Bijna elk mens maakt vroeg of laat wel trauma mee. Bij dat woord denk je misschien aan oorlogsveteranen, verkrachtingsslachtoffers of langdurig mishandelde kinderen. Maar ook het verlies van een geliefde, verkeersongelukken of relatieproblemen kunnen traumatiserend zijn. Wat verschillende soorten trauma’s met elkaar gemeen hebben is dat ze sporen in je lichaam en geest achterlaten. In Kassandra Goddijn’s boek Van taboe naar traumabewust leerden wij over het traumamodel van de Duitse psychotherapeut Franz Ruppert. Volgens Ruppert splitst je ‘ik’ zich na traumatisering op in drie delen. Hieronder vertellen we je meer.
Traumamodel van dr. Ruppert: zó splitst je ‘ik’ zich op na een traumatische gebeurtenis
Je las hierboven al dat trauma een breed begrip is en dat bijna elk mens vroeg of laat wel trauma meemaakt. Het boek van Goddijn gaat voornamelijk over vroegkinderlijk trauma. Vooral als dit langdurig was en overwerkt blijft, kan het erg vergaande gevolgen hebben. Tegelijk wordt het juist moeilijker om de gevolgen te herkennen als traumasporen; ze gaan namelijk als het ware samensmelten met je persoonlijkheid. Als je nog niet doorhebt dat er trauma te helen valt, kun je daarom soms het gevoel hebben dat je ‘gek’ bent. En als je eenmaal ziet dat er werk aan de winkel is, kan het voelen alsof jij je trauma bent. Het traumamodel van Ruppert laat zien dat beide vermoedens onjuist zijn.
Het traumamodel van Franz Ruppert
De traumadeskundige Franz Ruppert stelt dat er bij iedere traumatisering een splitsing optreedt in iemands persoonlijkheid. Er ontstaat ten eerste een Traumadeel, dat de herinneringen aan het trauma bewaart. Het Traumadeel blijft steken op de leeftijd van het trauma: als het getriggerd wordt, ben je weer even terug bij de traumatische ervaring. Je beschikt niet over je volwassen brein en ervaart weer de overweldigende emoties en hulpeloosheid van toen.
Overweldigende gevoelens
Ten tweede is er een Overlevingsdeel, dat vooral een grote urgentie voelt om ergens weg te komen. Dit deel kan je gedrag (onbewust) volledig overnemen als je Traumadeel getriggerd raakt, om het contact met die overweldigende gevoelens te verbreken. Het bedenkt steeds nieuwe strategieën (ruzie maken, mensen wegduwen, dwangmatig overwerken, drugs gebruiken, people pleasing…) om het trauma uit het bewustzijn te houden. Het Gezonde deel tenslotte is het ‘onaangetaste’ deel van je persoonlijkheid. Het verlangt naar heling en voelt dat er iets niet in orde is. Deze delen van je ‘ik’ kunnen elkaar snel afwisselen als je je trauma nog niet hebt verwerkt, ogenschijnlijk buiten jouw controle.
Het traumamodel bij complex trauma
Sommige mensen maken gedurende hun kindertijd herhaaldelijk trauma mee. Bijvoorbeeld als ze misbruikt, mishandeld of verwaarloosd worden. Belangrijk om te weten is dat volgens Ruppert elk trauma een nieuwe splitsing oplevert. De nieuwe Traumadelen en Overlevingsdelen dragen kenmerken van de leeftijd op het moment van de traumatisering. Zo ontstaat er bij mensen met complex trauma een soort puzzel met talloze stukjes. Dat zijn allemaal stoorzendertjes die het dagelijkse leven compliceren. Deze mensen worden daarom uiteindelijk vaak gedwongen om hulp te zoeken en hun trauma te verwerken. Misschien lukt het ze niet om een baan of relatie vast te houden, of ze lopen steeds weer tegen depressies of angstklachten aan. Gelukkig is het niet nodig om álle puzzelstukjes aan te kijken en op de juiste plek te leggen. Kassandra Godijn schrijft: ‘Ieder puzzelstukje dat op zijn plaats valt, geeft wat meer overzicht en daarmee meer rust en keuzevrijheid. En ook als maar de helft van de puzzelstukjes gelegd is, kan het thema van het hele plaatje al opdoemen.’
