Gaslighting: zo herken jij deze narcistische manipulatietechniek en bescherm je jezelf

Heart + Soul
gaslighting

Holistik
19.05.2023

Gaslighting is een vorm van psychologische manipulatie waarbij de pleger erop uit is zijn slachtoffer mentaal te ontredderen. Het is een methode die veel wordt gebruikt door narcisten, mishandelaars en cultleiders. Maar ook in een alledaags gesprek met een dierbare of met iemand die geen narcistische persoonlijkheidsstoornis heeft kan gaslighting voorkomen. Gaslighting is gevaarlijk, want het heeft tot gevolg dat je ernstig gaat twijfelen aan jezelf, of zelfs het gevoel krijgt dat je gek bent. En – om het verhaal nog wat complexer te maken –  je wordt door gaslighting alleen maar meer afhankelijk van de manipulator. Langzaam maar zeker lever je je zelfvertrouwen in en krijgt de ander de macht over jouw belevingswereld… Dit gevaar wil je zo vroeg mogelijk herkennen. We vertellen je hieronder hoe.

Gaslighting: zo herken jij deze manipulatietechniek en bescherm je jezelf

De term gaslight werd voor het eerst gebruikt in de film Gaslight uit 1944. Deze film gaat over een man die zijn vrouw manipuleert totdat ze ervan overtuigd is dat ze gek is. Even voor de duidelijkheid: bijna iedereen is bewust of onbewust weleens manipulatief en gaslighting hoeft niet altijd te wijzen op ernstige emotionele mishandeling. Maar als je bijvoorbeeld een intieme partner (liefde) of ouder hebt die consistent gebruik maakt van deze manipulatietechniek, staat jouw emotionele welzijn wel degelijk op het spel. In die relaties ben je bovendien gevoeliger voor de effecten van gaslighting, omdat je naar de ander opkijkt of verlangt naar zijn/haar goedkeuring. Zeker als je om wat voor reden dan ook überhaupt al niet zo sterk in je schoenen staat. Ook op je werk of in je vriendenkring kun je te maken krijgen met gaslighting.

Verschillende vormen van gaslighting

In alle gevallen dient gaslighting ervoor om jou ‘klein te houden’ en jouw zelfvertrouwen stukje bij beetje af te breken. Gedurende het proces van gaslighting zal de narcist zijn of haar eigen gevoelens, pijn, onzekerheid, twijfel of jaloezie projecteren op het slachtoffer.

Gaslighting kan zich op verschillende manieren manifesteren. We hebben er hieronder een aantal op een rijtje gezet.

1. Omkeren

Gaslighters hebben er een handje van om alles om te draaien. Daarmee willen ze ervoor zorgen dat jij gaat twijfelen aan je eigen waarheid. ‘Weet je dat wel zeker?’ ‘Herinner je je dat wel goed?’ Het kunnen onschuldige vragen zijn als ze oprecht en sporadisch worden gesteld. Krijg je ze echter keer op keer als reactie te horen op een uiting van je gevoel of een feitelijk statement, dan is er iets mis. Vooral als de vragen op zo’n gemene toon worden gesteld dat je maag ervan in de knoop schiet.

2. Ontkennen

Als jij voet bij stuk houdt, gaat de gaslighter over tot ontkenning. ‘Dat heb ik nooit gezegd’, ‘dit verzin je’, ‘je hebt dit gedroomd’, etc. Je weet 100% zeker dat je hem of haar iets hebt horen zeggen, maar hij/zij blijft het met een stalen gezicht ontkennen. Je begrijpt dat het gewenste effect uiteindelijk weer volgt: jij twijfelt aan jezelf.

Als je een verlies ervaart, bijvoorbeeld een abortus of een miskraam, en er wordt gezegd dat er nooit een baby was, is dat ook gaslighting. In een dergelijke situatie is er geen ruimte voor rouw.

