Het pad bewandelen van persoonlijke groei is niet altijd makkelijk. Dat weet ook familiesystemen expert Els van Steijn. Want zodra jij ineens je grenzen gaat aangeven of je emoties leert uiten terwijl je dat niet eerder deed, kan je omgeving daar iets van vinden. Het vraagt nou eenmaal moed om te groeien en je bewustzijn te vergroten. Maar alleen zo maak jij je los van je ego en kan jouw ware essentie door je heen stralen. Els neemt je mee langs een aantal veelgehoorde obstakels en stelt je gerust. Want werken aan jezelf doe je om uiteindelijk als een wijzer en steviger staand mens in het leven te kunnen staan. En dat is meer dan de moeite waard.
Familiesystemen-expert legt uit: werken aan jezelf en dealen met je omgeving, zo pak je dat aan
Els: ‘Stel je voor dat je jezelf op je sterfbed de volgende vragen stelt: heb ik mijn leven geleefd? Heb ik voldoende liefde gegeven en kunnen ontvangen? Heb ik mijn talenten en tijd besteed aan waardevolle doelen, zonder veel energie te verliezen aan ‘gedoe’? Als je daar volmondig ja op kunt zeggen, heb je weinig reden om in je familiesysteem te duiken, tenzij je oprecht geïnteresseerd bent in de mensen om je heen en je familiegeschiedenis. Hopelijk mag je nog vele nieuwe levensjaren op jouw teller bijschrijven, waarin je een blij en tevreden mens bent.
Blijvende verandering
Als tussentijdse reflectie op deze vragen een minder rooskleurig antwoord oplevert, kan het uitermate zinvol zijn om in je biologische familiesysteem van herkomst te duiken. Hardnekkige patronen in je huidige professionele en persoonlijke leven kun je bijna altijd terugbrengen naar je familiesysteem van herkomst en eventuele traumatische gebeurtenissen. Vaak kun je met motivatie, doorzettingsvermogen, kennis en een beetje geluk tijdelijk loskomen van die obstakels. Maar regelmatig lukt het niet om positieve verandering vast te houden omdat je vastzit in onbewuste belastende patronen. Aan de slag gaan met je familiesysteem van herkomst kan dan de sleutel tot blijvende verandering zijn.’
Wat zijn eerste stappen die je kunt zetten om met deze materie aan de slag te gaan? Naast het lezen van jouw twee boeken uiteraard ;-).
Els: ‘De eerste stap is beseffen dat je niet je ego bent, maar dat je een ego hebt. Je ego vertegenwoordigt het gedeelte van jou dat gelinkt is aan je zelfbeeld. Deze aangenomen identiteit is ingebeeld en komt mede voort uit conditionering, je persoonlijke geweten over ‘goed en kwaad’, waar je wieg heeft gestaan en ook door gevormde karaktertrekken en geërfde eigenschappen van je familiesysteem. Onder je ego zit wie of wat je in essentie bent. Maar vaak word je door je ego geregeerd en meegesleurd. Gedachtes, zeker angstgedachtes, die voortvloeien vanuit ego-wensen en ego-behoeften, vinden zichzelf heel belangrijk. Gedachten zien zichzelf niet als ‘gewoon gedachten’: het is aan jou om dat te proberen te onthouden. Anders raak je steeds vereenzelvigd met die gedachte, je pijn, je ego of het etiket dat op je is geplakt. Als je bij jezelf waarneemt dat je je zelfbeeld en al je rollen wel heel serieus neemt, dan zorgt dat inzicht alleen al voor ruimte.
Bewustzijn vergroten
De tweede stap is loslaten. Laat los wat niet van jou is en ook alles wat niet waar is, zoals bepaalde overtuigingen. Zo vergroot je je bewustzijn en neemt je kwaliteit van aanwezigheid toe. En deze bepaalt voor een belangrijk deel de uitkomst van een situatie, en wat daarin mogelijk of onmogelijk is. Je zult dus merken dat je in je alledaagse leven meer ruimte, kracht en vrijheid voelt om wijze keuzes te maken. Hierover kun je meer lezen in mijn nieuwe boek ‘De fontein, maak wijze keuzes’.
