(On)gewenst kinderloos en Moederdag: zo ga je daarmee om

Als je kinderloos bent, of dit nu gewenst of ongewenst is, kan een dag als Moederdag behoorlijk confronterend zijn. Voor jou geen zelfgemaakte knutselwerkjes en fluisterende kinderstemmetjes op de gang. Lisette Schuitemaker weet er alles van. Ze schreef er een boek over: Gelukkig zonder kinderen. Zij sprak met vrouwen en mannen wereldwijd van 29 tot 92 jaar, met verschillende achtergronden over hoe ze hun leven zonder kinderen ervaren. Lisette pleit voor een internationale dag voor niet-moeders. Omdat je, ook als je geen eigen kroost op de wereld hebt gezet, een belangrijke rol kunt spelen in het leven van kinderen.

(On)gewenst kinderloos en Moederdag: zo ga je daarmee om

Lisette: ‘Op zondag 12 mei is het Moederdag. Al vroeg zullen veel kleine voetjes naar de keuken sluipen om fluisterend aan de slag te gaan voor het traditionele ontbijt op bed. Oudere kinderen die al uit huis zijn, verrassen hun moeder met een mooi boeket. Een kaart met lieve woorden is wel het minste dat een moeder op deze dag mag verwachten. Hoe volkomen verdiend dat op die ene dag in het jaar de ontzagwekkende vrouwen die een kind baarden, het aan de borst koesterden en naar hun beste weten opvoed(d)en, in het zonnetje worden gezet. Maar we zijn niet allemaal moeder. Zo is, om maar een cijfer te noemen, 18 procent van de vrouwen die in 1970 werden geboren geen moeder geworden. Als eerste generatie hadden ze de beschikking over voorbehoedsmiddelen en zo beschikten ze over hun eigen leven of ze schikten zich in hun lot. Steeds meer vrouwen blijven kinderloos, gewild of ongewild. Maar dat betekent niet dat ze geen grote rol kunnen spelen in het leven van andermans kinderen.

Alternatief voor eigen kinderen

Een enkele uitzondering daargelaten had iedereen die ik voor mijn boek Gelukkig zonder kinderen over het rijke leven zonder kinderen sprak, op de een of andere manier wel jonge mensen om zich heen. De een heeft om de week de kinderen van haar nieuwe partner in huis. Een ander is dikke vriendinnen met de twee dochters van haar man met wie ze niet samenwoont, omdat ze de opvoeding graag geheel en al aan hem overlaat, zodat ze zelf haar vrije gang kan gaan. Een stel dat elkaar te laat ontmoette om nog aan kinderen te beginnen, heeft om het weekend het dochtertje te logeren van een alleenstaande moeder verderop in de straat. Zo kunnen zij hun kinderliefde kwijt en heeft de moeder een paar dagen voor zichzelf. Een ander stel heeft na verwoede pogingen om kinderen te krijgen bewust besloten om een actieve rol te spelen in het leven van de kinderen van hun beste vrienden. Een vrouw die jaren lesgaf heeft nog altijd contact met een aantal leerlingen die graag langskomen om hun vraagstukken met haar tegen het licht te houden. “Ieder kind zou een extra volwassene in hun leven moeten hebben,” merkte zij op. “Iemand met wie je niet in conflict raakt over wat je niet en wel mag, een buitenstaander die wel de rode draad van je leven volgt en die je soms beter kan zien dan de ouders met hun verwachtingen.” Zelf ben ik vooral een actieve tante. Ik prijs me gelukkig dat mijn broers en zusje wel kinderen kregen die ik al hun hele leven ken en met wie ik uitwissel over wat er speelt in hun leven en het mijne.

Betrokken buitenstaander

Hoe sterk de band ook met deze kinderen, we vervullen niet allemaal een moederrol. Veel van ons zijn een betrokken buitenstaander. Niemand die het mooier kan zeggen dan Renate Dorrestein. In haar niet lang voor haar dood vorig jaar verschenen zelfportret Dagelijks werk – een schrijversleven heeft zij het over de talloze ‘aanleunkinderen’ die voortdurend op haar stoep staan. Voor deze kinderen, schrijft ze, is zij de aangewezen buitengaatse volwassene, eentje die niet zoals hun ouders een agenda met hen heeft en bij wie ze van harte welkom zijn met een goed, brisant geheim. Natuurlijk heeft zij wel eens spijt gehad van haar kinderloze keuze, schrijft ze. Zo merkte ze op een gegeven moment dat het leven van ouders gekenmerkt wordt door zich automatisch aandienende seizoenen die parallel lopen aan de ontwikkeling van hun kinderen. Ze had niet voorzien dat vrouwen zoals zij er zelf voor moeten zorgen dat hun leven niet bestaat uit meer-van-hetzelfde.