3. Inspelen op je gevoelige punten

Een extra gemene tactiek van de gaslighter is het inspelen op je gevoelige punten. Hij of zij kan je bijvoorbeeld vertellen dat je een slechte ouder bent of, erger nog, dit je kinderen wijs proberen te maken, dit kan zelfs leiden tot ouderverstoting. Of de gaslighter valt je psychische gezondheid aan en zegt dat je gestoord of overgevoelig bent, en dat je vrienden je stiekem niet mogen. De basis van je identiteit, de bouwstenen van jouw zijn, worden aangevallen.

4. Subtiele afwijzing

Er zijn ook gaslighters die goed over willen komen, maar tegelijk niets uit de weg gaan om hun zin te krijgen. Het lijkt alsof de gaslighter je respecteert, terwijl hij of zij je steeds subtiel het gevoel geeft dat je niet weet waar je het over hebt. Dit veroorzaakt vaak heel veel verwarring, vooral omdat de manipulatie er niet zo dik bovenop ligt. Het wordt dan ook moeilijker om anderen om bevestiging te vragen; het is lastig om precies te benoemen wat er mis is (maar je voelt tot in je tenen dat er iets niet klopt.) Ook voor de buitenwereld komen deze gaslighters vaak over als normale, zelfs charmante mensen.

5. Mensen tegen elkaar opzetten

Gaslighters vinden tenslotte graag zo veel mogelijk mensen die hun manipulatieve gedrag steunen. Omdat het meestal pathologische leugenaars zijn, gaat het hier waarschijnlijk om mensen die in werkelijkheid helemaal niet betrokken zijn bij de situatie. De gaslighter zegt bijvoorbeeld: ‘Pieter ziet ook dat je geen idee hebt wat je aan het doen bent’, of ‘je beste vriendin weet ook alles van je affaires’ terwijl dat niet zo is. Jij weet dan niet meer wie je moet vertrouwen. Je gaat je misschien isoleren en denken dat de gaslighter jou als enige toegang geeft tot echte ‘correcte’ informatie. Dit alles zorgt er alleen maar voor dat de gaslighter nog meer macht over je krijgt en jij gevoelens van eenzaamheid ervaart.

Boeken tip: het gaslighteffect – verborgen narcisme

Het gaslight effect, dr . Robin Stern, verkrijgbaar via Bol.com, €25.

Hoe voelt het om slachtoffer te zijn van gaslighting?

Twijfel je nog of je inderdaad te maken hebt met gaslighting? Als je op deze manier gemanipuleerd wordt, herken je je waarschijnlijk in meerdere van de volgende punten:

  • Je verontschuldigt je constant, ook wanneer daar niet echt reden voor is.
  • Als je slachtoffer bent van gaslighting denk je vaak: ‘ben ik nou gek?’ of: ‘het zal wel aan mij liggen’.
  • Je twijfelt grondig aan jezelf, je gevoel en jouw kijk op de wereld.
  • Je voelt sterk dat er iets niet klopt in de communicatie, maar kan moeilijk achterhalen wat het precies is.
  • Je herkent jezelf niet meer terug; vroeger was je vrolijker en zelfverzekerder.
  • Je voelt je boos, angstig en verward en geïsoleerd van vrienden en familie.
  • Je hebt het gevoel dat je niets goed genoeg kunt doen.
  • Je ontwijkt angstvallig confrontaties met de manipulatieve persoon.
  • Communicatie met de gaslighter levert een gevoel van machteloosheid en stress op.

Jezelf beschermen tegen gaslighting

In haar bestseller Het Gaslight Effect geeft psychoanalytica dr. Robin Stern verschillende tips waarmee je jezelf kunt beschermen tegen de gevaarlijke effecten van gaslighting. We delen er 3 met je:

1. Acceptatie

Het beste dat je volgens dr. Stern kunt doen is accepteren dat je van de gaslighter nooit de bevestiging gaat krijgen die je graag wilt, wat je ook doet. Het kan ook helpen om te onthouden dat je iemands mening niet kunt veranderen, ook al heb jij gelijk. Je bespaart veel energie door te zeggen ‘Dat is jouw mening; ik vind wat anders’ in plaats van het tegendeel te willen bewijzen wanneer een gaslighter kritiek op je heeft.

