Harmonie is een natuurlijke staat van balans waar mensen altijd naar willen streven. Toch is het er een die vele interessante lagen kent. We gingen er over in gesprek met familiesystemen expert en bestseller auteur Els van Steijn. Volgens haar lukt leven in harmonie, met jezelf en je omgeving, het best wanneer je stevig op jouw plek in je familiesysteem staat. Maar soms is een periode van disharmonie eerst nodig om die harmonie te creëren. Els geeft je handvatten over hoe om te gaan met gevoelens van ongemak, boosheid en ontevredenheid (disharmonie). En ze laat je inzien dat ruzie maken en afrekenen met het ‘lieve brave meisjes/jongetje syndroom’ weleens de sleutel kan zijn tot ware harmonie.
Els van Steijn: dit is waarom chaos nodig is om harmonie in je leven te creëren
Els: ‘Wat een rups het einde van de wereld noemt, noemt de rest van de wereld een vlinder’, zegt Lao Tzu. Hoewel dit een gebeurtenis vol tumult lijkt, is deze verandering in overeenstemming met de flow van het leven. Harmonie betekent voor mij daarom meebewegen met het leven en alles wat het in petto heeft. Ik doe mijn best om me te ontspannen in het grotere proces. Ik zeg ‘ja’ tegen datgene wat zich ontvouwt en geef me daaraan over, ook al is dat niet altijd harmonieus en ga ik tijdelijk uit balans. Dat wil niet zeggen dat ik dat leuk vind of nooit weerstand ervaar tegen bepaalde situaties of mensen.
Het is niet de situatie zelf, maar mijn gedachten over die gebeurtenis, die de weerstand veroorzaken. Door je (negatieve) interpretatie over de situatie ervaar je vervelende en nare emoties, die een gevoel van disharmonie geven. Disharmonie brengt ongemak met zich mee, maar is zo nu en dan overigens wel zeer leerzaam. Bij harmonie daarentegen ervaar ik innerlijke rust en tegelijkertijd levendigheid. Ieder mens heeft een eigen definitie over wat harmonie is en wat de oorzaak van disharmonie is. Dat heeft te maken met je referentiekader en daarmee je oordeel over een situatie. Daarnaast zijn je kernwaarden van belang. Ook speelt mee hoe je in het verleden geconditioneerd bent door ruzie en wat heb je al dan niet van je ouders mee hebt gekregen over ruziemaken. Dus harmonie is onderhevig aan subjectieve aspecten. ‘
Hoe leef jij in harmonie met jezelf?
‘Elke dag kent mooie en minder mooie momenten, doordat ik iets doe of nalaat of dat er iets gebeurt in mijn omgeving, waardoor mijn gevoel van harmonie wordt verstoord. Zo kan ik me diep tevreden voelen om daarna geraakt te zijn door iets. Het leven kent ups and downs. Dat hoort bij het leven en daar vecht ik ook niet meer tegen. Ouder worden heeft voordelen… In het boek Mong, eenling in het leven van alledag van Hendrick Vannek staat: ‘Ikzelf ging niet in de fout, ik bleef mezelf en bij mezelf bij alles wat deze dag bracht en ik deed wat bij mij paste. Deze harmonieuze staat van zijn bereik ik als ik trouw blijf aan mijn waarden’ aldus Vannek.
Een volwassen mens beschikt over 7 kernwaarden. Je waarden worden vervuld in interactie met je omgeving. Wordt door de omgeving aan jouw waarden voldaan (en jijzelf bent ook onderdeel van je omgeving) dan ervaar je harmonie, innerlijke vrede en levendigheid. Als niet aan je waarden wordt voldaan of je overschrijdt je eigen kernwaarden zelf, dan voel je je ‘not amused’, ongemakkelijk en ontevreden, waarbij je energie ook nog eens wegstroomt uit je lichaam. Ook al is er wanorde om me heen of heb ik te kampen met tegenslag, zolang ik volgens mijn waarden handel en die omgevingen en situaties opzoek die passen bij mijn waarden, ervaar ik rust en tevredenheid. En anders geef ik me over aan de situatie waar ik geen invloed op heb en reguleer mijn primaire emoties.’
Wat zegt het over je als ‘harmonie’ een kernwaarde van je is?