Wat is de link tussen je ego, je bewustzijn en jouw metafoor van ‘De fontein’?
Els: ‘De fontein als metafoor helpt je om je eigen plek stevig in te nemen in je leven en de ander zijn of haar plek te gunnen. Zie hiervoor het artikel ‘hoe overleef ik mijn familie.’ Goed op je plek staan in de fontein, helpt je je bewustzijn te vergroten, minder ego-gedreven te zijn en meer te kunnen handelen vanuit wie jij in essentie bent. Zodat naar buiten komt wat zich door jou wil openbaren. Hoe meer je je ego loslaat, hoe meer je het ook kunt opbrengen om te luisteren naar anderen en los kunt laten wat niet van jou is. Dat is een belangrijk stukje dat bij zelfontwikkeling soms vergeten word. Mensen zijn druk bezig met hun gevoel niet gehoord of gezien te zijn. Er ontstaan verwijten en ze proberen te verklaren waarom ze wellicht onvoldoende tot wasdom zijn gekomen. Mijn wedervraag is dan: ben jij zelf wel in staat om de ander te zien? Een betere wereld begint bij jezelf. De enige op wie je echt invloed hebt is jezelf. Begin bij jezelf en merk hoe je omgeving vaak anders op je gaat reageren.’
Wat is het effect op je omgeving als je met jezelf aan de slag gaat?
Els: ‘Dit effect kan zowel positief als negatief zijn. Soms merkt je omgeving niet eens dat je met jezelf aan de slag bent gegaan. Vaak zijn mensen zo met zichzelf bezig dat ze niet doorhebben dat je bent veranderd en gegroeid bent als mens. Toch ervaren mensen vaak wel in interacties met jou dat je anders reageert en dat bekende patronen daardoor niet meer geactiveerd worden. De ander merkt misschien dat je aanweziger en je vrijer voelt als mens. Het ‘nu’ wordt voor jou niet meer vertroebeld door beelden uit het verleden, zorgen over de toekomst of je ego dat opspeelt. Met jezelf aan de slag gaan zorgt dus voor een andere verbinding met jezelf en daardoor met je omgeving. Soms is het effect ook dat je sterker in je schoenen staat dan je omgeving gewend is, en dat kan voor sommige mensen ook even wennen zijn.’
Wanneer gaat je omgeving daar iets van te merken?
Els: ‘De omgeving gaat iets bij je merken als je ander gedrag vertoont dan ze zijn gewend van je. Stel dat je last hebt van het zogenaamde ‘lieve brave meisjes/jongetjes-syndroom‘. Dat kan op elke leeftijd tot uiting komen en zorgt ervoor dat je de rol van pleaser aanneemt en jezelf op de laatste plaats zet. Hierdoor kun je je onschuldig gaan voelen, want aan jou kan het niet liggen. Of stel je jezelf continu onterecht verantwoordelijk houdt voor allerlei zaken. Hiermee hoop je grip te houden op de situatie en probeer je nare gevoelens en conflicten te vermijden. Als jij dit soort patronen doorbreekt, kan het zijn dat je omgeving not amused is. Ze zijn gewend dat jij nooit scherpe feedback geeft, zaken zonder morren oppakt of de dingen al hebt geregeld. Nu doe je dat nu niet langer. Een omgeving kan dan emotioneel gaan chanteren en je manipuleren om je toch weer in het oude patroon te doen vervallen. Dat zou voor de ander gunstig zijn, maar voor jou niet. Opmerkingen als ‘dat had ik van jou niet verwacht’ of ‘jeetje, wat ben jij egoïstisch geworden’ kunnen je uit je evenwicht brengen. Misschien wordt je genegeerd, niet meer uitgenodigd of er wordt getest of je het nieuwe gedrag wel blijft vertonen. Soms wordt er cynisch gezegd ‘zeker op cursus geweest, nu weer even normaal doen hoor!’.’
