In vrijwel elk café kun je tegenwoordig verse gemberthee bestellen. De unieke, verwarmende smaak is niet de enige reden dat gember zo populair is. De spicy wortel houdt ook je lijf gezond. Biochemicus Hanny Roskamp praat je bij.
Gember: zo houdt deze spicy wortel je lijf gezond
Het was jaren geleden tijdens een persreis dat een reisgenote haar reistabletjes was vergeten. Of misschien zaten ze nog in haar koffer in het bagageruim. Ze leed aan luchtziekte en was bang dat het een lange, ellendige vlucht zou worden. ‘Plak wat gember achter je oor,’ zei iemand, die ook een luchtziekte leed en wat gember bij zich had. De dame in kwestie plakte met een pleister wat gember achter haar oor en heeft tijdens de vlucht geen kik gegeven. Ze werd niet misselijk en stapte na zes uur vliegen stralend uit het vliegtuig.
Borrelhapje
Indertijd was er ‘hier’ (in het westen) nog niet veel bekend over de heilzame werking van de wonderlijke wortelknol die we gember noemen. In de jaren zeventig ging er hooguit een bolletje gember op een blokje oude kaas (lekker!!) als je moeder een exotisch borrelhapje wilde serveren. Gemberpoeder was een van de ingrediënten in speculaaskruiden en er was stemgember, dat naar verluid zou helpen bij keelklachten. Maar de term ‘stemgember’ heeft niets te maken met keelpijn of de stem. Het is een leenwoord uit het Engels dat we voor het eerst gingen gebruiken in de jaren dertig en dat letterlijk vertaald ‘stengel of stamgember’ betekent, gewoon gember aan het stuk dus. We gebruiken van de prachtig bloeiende gemberplant oftewel de Zingiber officinale, namelijk niet het deel dat boven de grond groeit, maar de ondergrondse wortelstokken. Dat we nu hele brokken verse gember in heet water doen en dat gemberthee noemen… mijn moeder was van verbazing van haar stoel gevallen. Sowieso dat er verse gember in de supermarkt ligt, is iets van hooguit de laatste dertig jaren.
Pittig
In Aziatische en Arabische landen wordt gember al eeuwenlang gewaardeerd als kruidengeneesmiddel. Gember zou niet alleen helpen bij gewrichtspijn en maag- darmklachten maar ook goed zijn voor het geheugen en niet geheel onbelangrijk, het libido. De wetenschap heeft ondertussen een inhaalslag gemaakt en ontdekt dat er veel waars zit in de geneeskrachtige werking die aan gember wordt toegeschreven. Gember bevat een waaier aan werkzame stofjes met namen als gingerol, shogaol, zingerone, capsaïcine (‘pittig’), curcumine, gingerdiol en gingerdion.
Gingerol dat verantwoordelijk is voor de pittige smaak van verse gember, is een krachtige ontstekingsremmer en antioxidant. Bij verhitting wordt gingerol omgezet in shogaol, wat bijdraagt aan de unieke smaak en dat mogelijk aanvullende gezondheidsvoordelen biedt.
Zingerone en gingerol zijn onderzocht vanwege het vermogen de groei van kankercellen te remmen. Hoewel veel van het onderzoek naar gember nog in de laboratoriumfase is – je kunt dus niet keihard beweren dat gember kanker voorkomt – is er voor andere effecten bewijs gevonden in studies bij mensen.
Misselijkheid
Dat gember helpt tegen misselijkheid bijvoorbeeld is bewezen. Niet alleen bij wagen- of reisziekte, maar ook bij zwangerschap. Zelfs als mensen misselijk zijn als bijwerking van chemotherapie helpt gember het leed verzachten, al zijn de resultaten daar minder overtuigend. Waarschijnlijk doen de actieve stofjes in gember ‘iets’ met het centrum in het brein waar misselijkheid zetelt (vandaar dat stukje gember achter het oor, dicht bij het doel!)
Ontstekingsremmer
Overigens is er iets interessants aan geneeskrachtige planten zoals gember. Sommige van de actieve stoffen waaraan ze hun geneeskracht ontlenen, zijn eigenlijk bedoeld om mensen en dieren af te schrikken en zo vraat tegen te gaan. Soms hebben ze een prikkelende smaak, zoals capsaïcine (in hete pepers). Het zijn stofjes die in hoge dosis zelfs giftig kunnen zijn. Als ons lichaam probeert deze stofjes onschadelijk te maken, maakt het allerlei beschermende stoffen aan, zoals ontstekingsremmers, die goed voor ons zijn. Dat proces heet hormese. Capsaïcine, de pittige stof die in peper en gember zit werkt langs hormetische weg. Hetzelfde geldt voor resveratrol (uit onder andere rode wijn), curcumine (geelwortel), lycopeen (tomaten) en catechinen (groene thee).
Pijnstiller
Super interessant is het onderzoek dat kijkt naar gember als pijnstiller en ontstekingsremmer, wat zou kunnen helpen bij gewrichtspijn (artrose) én bij menstruatiepijn. Meerdere studies laten zien dat gember(extract) kniepijn kan verminderen. Gember kan misschien ook (een heel klein beetje) helpen om ouderdomskwalen zoals overgewicht, hart- en vaatziekte, diabetes type 2 en de ziekte van Alzheimer te voorkomen. Maar… dat geldt alleen als de goudgele wortel wordt ingebed in een gezond beweeg- een eetpatroon waarin planten de hoofdrol spelen.