‘Een kernwaarde ontstaat vaak doordat je in het verleden een waarde heel erg hebt gewaardeerd of omdat je die betreffende waarde juist heel erg hebt gemist. De waarde vrijheid is voor mij persoonlijk extreem belangrijk, omdat mijn moeder vroeger overbezorgd was over mij, waardoor ik weinig ruimte kreeg. Als harmonie je kernwaarde is, is grenzen aangeven vaak moeilijk, laat staan ruzie maken. Je loopt dan de kans om buitengesloten of afgewezen te worden, omdat je je niet (meer) aanpast naar de wensen en verwachtingen van de ander. Je kiest eerder voor ‘de lieve vrede’ dan dat je het gevecht aangaat, want disharmonie is bijna niet om uit te houden.
Wellicht als troost: een relatie is een constante uitwisseling van geven en ontvangen. Ook al zou je door disharmonie te creëren en ruzie te maken de balans van geven en ontvangen negatief beïnvloeden, kun je die balans op een later moment bijna altijd weer herstellen door extra te gaan geven. Zelden is één moment van disharmonie zo doorslaggevend, dat ‘alles reddeloos verloren’ is. Vaak is je (angst)reactie te groot voor de situatie. Dan worden beelden uit het verleden geprojecteerd over het hier en nu. Dat maakt het hier en nu onveilig, terwijl het de vraag is of dat ook daadwerkelijk zo is. Als kind ben je afhankelijk voor je overleving van je ouders. Je kunt niet ‘weg’, waardoor je loyaal bent aan je ouders. Als volwassene kun je andere keuzes maken. De prijs die je mogelijk betaalt is dat je disharmonie moet uithouden. Als je die gevoelens niet kunt verduren, pas je je aan de behoeften aan de ander aan, waardoor je ontrouw wordt aan jezelf.’
Hoe kijk je vanuit systemisch oogpunt naar harmonie?
‘Je familiesysteem, dat is jouw biologische systeem van herkomst, heeft veel meer invloed op je dan je bewust van bent. Een familiesysteem draagt vanuit een diepe verbinding en liefde alles met en voor elkaar. Alles van serieuze aard, wat onopgelost of onverwerkt is, wordt doorgegeven aan de volgende generaties. Je kan dus loyaal en trouw zijn aan vorige generaties en iets voor hen dragen. Mijn twee boeken ‘De fontein, vind je plek’ en ‘De fontein, maak wijze keuzes’ beschrijven deze dynamieken, waarbij de fontein een metafoor is voor de duiding van jouw en andermans plek in je familiesysteem.
Een voorbeeld: Je ouders hebben structureel ruzie en zijn dusdanig onvolwassen, dat ze hun kind als boodschapper tussen hen laten bemiddelen. Dan is het kind tussen of boven de ouders komen te staan. Het kind ontwikkelt weliswaar allerlei vaardigheden op het gebied van bemiddeling, vredesstichting en middelen om de harmonie te bewaren, maar je bent dan ‘opgestegen’ (in de fontein) en draagt oneigenlijke verantwoordelijkheid. Je neemt iets op je schouders wat niet van jou is. Als het echter te lang duurt, gaat het zijn tol eisen. Een kind wil diep vanbinnen niets liever dan dat het de ouders goed gaat, en zal de harmonie proberen te herstellen, ook al gaat het ten koste van zichzelf. Patronen uit de onzichtbare fontein, herhalen zich in je huidige leven. Als je gewend bent om voor je ouders zorg te dragen en verantwoordelijkheid voor hun geluk op je te nemen, loop je uiteindelijk het risico op een burn-out, omdat je dat patroon in werk en privé herhaalt.’
Yoga Nidra & Slaap pakket
- Een 86 pagina dik dossier
- Een uitgebreide chronotype test
- 90 minuten Nidra meditaties
In hoeverre zijn harmonie en disharmonie met elkaar verbonden?
