Je reptielenbrein is het kleinste en oudste deel van je hersenen. Het is gebrand op maar één ding: overleven. Dit deel van je brein denkt niet na en onthoudt ook niets, het reageert instinctief en automatisch. Als zodanig functioneert het reptielenbrein buiten je bewuste controle. Om zo invloed uit te oefenen op jouw (eet)gedrag.
Reptielenbrein: hoe het oudste deel van je hersenen jouw (eet)gedrag bepaalt
Om te begrijpen hoe je reptielenbrein werkt eerst een korte biologieles. Hoewel je twee hersenhelften hebt, bestaan je hersenen uit 3 delen: 1) het menselijk brein (de neocortex), 2) het emotionele brein/zoogdierenbrein (limbische brein) en 3) het reptielenbrein (het oudste en kleinste deel van je hersenen). De 3 delen waaruit je hersenen bestaan hebben allemaal een andere functie.
1. Het menselijk brein (de neocortex)
Dit is het jongste gedeelte van je brein. Het is vooral verantwoordelijk voor alle rationaliteit en nuchterheid. In dit deel van je hersenen maak je weloverwogen beslissingen, doe je kennis op, denk je logisch na en analyseer je problemen. Dit deel van je hersenen laat zich het beste omschrijven als je gezonde verstand.
2. Het emotionele brein/zoogdierenbrein
Het zoogdierenbrein is het domein van je emoties. Dit deel van je hersenen screent alle zintuiglijke informatie op emotionele relevantie en vergelijkt deze met opgeslagen herinneringen en gedrag gebaseerd op positieve en negatieve ervaringen. Het zoogdierenbrein helpt je op die manier om gedrag te herhalen dat gelukkig maakt (seks, lekker eten, lachen, knuffelen) en onplezierige ervaringen (pijn, verdriet en angst) te vermijden. Dit deel van het brein beloont ook sociaal gedrag door het vrijgeven van de neurotransmitter dopamine die je een goed gevoel geeft.
3. Het reptielenbrein
Het reptielenbrein is het kleinste en oudste deel van je hersenen. Het reptielenbrein is gebrand op maar één ding en dat is overleven. Dit deel van je hersenen is dan ook verantwoordelijk voor voortbestaan en voortplanting. Het reptielenbrein heeft controle over vitale lichaamsfuncties zoals je ademhaling, hartslag en bloedsomloop. In dit deel van je hersenen domineren instincten: voortplantingsdrang en overlevingsinstincten zoals voeding. Het reptielenbrein denkt niet na en onthoudt ook niets, het reageert instinctief en automatisch. Als zodanig functioneert dit brein buiten je bewuste controle. Hier regeert het wilde beest dat maar één missie heeft: overleven.
Gezond verstand versus instinct
Je zou wellicht denken dat het menselijk brein (de neocortex) het meest actief is. Toch maak je de meeste beslissingen op basis van emoties (afkomstig uit het zoogdierenbrein) en primitieve instincten. Je emotionele brein en je reptielenbrein overheersen dus vaak je rationele brein. In praktijk betekent dit dat je wéét dat je beter geen chocolade kunt eten, maar het toch doet. De dopamine die wordt aangemaakt vanuit je emotionele brein wint het van je gezonde verstand.
Krachtenspel
Het krachtenspel tussen de 3 delen van je brein verklaart ook waarom het zo moeilijk is om je eetgedrag te veranderen. Als mens ontwikkel je een bepaalde manier van leven en eten die past binnen je comfortzone. Zonder dat je je er bewust van bent, herhaal je constant hetzelfde (eet)patroon. Je reptielenbrein zal er achter de schermen ook alles aan doen om jou in hetzelfde kringetje te laten lopen. Het vaste patroon dat je volgt zorgt weliswaar voor een paar kilo te veel, maar is wél voorspelbaar en daardoor veilig. En veiligheid staat bovenaan bij je reptielenbrein. Alles wat nieuw of anders is, voelt onveilig en zal je reptielenbrein dus in eerste instantie willen verwerpen. Ook al wéét jij rationeel gezien dat minder snoepen en meer sporten beter voor je is.
Slimmer dan je reptielenbrein
De enige manier om je reptielenbrein te slim af te zijn, is je bewust zijn van zijn bestaan en uiterst geraffineerde handelwijze. Wat óók helpt is jezelf een nieuw patroon aan leren. Zo ben ik een paar maanden geleden begonnen met het lopen van 15.000 stappen per dag. Dat haal ik heus niet elke dag, maar toch wel vaak. Ik heb er namelijk een gewoonte gemaakt een activity tracker te dragen en elke avond te checken hoeveel stappen ik heb gezet. Grappig genoeg is het mijn reptielenbrein dat me nu van de bank af krijgt als het regent en mijn neocortex en emotionele brein tegensputteren. Kortom, het reptielenbrein is geen onzin.
