Hogere rouwkunde: zo leer je ten volle leven met gemis

Een taboe rond de dood is van alle tijden. We vinden het knap lastig om te worden geconfronteerd met onze eigen sterfelijkheid en die van onze dierbaren. Gelukkig zien we steeds meer eigentijdse rituelen ontstaan rondom afscheid. Ook verlangen mensen ernaar om rouw te gaan zien als een transformatieproces in plaats van alleen maar een zwarte bladzijde in hun bestaan. Lifecoach Jacqueline Cino verloor 5 jaar geleden plots haar man en weet hoe je ten volle kunt leven met gemis. Van vrijdag 10 december tot en met zondag 12 december 2021 organiseert Jacqueline een rouw retreat waar alle ruimte is om emoties rondom jouw verlies te helen. Er zijn nog enkele plekken…

Hogere rouwkunde: zo leer je ten volle leven met gemis

Ons menselijk bestaan is kostbaar en kwetsbaar tegelijk. Het leven kan zomaar zeer ingrijpend veranderen. En opeens is er die lege plek aan tafel… Lifecoach Jacqueline Cino ziet bij steeds meer mensen een verlangen om rouw te ervaren als een transformatieproces. Een proces dat mensen in staat stelt ten volle te leven met gemis. Acceptatie van het leven zoals het is. Haar ervaring is dat als eenmaal een bewuste keus voor persoonlijke groei is gemaakt, mensen de veerkracht hebben om verlies een plek te geven in hun leven. We gingen met haar in gesprek.

Verloopt rouwen volgens een bepaald patroon of is het voor ieder mens verschillend?

Jacqueline: ‘Hoe we omgaan met verlies, is voor ieder mens weer anders. Na de dood van mijn man was ik de eerste maanden op zoek naar de handleiding hoe te rouwen. Die blijkt niet te bestaan. Ik ontdekte dat er in de loop der tijd verschillende visies zijn ontwikkeld op het gebied van rouw. Dat heeft mij geholpen te begrijpen dat rouwen een uniek en heel persoonlijk proces is. Rouwen is niet alleen maar negatief. Juist omdat je er niet omheen kunt om naar jezelf te kijken, leer je jezelf op een nieuwe wijze kennen. En daarin schuilt de kracht van omgaan met verlies. Wie rouwt, beweegt voortdurend tussen het verleden en de toekomst, tussen verlies en herstel. Er is verdriet om het leven dat voor altijd veranderd is. En er is de uitdaging om de veranderde omstandigheden te accepteren en een nieuwe zin te geven aan het leven. Ik noem dat graag kleurrijk rouwen; huilen en dansen, verdriet en vreugde, alles mag er zijn.’

Waarom is het zo belangrijk om samen te rouwen en verdriet te delen?

Jacqueline: ‘Door te praten over wat er is gebeurd, neem je de verlieservaring langzaam maar zeker op in je levensverhaal. Het is belangrijk dat je je verhaal kunt vertellen en je het gevoel hebt dat er werkelijk naar je wordt geluisterd. Dat kan in een persoonlijk gesprek, maar tegenwoordig gebeurt ook veel online. Ik heb veel van mijn ervaringen op Facebook gedeeld in de tijd dat ik rouwde. De reacties op die berichten heb ik als hartverwarmend ervaren. Ik voelde een grote lotsverbondenheid. Want met mij waren vele anderen ook geraakt door het verlies, en dat was voelbaar.’

Rouwen mannen anders dan vrouwen?

Jacqueline: ‘Wat leuk dat je deze vraag stelt! Over hoe mannen rouwen schreven Tim Overdiek en Wim van Lent Als de man verliest. Een aanrader voor wie hier meer over wil lezen. Generaliserend kan je het volgende zeggen over hoe mannen en vrouwen rouwen… Verlies vraagt om het verduren van de pijn, verdriet, angst en schaamte en de daarmee samenhangende gevoelens van onmacht. Verlies kent geen ‘oplossing’ en dat is voor mannen lastig om te erkennen. De man is sterk, hij denkt althans dat dat van hem wordt verwacht. Hij wil het fixen, oplossen, controle houden over de situatie. Sommige mannen duwen daarom de pijn weg, ontkennen, vermijden. Mannen vinden het vaak moeilijk om woorden te vinden voor hun verdriet en onmacht. Daardoor lijkt het alsof er minder verdriet is. Dat is niet het geval.

Persoonlijk proces

De vrouw is meer op emoties gericht, huilt vaak gemakkelijker. De vrouw zoekt erkenning van de pijn en door erover te praten voelt de vrouw zich gesteund. Manu Keirse – een bekende Belgische rouwdeskundige –  spreekt in deze over een intuïtieve (vrouwelijke) manier en een instrumentele (mannelijke) manier van rouwen. Beide manieren kunnen gelijktijdig voorkomen en zich zowel in mannen en vrouwen manifesteren. Nogmaals, rouwen is normaal menselijk gedrag en een heel persoonlijk proces.’

Waar heb je zelf om gerouwd in het leven?