‘Alles in deze wereld heeft twee kanten: dag/nacht, mooi/lelijk, schuldig/onschuldig, controle/overgave, oorlog/vrede etc. Dus ook harmonie/disharmonie. Een van de systemische wetmatigheden is dat een systeem compleet wil zijn. Dit geldt ook voor een dualiteit of twee kanten van één medaille. De kant die je niet fijn vindt, druk je als een bal onder water weg. Een tijdje houd je dat zeker vol, maar als je even niet oplet, knalt die bal toch boven water. Je wordt dan geconfronteerd met de kant waar je zo bang voor bent. Hoe harder de kant van de medaille er niet mag zijn, hoe harder die naar je terugkaatst. Hoe meer je ontkent dat er disharmonie is of je ervan wegdraait, hoe heftiger de disharmonie zich zal manifesteren, want die kant wil er ook bij horen. Als je leert om de bal onder water stap voor stap naar boven te halen, zal de kant waar je bang voor bent veel minder beangstigend zijn. Maar dan heb je wel te leren om disharmonie uit te houden. Op het moment dat je direct naar de kant van harmonie beweegt, bijvoorbeeld door jezelf aan te passen en te ‘pleasen’, doe je jezelf tekort en is de kans heel groot dat je opstijgt in ‘De fontein’. Dan laat je het jezelf dus niet goed gaan. Wees daarom alert op het zogenaamde ‘lieve brave meisjes en jongetjes syndroom’. Je leeft dan volgens de normen en verwachtingen van de ander en pakt onvoldoende de verantwoordelijkheid voor je eigen leven. ‘
Wat kan ‘afrekenen met het lieve brave meisjes/jongetjes syndroom’ je opleveren?
‘Het ‘lieve brave meisjes/ jongetjes syndroom’ loslaten zorgt ervoor dat je volwassen wordt. Een kind wil onschuldig zijn en denkt dat het uit de dynamiek van goed en kwaad kan blijven. Een volwassen weet dat je schuldig maken bij het leven hoort. Met schuld bedoel ik niet de wet overtreden en het criminele pad op gaan. Met schuld wordt bedoeld, dat je het moet uithouden dat je voor jezelf kiest en grenzen aangeeft, die andere mensen wellicht niet leuk vinden. Ook loop je het risico dat de ander in je teleurgesteld raakt. Dit gaat gepaard met gevoelens van schuld en disharmonie. Schuld kunnen voelen, maakt dat je met beide benen in het leven staat. Dat doe je door je hele lichaam te blijven voelen, inclusief de nare gevoelens rondom schuld. Dat betekent dat je je lichaam goed moet kunnen ‘bewonen’ omdat je anders wegvlucht naar je hoofd. Je wordt dan een wandelend hoofd, die alleen vanuit ratio handelt. Het ‘lieve brave meisjes/ jongetjes syndroom’ en een wandelend hoofd zijn, worden uitgebreid besproken in mijn boek ‘De fontein, vind je plek’.‘
Hoe kun je disharmonie uithouden?
‘Ga eerst na of je angst voor disharmonie in het betreffende incident ‘van nu’ is. Zijn er geen beelden uit het verleden over het heden geprojecteerd? Of wellicht angsten over de toekomst, die nog geen werkelijkheid zijn geworden. Zorg dan dat je in het hier en nu komt. Ga stevig op twee voeten staan, concentreer je op je ademhaling met de nadruk op goed uitademen en zeg: ‘het is vandaag (datum…), het is veilig’. Aan te raden is om in je lichaam de zware plek te lokaliseren, waar je je spanning en nervositeit voelt. Stuur daar ademhaling naar toe. Zo werk je deze primaire emotie weg en maak je jezelf schoon vanbinnen, zodat je kwaliteit van aanwezigheid in het nu weer wordt verhoogd en daarmee je vermogen om adequaat te handelen.
Ga vervolgens na hoe erg het is als er disharmonie is. Disharmonie kan namelijk ook een patroon doorbreken waardoor iets nieuws en beters, dan de oude situatie kan ontstaan. Vergeet ook niet om een ‘reality check’ uit te voeren: Heb je er over een uur, een dag, een week, een maand of een jaar nog last van? Wat zou je oudere wijzere ‘ik’ adviseren? Beslis dan of je al dan niet iets aan de disharmonie moet doen. En of het wellicht zinvol is om bijvoorbeeld feedback te geven of een grens te stellen. Als dat niet werkt kun je op een volwassen manier ruzie gaan maken.’
Hoe beslis je of je de confrontatie wil aangaan?