En hoe ga je om met een partner die weerstand toont naar jouw ontwikkeling?
Els: ‘Een relatie is een constante gelijkwaardige uitwisseling van geven en ontvangen. Daar bovenop komt een zogenaamde systemische dimensie. Hoe jij je innerlijk met je biologische moeder hebt verbonden, bepaalt bijvoorbeeld hoe je je ten diepste met een ander kunt verbinden (zie ook dit artikel, dat inzicht geeft in wat de invloed is van de relatie die jij met je moeder hebt op je leven nu). Als jij en je partner om wat voor reden dan ook jullie moeders afwijzen of verantwoordelijkheid overnemen voor haar, kunnen jullie je beiden waarschijnlijk niet ten diepste met elkaar verbinden. Waarschijnlijk kunnen jullie allebei beter geven dan ontvangen.
Nieuwe balans in de relatie
Stel dat de ene partner aan de slag is gegaan met zichzelf en nu wél in staat is de moeder boven zichzelf te zetten in de fontein. En de andere partner kan dit (nog) niet. De partner die zich nu innerlijk heeft verbonden met de moeder, krijgt andere behoeften in de relatie. Waar je eerst tevreden en blij was met wat je kreeg van je partner, neem je daar nu geen genoegen meer mee. Je mist een bepaalde diepere intimiteit en merkt nu des te meer dat je partner zich op essentiële momenten niet met je kan verbinden. De andere partner voelt vervolgens een druk om zich te verbinden maar hij/zij kan dat nog niet waarmaken. Dat kan gaan knagen en zo kan de relatie vanuit een systemisch perspectief onder druk komen te staan. Het kan dan gebeuren dat dan een nieuwe balans moet worden gevonden.’
Weer terug in balans komen?
Download nu de gratis Mini Guide & ontvang Karlijn's persoonlijke tipsDownload gratis mini-guide
Stel je hebt een partner die geïnteresseerd is in je proces; hoe kun je deze daarin meenemen?
Els: ‘Als jij met jezelf aan de slag gaat en kunt delen wat er met je gebeurt, laat je iets van je essentie zien. Dat maakt je kwetsbaar en gaat ook vaak gepaard met primaire emoties. Een ‘gezond’ persoon reageert bijna altijd goed op zuivere primaire emoties van een ander. Dat maakt dat echt contact tot stand komt. Als je partner bezig is met zelfontwikkeling, wees dan nieuwsgierig. Vraag en luister geïnteresseerd. Vraag door. Neem het verhaal niet over door te zeggen dat jij ook zoiets hebt meegemaakt. Laat de ander praten over het innerlijke proces dat zich afspeelt, maar dwing de ander niet om open tegen je te zijn.
Verloren verbinding
In een relatie vindt bij beide partners de groei meestal niet gelijktijdig en op dezelfde manier plaats. Soms groeit de ene partner harder dan de andere en een andere keer is het andersom. Ook al begrijp je de ander soms even niet, zorg dat je daarna weer bij elkaar kunt aansluiten. Realiseer je dat als een partner zijn of haar lot echt aankijkt en hard aan zichzelf werkt, de andere partner meestal op een onbewust niveau vanzelf naar hem of haar toedraait. Op het moment dat de partner voelt dat de ander zijn of haar lot niet echt aankijkt of er zelfs van wegkijkt, zal de ander innerlijk wegdraaien en gaat de verbinding verloren.’
Is het slim om samen met je partner in elkaars familiesysteem te duiken of is dit eerder een individueel proces?