Internationale tantedag

De Amerikaanse schrijfster Melanie Notkin heeft zich helemaal op het tanteschap gegooid. Toen haar eerste neefje werd geboren, maakte ze een foto van de lucht zodat ze altijd zou weten hoe op wat voor dag dat haar leven veranderde. Na een paar weken merkte ze echter dat het kind groeide als kool maar dat haar leven er na zijn komst helemaal niet zo anders uitzag. Zij ging gewoon door, behalve dat ze ook maar niet het eerste blokje kaas had gegeten van hoe je een betrokken tante zou kunnen zijn. Ze schreef een praktische gids ‘Savvy Auntie’ over wat een kinderloze vrouw zou moeten weten die een kleine te logeren krijgt, en riep voortvarend de vierde zondag van juli uit tot Auntie Day. Al heeft ze het gepresteerd om deze dag op de internationale lijst van feestdagen vermeld te krijgen, in ons land heeft nog vrijwel niemand ervan gehoord.

Pijnlijk moment voor bonusmoeders

In andere Amerikaanse boeken over het onderwerp van gewilde of ongewilde kinderloosheid kom ik verontwaardiging tegen van vrouwen die zich veel moeite getroosten voor het kroost van hun partner, maar die op Moederdag niet aan hun trekken komen. Met lede ogen zien ze aan hoe de kinderen een kaart voor hun moeder maken of een verrassing plannen, maar er geen moment bij stilstaan dat zij ook voor ze zorgt. Goed, ze zijn hun moeders niet, maar ze nemen wel allerlei moederlijke taken voor hun rekening. Telt dat dan niet even zwaar? Blijkbaar niet, want keer op keer, blog na blog blijven ze hun frustratie uiten over die pijnlijke dag dat ze in hun ogen niet naar behoren worden geëerd.

Ongewenst kinderloos

Nog pijnlijker is de dag voor velen die wel graag moeder hadden willen worden, maar aan wie dat niet gegeven werd. Ze vonden de partner niet of te laat. Ze waren ooit zwanger maar kregen miskramen in zo’n vroeg stadium dat ze hun geheim nog niet hadden gedeeld en nu ook maar voor zich hielden. Ze braken een zwangerschap af in de veronderstelling dat ze later wel aan kinderen zouden beginnen. Ze deden wat ze konden om in verwachting te raken maar het lukte niet. Ze zijn geen moeder op een zichtbare manier, maar in het onzichtbare voelen ze zich wel degelijk zo. Wat te denken van een bonusouderdag? De tantedag die elk jaar in juli valt, is een goed begin, maar dan zijn er weer kinderloze vrouwen die geen tante zijn. Ze waren enig kind of ze kwamen uit een gezin waarin niemand aan voortplanting deed.

Dag voor niet-moeders

Al met al pleit ik voor een dag voor vrouwen die geen moeder zijn. Het blijft onhandig dat we nog altijd geen naam hebben voor deze groeiende groep vrouwen, want zo kom je al snel op een onaantrekkelijke Niet-moederdag. Ik heb in boeken over oude culturen gezocht en een wedstrijd uitgeroepen op Facebook, maar dat heeft niets meer opgeleverd dan een aantal ouderwetse en ronduit nare benamingen. Ik zoek nog naar een lieve, vrije term als ‘loda’ of ’tully’ of ‘freegle’ en houd me aanbevolen voor suggesties. Want als Melanie Notkin een tantedag kan lanceren, dan kunnen wij vanuit Nederland toch wel met een woord komen dat internationaal opgang maakt als beschrijving voor de 1 op de 5 en in België al 1 op 4 vrouwen zonder kinderen. Ik ben benieuwd naar jullie creativiteit!’ Het boek Gelukkig zonder Kinderen van Lisette (€22,99) bestel je via Bol.com. 

Meer lezen van Lisette

Voor Holistik schreef Lisette dit persoonlijke artikel over de vier seizoenen waar je als kinderloze vrouw doorheen gaat.