Jacqueline: ‘Vijf jaar geleden, de dag na Sinterklaas, overleed mijn man aan een hartaanval tijdens het racefietsen. Volstrekt onverwachts, hij was kerngezond en heel sportief. Dit was een enorme schok voor me. Omdat ik niet kon slapen, zat ik in die eerste dagen ’s nachts naast zijn kist te mediteren. Dankzij dit rouwproces heb ik ingezien dat ik eerder in mijn leven al rouwprocessen heb ervaren die ik me minder bewust was, bijvoorbeeld naar aanleiding van mijn onvervulde kinderwens. Mijn dagelijkse yoga en meditatie-practice zijn een blijvende steun voor mij om het verlies te dragen en zin te geven aan dit wonderlijke leven. Ik ben dankbaar voor het leven dat ik samen met mijn man mocht delen en dankbaar voor de reis die ik nu maak. Het verlies geeft me inzicht in wie ik als mens ben en wat mijn zielsbestemming is. Te weten dat het leven kostbaar en vergankelijk is, brengt me in contact met de vraag wat op dit moment voor mij het belangrijkste is. Ik leef bewuster.’

Kun je oud verdriet niet beter laten rusten?

Jacqueline: ‘Was het maar zo simpel! Sabine Noten, auteur van het boek Stapeltjesverdriet, schrijft dat het oudste verlies alle andere verliezen draagt. Het is dus van grote betekenis het oude verlies te onderzoeken. Dat is het beginpunt van herstel. We dragen bijna allemaal wel een verlieservaring of trauma bij ons, veelal opgedaan in onze jeugd. We hebben geleerd te overleven, maar vaak niet om ermee te leven. Het verdriet over die verlieservaring of dat trauma steekt soms ineens de kop op. Als dat gebeurt, kom je dat jongere deel van jezelf tegen, waar je NU last van hebt. Het is dan goed om dat deel van jezelf liefdevolle aandacht te geven zonder oordeel. Hierbij spelen zelfliefde en zelfcompassie een belangrijke rol.’

Hoe kan yoga helpen bij rouw?

Jacqueline: ‘Door yoga kunnen we ons verbinden met ons lichaam, hart en ziel. Met onze innerlijke wereld en met elkaar, de wereld om ons heen. Yoga kan je helpen de realiteit van het verlies te accepteren door de pijn ervan te ontmoeten. Meditatie leert je je emoties, gedachten en gedragspatronen te herkennen, erkennen en deze met liefde en compassie te ontmoeten. Hierin schuilt een groot zelfhelend vermogen. Door simpelweg aanwezig te zijn met dat wat zich nu aandient, schep je ruimte voor je verlies. Zo kan je leren dat op een andere wijze te dragen. Je wordt zachter voor jezelf. Zo maak je de beweging naar een lichter leven.’

Als je één goed advies mag geven aan mensen in rouw, wat zou dat dan zijn?

Jacqueline: ‘Laat elk idee los over hoe een rouwproces hoort te verlopen. Jij bent uniek, jouw proces is uniek. Ga respectvol om met wat zich in jou aandient en geef dat de ruimte. Gun jezelf de tijd die jij nodig hebt om je aan te passen, te groeien en je weer heel te voelen. En gun jezelf liefdevolle ondersteuning. Je hoeft het niet alleen te doen.’

Kun je meer vertellen over de retraite die je 10 december organiseert?

Jacqueline: ‘De retraite vindt plaats van vrijdag 10 december tot en met zondag 12 december 2021 op buitenplaats De Hoorneboeg in Hilversum, een helende plek in de natuur. Een weekendretraite biedt bij uitstek de ruimte om je emoties rondom je verlies te ontmoeten. Tijdens het weekend doen we yoga, Qigong, ademhalingsoefeningen en meditatie. Ook is in groepsverband gelegenheid om persoonlijke thematiek uit te werken door middel van ervaringsgerichte lichaamswerk. Ik werk daarin vanuit de principes van liefdesenergie, zoals ik die heb geleerd van Piet en Marry Weisfelt. Het weekend geeft je de kans een innerlijke reis te maken waarin je je verbindt met je intuïtie en je je hart laat spreken. Door contact te maken met ons voelen en innerlijk weten, keren wij terug naar de bron van onze levenskracht. De prijs van het weekend is op basis van een eenpersoonskamer en bedraagt 545 euro. Het retreat start vrijdag 10 december om 16.00 uur. Via deze link vind je meer informatie.’

Over Jacqueline Cino

Zes weken nadat haar grootmoeder overlijdt op 56-jarige leeftijd als gevolg van een hartaanval op de fiets, wordt Jacqueline geboren. Het overlijden van haar oma veroorzaakt een groot trauma in het gezin van haar moeder waarover niet wordt gesproken. Bijna 48 jaar later verliest Jacqueline haar dan 55-jarige man op dezelfde wijze als haar opa zijn vrouw verloor. Door Jacqueline haar kleurrijke wijze van rouwen kan haar moeder haar gestolde rouw onder ogen zien en het leven op een andere manier omarmen.

De vergankelijkheid van het leven

Voor Jacqueline is de confrontatie met de vergankelijkheid van het leven aanleiding om het roer om te gooien en afscheid te nemen van haar carrière als fiscaal jurist. De eerste twee jaar na de dood van haar man reist ze veel en gebruikt zij deze tijd om haar yoga-opleiding bij Sarah Powers aan het Insight Yoga Institute af te ronden. Eenmaal terug in Nederland start zij met het organiseren van yoga-workshops voor mensen met een verlieservaring. Uit een verlangen met anderen te delen wat zij in haar eigen rouwproces heeft geleerd. Naast de weekendretraites biedt Jacqueline individuele coaching en verliesbegeleiding aan. In haar vrije tijd vind je haar vaak in haar volkstuin. In contact met de natuur.