Els: ‘Over het algemeen ben ik er voorstander van dat elke partner zijn of haar eigen thema’s zelf aankijkt en daar een antwoord op vindt. Het antwoord vinden op je levensvragen en je lot aankijken kun je uitsluitend zelf doen. Als iemand anders het voor je gaat dragen en verantwoordelijkheid overneemt die van jou is, verzwak jij jezelf en verlies je een stukje van je veerkracht en je waardigheid. Het kan wel heel prettig zijn om als partner bij een familieopstelling van de ander aanwezig te zijn, mits dat voor hem/haar veilig voelt. Omdat je dan kan zien en voelen in wat voor dynamiek je partner zit. Dat kan een hele bijzondere ervaring zijn. Een opstelling legt namelijk vaak onzichtbare dynamieken bloot die je met je ratio niet kan bedenken.
Hoe kun je je kinderen meenemen in deze ontwikkeling?
Els: ‘Kinderen zijn niet gek. Ze voelen het als jij niet lekker in je vel zit. Ontken dat dan ook niet, want anders leert een kind dat wat het voelt niet waar is. Zeg: ‘Ja mijn lieve kind. Je hebt gelijk. Mama/papa is een beetje verdrietig, maar ik ben volwassen, ik vind een oplossing. Ik zorg voor jou en jij niet voor mij.’ Het risico bestaat dat als je te veel gaat delen van ingewikkelde persoonlijke vraagstukken, het kind voor jou gaat zorgen. Als een ouder niet stevig op zijn plek in de fontein staat, voelt het kind de behoeftigheid en tekort van de ouder altijd op een onbewust niveau. De kans is aanzienlijk dat het kind voor jou gaat zorgen of juist een oordeel over je krijgt. Het kind stijgt dan op in de fontein en ontwikkelt daarmee een eigen tekort. Zo worden patronen generatie op generatie aan elkaar doorgegeven. Mijn missie in het leven is dan ook om volgende generaties systemisch ‘schoner’ en minder belast te laten zijn.’
Is er nog een laatste wijze raad die je graag mee wil geven?
Els: ‘Niet elk mens kan of is bereid om met zichzelf aan de slag te gaan. Hoewel iedereen verantwoordelijk is voor zijn eigen daden (of gebrek daaraan), is het vaak onmacht en geen onwil. De pijn is soms te groot. De kans bestaat dat je bijvoorbeeld door je groei ‘ontrouw’ aan een familie, groep of religie wordt. Die prijs is soms te hoog om te betalen. Dan is het veiliger om minder bewust in je leven te staan. Door te groeien als mens ga je door verschillende stadia van bewustzijnsgroei. Een ‘hoger’ bewustzijnsniveau maakt je geen beter mens in vergelijking tot iemand die een ‘lager’ bewustzijnsniveau heeft. Het enige wat het betekent, is dat je je bewustzijn hebt verruimd. En dat maakt dat je toegang hebt tot een andere wijsheid. Deze wijsheid beïnvloedt je denken en gedrag. Zo kun je groeien als mens. In plaats van je ego, schijnt steeds meer je ware gedaante door je heen. Dat brengt iets jeugdigs en tijdloos met zich mee, ongeacht je leeftijd. Dat is toch een fijne ‘bijvangst’ van werken aan jezelf!’
Meer lezen van Els:
1. Zo blijf je in je kracht staan als je ouders aftakelen
2. Waarom een gezonde relatie begin bij kunnen ontvangen
3. Waarom volwassen worden soms vraagt om slachtoffers maken
4. Zo maak je van kerst een helend samenzijn
5. Dit is de impact van familie op jouw hooggevoeligheid
6. Dit is hoe je een relatie goed afsluit
7. Wat jij niet draagt wordt niet doorgegeven
8. De impact van een onveilige jeugd op je vermogen tot hechten
9. Waarom je eigen grootsheid omarmen moeilijker is dan jezelf klein houden
10. Zo ontdek je jouw emotionele triggers
11. Dit is waarom je je 2 minuten écht verdrietig voelen helend werkt
12. Dit is wat jouw oordelen over een ander prijsgeven over jezelf
13. Dit is hoe de relatie met je vader doorwerkt in de rest van je leven