Integratie of verwerking?
Tot dusver gebruikten we het woord ’traumaverwerking’, maar ‘integratie’ is eigenlijk een beter woord. Integratie betekent dat het Traumadeel in plaats van te verdwijnen – je kunt de geschiedenis immers niet herschrijven – geleidelijk opgaat in het Gezonde deel. Het Overlevingsdeel is dan niet meer nodig. Je kunt het verhaal over je verleden opnemen in jouw coherente mentale ‘autobiografie’. De pijn is er dan natuurlijk nog steeds, maar deze overspoelt je niet meer. Je wordt er niet meer zo diep door ontregeld.
Drie delen, drie benaderingen
Terug naar het traumamodel van dr. Ruppert. Om het trauma te kunnen integreren, hebben alle drie de delen van je ‘ik’ een andere benadering nodig. Het Gezonde deel moet gestimuleerd worden om te groeien. Het Traumadeel heeft vooral erkenning nodig en moet zich fysiek en emotioneel kunnen ontladen (‘Jeetje, wat heb ik me vreselijk bang en wanhopig gevoeld. Dat een kind dit moet meemaken!’). En het Overlevingsdeel mag op een respectvolle manier ontmaskerd worden (‘Ik hoor je, ik neem mee wat je zegt, maar ik neem je niet per definitie serieus’). ‘Het Overlevingsdeel mag met eervol ontslag,’ schrijft Goddijn.
Hoe zet je deze wijsheid in?
Een belangrijke reden waarom Goddijn haar boek Van taboe naar traumabewust heeft geschreven, is omdat de geestelijke gezondheidszorg nog enorm tekortschiet als het om trauma gaat. Onderzoekers over de hele wereld zijn bezig de vergaande gevolgen van (vroegkinderlijk) trauma bloot te leggen, maar helaas is er voor deze wijsheid in veel behandelingen nog geen ruimte. De focus ligt vaak op het plakken van labels en het managen van bepaald gedrag of symptomen, terwijl de onderliggende wonden niet onderzocht worden. Voor iedereen die hulp zoekt zou een trauma sensitieve aanpak nuttig zijn. Maar vooral als je duidelijke traumatische gebeurtenissen in je leven kunt aanwijzen, is het belangrijk dat je een professional vindt die weet hoe hiermee om te gaan. Informeer gerust bij een intakegesprek naar hun visie op trauma(herstel). Je kunt ook onderzoek doen naar hulpverleners die buiten de gevestigde ggz werken.
Zelf onderzoek doen
Tenslotte, zelf leren over trauma kan enorm veel inzicht en ook heling geven. Dit artikel en het boek van Godijn vormen al een mooi begin! Hieronder vind je een lijstje met andere artikelen over trauma die eerder op Holistik verschenen. Kijk ook zeker eens naar de boeken The Body Keeps the Score van Bessel van der Kolk, Het drama van het begaafde kind van Alice Miller en Niemandskinderen van Carolien Roodvoets.
Nieuw! Trauma & je lichaam pakket
Herkennen, helen en voorkomen met trauma-expert Suze Retera. Nu voor slechts €29,95
Meer lezen over trauma
Professor legt uit: deze 5 remedies helen lichaam en geest bij trauma
Posttraumatische stresstoornis (PTSS): aan deze symptomen herken je het
Trauma en je lichaam: deze 5 tips helpen je oude pijn te ontladen
Was jij als kind de steunpilaar van je ouder(s)? Dit zijn 7 vormen van parentificatie
7 microtrauma’s die je lichaam en geest niet zomaar vergeten
Traumaverwerking: dit is hoe je (weer) thuiskomt in je eigen lichaam
Herstellen van trauma: 5 lessen van Oprah Winfrey en psychiater Bruce Perry
Familiesystemen-expert legt uit: zo stop je met reageren vanuit je oude trauma
