Er wordt steeds meer onderzoek gedaan naar de vergaande effecten van trauma op lichaam en geest. Een ontwikkeling die voor veel mensen van levensbelang is. Twee mensen die op hun eigen manier een enorme impact hebben gemaakt op dit gebied zijn Oprah Winfrey en de kinderpsychiater Bruce Perry. In hun boek Wat is je overkomen? gaan ze samen in gesprek over trauma, veerkracht en herstel. Het is een bundeling van intrigerende wetenschappelijke inzichten en aangrijpende persoonlijke verhalen. Hieronder hebben we vast 5 wijze inzichten uit het boek voor je samengevat.
1. Soms voelt ellende vertrouwder dan veiligheid
Heb je je weleens afgevraagd waarom iemand in je omgeving, of misschien wel jijzelf, steeds onveilige relaties lijkt ‘uit te kiezen’? In veel gevallen is deze persoon simpelweg gewend dat connecties met anderen gekenmerkt worden door onrust, drama of zelfs geweld. Bruce Perry legt in Wat is je overkomen? uit dat we allemaal neigen naar wat bekend is, ook al is dat ongezond of verwoestend. We worden aangetrokken tot datgene waarmee we zijn opgegroeid. Als dat chaos, geweld en drama is, dan wordt je beeld van anderen en de wereld bevestigd als je in je volwassen leven slecht wordt behandeld.
Zelfsabotage
En dat voelt ‘kloppend’, ondanks dat je pijn lijdt. Want het meest destabiliserende dat iemand kan meemaken is dat zijn of haar kernovertuigingen onderuit worden gehaald, schrijft Perry. Het kan daarom zelfs zo ver gaan dat je je in een relatie met iemand die jou niet slecht behandelt, steeds ongemakkelijker gaat voelen. En dan kan je geest onbewust op zoek gaan naar een meer vertrouwde reactie. Je probeert de intimiteit, die nieuw en bedreigend voelt, te vermijden. En als dat niet lukt, ga je de relatie saboteren of ondermijnen. Zo creëer je uiteindelijk de ellende waar je eigenlijk bang voor bent, omdat je het onbekende nóg enger vindt. Dit is een van de meest voorkomende, maar minst begrepen gevolgen van een ontwikkelingstrauma.
2. Doseer het helen
Soms, als je begint aan je helingsproces, kan het verleidelijk zijn om het te overhaasten. Maar het is erg belangrijk dat je het helen ‘doseert’. Dat je zowel in therapie als in gesprekken met dierbaren de controle hebt over wanneer, hoeveel en welk aspect van de traumatische gebeurtenis je deelt. Je wilt namelijk voorkomen dat je gedereguleerd raakt (dus dat je stressresponssystemen worden geactiveerd). Want op dat moment kan niets het ‘slimme deel’ van je brein (je cortex) meer bereiken.
Voor iedereen zal deze grens op een ander punt liggen, en veranderlijk zijn. Probeer je dus bewust te worden van stressreacties in je lijf en vorm op basis hiervan jouw eigen therapeutische herstelpatroon. In therapie kun je dit bijvoorbeeld doen door met je therapeut af te spreken dat jullie een pauze inlassen zodra je merkt dat het gesprek je lichaam in stressstand zet (je hart gaat sneller kloppen, misschien krijg je buikpijn of zweethanden). Focus dan eerst op het kalmeren van je zenuwstelsel.
De kracht van ritme
Een van de beste manieren om dat te doen is door middel van ritme. Wandelen, zwemmen, muziek, dans, het geluid van brekende golven op het strand… Allemaal regulerende activiteiten. Waarom ritme zo helend is? De ritmes van de natuur liggen opgeslagen in onze biologische systemen. Dat begint al in de baarmoeder, waar het kloppende hart van de moeder voor een ritmisch geluid, druk en trillingen zorgt die een constante ritmische input leveren voor het brein van de foetus. Als we een baby die van streek is in onze armen wiegen, activeert die ritmische beweging de herinnering aan veiligheid.
3. Regulering voorkomt miscommunicatie
Ervoor zorgen dat je gereguleerd blijft zorgt er niet alleen voor dat therapie effectief kan zijn. Het voorkomt ook miscommunicaties. Bruce Perry schrijft: ‘Bij communicatie gaat het erom dat je een idee, concept of verhaal van jouw cortex naar de cortex van een ander overbrengt. Van het slimme deel van jouw brein naar het slimme deel van het brein van de ander dus. Het probleem is dat we niet rechtstreeks van cortex tot cortex communiceren.’
Al onze rationele gedachten, maar ook de gezichtsuitdrukkingen, spreektoon en lichaamstaal die we oppikken, moeten door de emotionele filters van het lagere, minder slimme brein heen. De betekenis van de communicatie kan in dit complexe verwerkingsproces makkelijk worden vervormd, uitvergroot, gebagatelliseerd of verloren gaan. Vooral als iemand ontregeld is, want dan kan hij of zij geen gebruik meer maken van het slimste deel van zijn of haar brein. Pas als alle gesprekspartners weer gereguleerd zijn kunnen jullie dus een logisch, rationeel gesprek voeren.
4. Verbondenheid als medicijn
Een recent onderzoek van een team van Harvard gaf aan dat van alle factoren die bij depressiviteit een rol spelen, de belangrijkste samenhingen met het ontbreken van onderlinge verbondenheid. De positieve effecten van sociale verbondenheid waren zelfs aanwezig bij individuen die een grotere kans op depressiviteit hadden vanwege genetische kwetsbaarheid of een trauma vroeg in het leven. Verbondenheid gaat ook de aantrekkingskracht van verslavingsgedrag tegen, schrijft Perry. In veel inheemse gemeenschappen zijn interpersoonlijke relaties dan ook het allerbelangrijkste medicijn tegen trauma en pijn. In de moderne maatschappij, vooral in individualistische culturen, is die wijsheid grotendeels verloren gegaan.
5. Beloon jezelf op een gezonde manier
Om voldoende gereguleerd te blijven, probeert iedereen – getraumatiseerd of niet – elke dag zijn of haar ‘beloningsemmer’ te vullen. Bijvoorbeeld met gezonde relaties, vrijwilligerswerk, seks, bewegen, tekenen of dansen, etcetera. Dat zijn allemaal gezonde opties. Maar sommige mensen grijpen naar drugs, te veel zoet/zout/vet eten of andere verslavingen. Vooral als je (als gevolg van trauma) én vaak gedereguleerd raakt én te weinig toegang hebt tot gezonde beloningen, is de kans groot dat je op ongezonde beloningen terugvalt. Daar zul je verder door dereguleren en je relaties zullen eronder lijden. Waardoor je snel in een vicieuze cirkel terecht komt. Een groot deel van traumaherstel is dus zorgen dat iemand niet alleen ongezonde beloningen loslaat, maar vooral meer toegang krijgt tot gezonde beloningen. Wat is je overkomen?, Oprah Winfrey en Bruce Perry, €24,99, verkrijgbaar via Bol.com.
Nieuw! Trauma & je lichaam pakket
Herkennen, helen en voorkomen met trauma-expert Suze Retera. Nu voor slechts €29,95
