelf volproppen met zoetigheid of andere middelen die je een tijdelijk beter gevoel geven. Misschien ga je jezelf wel achter cynische humor verschuilen. Of je kiest ervoor om ‘onder’ je niveau te werken, zodat je niet door de mand valt.
Het komt er in elk geval op neer dat je jezelf verloochent en patronen van zelfdestructie activeert. Dit zijn ‘coping mechanismen’ gedreven door angst. De gevolgen zijn dat je niet je plek inneemt, dat je niet je hartsverlangen volgt. Op de lange termijn kan je ziek worden van deze strijd. Bovendien word je er heel ongelukkig van als je je door angst laat leiden, in plaats van door vertrouwen en liefde.’
Waar komt het vandaan?
Floor: ‘Er zijn drie oorzaken die veel voorkomen. Ten eerste komt het bedriegerscomplex vaak voort uit een verstoorde verbinding met je lijf. Hoe bewust zijn we van ons lijf en de signalen die het ons geeft? Hoe verbonden zijn we met haar bronnen van levensenergie? Als je de connectie met je lijf mist, is het moeilijk om in je kracht te staan. Er ligt veel wijsheid besloten in het prachtige vrouwenlijf, dit weer gaan zien en voelen zijn cadeautjes op je levenspad.
Mentale programmering
Ten tweede worden veel mensen (onbewust) geleid door een beperkende mentale programmering. Sommige programmeringen hebben je vroeger gediend, maar passen niet meer bij je leven van nu. Ze kunnen zelfs destructief zijn. Dat kan gelden voor gedachtenpatronen die je mee hebt gekregen vanuit huis. Maar ook maatschappelijke ideeën die je hebt geïnternaliseerd. Je hebt geen idee hoeveel van die programmeringen je een aanzet geven om jezelf naar beneden te halen. Denk aan alle opvattingen over hoe je als vrouw hoort te zijn…
Zielsangst
Het imposter syndroom kan ook veroorzaakt worden door zielsangst. Zo noem ik angst die zo diep zit, dat je zelf eigenlijk geen flauw idee hebt waar die vandaan komt. Een angst bijvoorbeeld die je al vanaf het begin van je leven bij je draagt. Soms draag je de zielsangst van een ander, zoals bijvoorbeeld van een van je ouders. Zielsangst is lastig om rationeel te herleiden tot een duidelijk aanwijsbare oorsprong in je huidige leven.’
Heb je advies over hoe je er vanaf komt?
Floor: ‘Zit je middenin zo’n wervelwind van gedachten die je klein maken en regeert de angst? Dan is stap 1: stop. Weet dat er middenin de wervelwind rust is. Hoe vind je die? Je lichaam reikt je de sleutels aan: waar verlangt jouw lijf naar? Vertraag je adem, voel je lijf. Door te vertragen kun je naar je hart luisteren. Je hart reikt je een kompas aan: vraag je af, wat geeft me vreugde? Waar ervaar je dat je je niet hoeft te bewijzen of te verdedigen?
Doe datgene waar jij van opknapt. Soms betekent dit de stilte ingaan, mediteren, je terugtrekken in de natuur, muziek maken, dansen. Of het juist in verbinding gaan met een ander om je hart te luchten. Het gaat er om dat je jouw ontregelde zenuwstelsel weer in standje ‘veilig’ krijgt. Dan kan je je gedachten en angsten gaan (h)erkennen en er de regie over pakken.
Zelfonderzoek
Als dit patroon van onzekerheid en angst steeds terugkeert in je leven, is het goed om ruimte te maken voor diep zelfonderzoek. Je kunt dat alleen doen. Maar mijn ervaring is dat daarin juist de aanwezigheid van een ander een transformatie mogelijk kan maken. Een transformatie die nodig is om de storm blijvend te laten bedaren en de stevigheid in jezelf (weer) te ervaren’.
In hoeverre is zelfonderzoek verbonden aan je vrouwelijkheid?
Zelfonderzoek is een onderzoek naar je vrouwelijke natuur. Zie het als investeren in de verbinding met je vrouwelijke lijf. Je programmeringen onder de loep nemen en jezelf te bevrijden van wat jou niet meer dient. Gaan (onder)kennen wat jouw waarachtige plek is in het geheel. Het onderzoeken van je vrouwelijke natuur wijst je de weg om tot bloei te komen. Dat stuk van je ontwikkeling moet je zelf doen, maar je hoeft het niet alleen te doen. Samen groeien verrijkt jou en verrijkt elkaar.’
Wil je nog een laatste wijze raad mee geven?
Floor: ‘Lieve vrouw, je bent het zo waard om de ruimte te nemen voor zelfonderzoek en bloei. Vrouwen stellen dit soort zelfzorg vaak lang uit. Er moet aan allemaal randvoorwaarden voldaan zijn, voordat vrouwen zichzelf toestaan deze investering in zichzelf te doen (en hun werkgever vragen dit te financieren). We wachten tot ons lijf zo ziek is dat we tot stilstand worden gebracht. Of dat verbittering ervoor zorgt dat we onze behoeften en vreugde niet meer voelen. Het is tijd dat vrouwen hun plek innemen. Ik geloof dat we zo kunnen helpen de disbalans in de wereld te herstellen.’