2. Voorkom een machtsstrijd

Als je merkt dat de gaslighter pertinente onwaarheden vertelt, ga dan niet aan jezelf twijfelen. Vraag als het nodig is om bevestiging bij anderen, focus op wat zij zeggen, niet op wat de gaslighter zegt. Ga in ieder geval niet die eindeloze machtsstrijd aan in een discussie. Onthoud dat je het recht hebt om altijd af te haken van een gesprek dat je onprettig vindt.

3. Luister naar je eigen gevoelens

Maak plaats voor je gevoelens. Je weet inmiddels dat de gaslighter je waarschijnlijk tegen gaat spreken als je zegt dat hij of zij je kleineert of manipuleert. Gelijk zul je in dit geval waarschijnlijk niet krijgen. Maar iets waar je altijd gelijk over hebt, zijn je eigen gevoelens. Je kunt bijvoorbeeld zeggen: ‘Misschien is het niet je bedoeling om me te kleineren, maar zo voelt het voor mij wel. Daarom stop ik nu met dit gesprek.’

Narcisme & Gaslighting

Praktische strategieën om jezelf te bevrijden
Bestel E-Book voor €8,95 E-Boek Narcisme en Gaslighting

Bronnen: vitaalgezond.com, inspirerendleven.nl

Vond je dit een leuk artikel? Deel het!

Gerelateerde artikelen

NIEUWSBRIEF
We sturen je wekelijks een overzicht van de populairste artikelen en incidenteel een aanbieding!
We gaan zorgvuldig om met je gegevens. Lees hier onze privacyverklaring.
INSCHRIJVEN
close-link
Gratis Video's
Vul hieronder jouw e-mailadres in en krijg gratis toegang tot alle yoga video's! Daarnaast sturen we je wekelijks onze populairste artikelen en incidenteel een aanbieding.
We gaan zorgvuldig om met je gegevens. Lees hier onze privacyverlaring.
INSCHRIJVEN
close-link
NIEUWSBRIEF
We sturen je wekelijks een overzicht van de populairste artikelen en incidenteel een aanbieding.
We gaan zorgvuldig om met je gegevens. Lees hier onze privacyverklaring.
INSCHRIJVEN
close-link
Download nu jouw gratis Back to Balance mini guide
Dit is een verplicht veld
Dit is een verplicht veld
We gaan zorgvuldig om met je gegevens en sturen af en toe een e-mail. Zie onze privacyverklaring.
Download nu jouw gratis Conscious Aging mini guide
Dit is een verplicht veld
Dit is een verplicht veld
We gaan zorgvuldig om met je gegevens en sturen af en toe een e-mail. Zie onze privacyverklaring.
Download nu jouw gratis Body Guide mini
Dit is een verplicht veld
Dit is een verplicht veld
We gaan zorgvuldig om met je gegevens en sturen af en toe een e-mail. Zie onze privacyverklaring.
Ontvang nu jouw gratis Herfst Meditatie
Dit is een verplicht veld
Dit is een verplicht veld
We gaan zorgvuldig om met je gegevens en sturen af en toe een e-mail. Zie onze privacyverklaring.
Download nu jouw gratis Woonboek
Dit is een verplicht veld
Dit is een verplicht veld
We gaan zorgvuldig om met je gegevens en sturen af en toe een e-mail. Zie onze privacyverklaring.
Schrijf je in op onze nieuwsbrief en ontvang 10% korting in onze webshop!
Dit is een verplicht veld
Dit is een verplicht veld
We gaan zorgvuldig om met je gegevens en sturen af en toe een e-mail. Zie onze privacyverklaring.