‘Ieder mens is als een spiegel voor je. Wat maakt dat je van slag bent en ruzie gaat maken? Wat zegt dit over jou? Stel jezelf de vraag: ‘Wat maakt dat ik boos en van slag ben?’ Verwijt je de ander niet stiekem je eigen gevoeligheden, die eigenlijk jouw eigen thema’s zijn? Heeft een oude kindspijn niet het conflict overgenomen? Oftewel, is dit van mij, van de ander of van jullie beiden? Wat zegt dit over de ander? Wat van de ander is, laat je los, want het is niet van jou, dus kun je dat ook niet oplossen. Desgewenst geeft je feedback en stel je grenzen. Je loopt dan het risico, dat er disharmonie ontstaat in deze ‘confrontatie’. Denk dus alvorens je de confrontatie aangaat na over wat een conflict je al dan niet kan opleveren. Is het issue je de energie waard? Wees eerlijk naar jezelf als je een voorstander bent van het ‘harmonie-model’. Choose your battles blijft altijd een wijs advies, maar loop niet weg van datgene wat nodig is om uit en aan te spreken. Relateer je keuze om de confrontatie aan te gaan aan je waarden, hoe belangrijk die relatie voor je is en de mate waarin er belangen op het spel staan. Bij ruzie maken gaat het niet over winnen of verliezen, maar over wat de ruzie jullie samen oplevert.’
Hoe kun je op een gezonde manier ruzie maken en dus bewust disharmonie creëren?
‘Op een gezonde manier ruzie maken is eigenlijk feedback geven. Feedback is iets anders dan kritiek geven, stoom afblazen of agressief reageren. Geef een beschrijving van je observaties en koppel daaraan vast wat het met je doet. Dat is je interpretatie over de observatie. En benoem vervolgens het effect op jou. Praat in de ik-vorm en niet in de jij-vorm.
Vraag vervolgens ‘herken je dit?’ of ‘begrijp je dit?’ en val stil en behoud oogcontact. Ga vervolgens luisteren naar het antwoord van de ander en vat samen. Let op dat je in je samenvatting niet weer een verborgen boodschap van jezelf stopt. Blijf bij de ander. Stephan Covey, een managementgoeroe zegt: ‘Eerst laten zien dat je de ander begrijpt voordat je zelf begrepen kan worden’. Vraag dus ook door. Wees nieuwsgierig. Vervolgens kun je aangeven wat jij verwacht, nodig hebt of belangrijk vindt en desgewenst geef je je grens aan. En die vraag stel je ook aan de ander. Zo kunnen jullie gezamenlijk afspraken maken, waarbij het geven en nemen is. Soms is het helemaal in jouw straatje, een andere keer is het ‘ik kan er mee leven’ of soms moet je je verlies gewoon nemen. En draag dat als een volwassene. Tot slot, als de ander je onderbreekt of aanvalt of wegdraait van het onderwerp dat jij aankaart, geef je vervolgens feedback op het gedrag dat de ander in het moment laat zien. Wederom via de structuur van ‘observatie, interpretatie en effect’. Als jij en de ander in secundaire emoties zijn verzand in plaats van primaire emoties is het handig om even een time out te nemen om daarna te bespreken wat er besproken dient te worden.’
Wil je nog een laatste wijze raad meegeven?
‘Michael Pilarczyk beschrijft in zijn boek Je bent zoals je denkt: ‘Een rustige geest is een sieraad van wijsheid, het resultaat van een geduldige oefening in zelfbeheersing. Een rustige geest is ook een teken van rijke ervaring, een getuige van een bovengemiddelde kennis van de universele wetten van gedachten.’ Als je volwassen bent, zul je steeds minder ruzie gaan maken, of je realiseert je dat je juist wél je grenzen moet aangeven in plaats van ‘please-gedrag’ te vertonen. Je beseft dat de ander een spiegel voor je is. Hoe meer jij je eigen thema’s en vraagstukken hebt aangekeken, hoe harmonieuzer en evenwichtiger je in het leven kunt staan. De ander hoeft immers niet meer te voorzien in jouw behoeftigheid en je verborgen agenda’s. Hoe steviger jij op je unieke plek in de onzichtbare ‘fontein’ staat en daarmee automatisch de ander zijn of haar plek gunt, des te meer harmonie, balans en innerlijke rust je in je leven zult ervaren.’ Kijk voor meer informatie op elsvansteijn.nl.
Yoga Nidra & Slaap pakket
- Een 86 pagina dik dossier
- Een uitgebreide chronotype test
- 90 minuten Nidra meditaties
MEER LEZEN VAN ELS
1. Zo blijf je in je kracht staan als je ouders aftakelen
2. Waarom een gezonde relatie begin bij kunnen ontvangen
3. Waarom volwassen worden soms vraagt om slachtoffers maken
4. Zo maak je van kerst een helend samenzijn
5. Dit is de impact van familie op jouw hooggevoeligheid
6. Dit is hoe je een relatie goed afsluit
7. Wat jij niet draagt wordt niet doorgegeven
8. De impact van een onveilige jeugd op je vermogen tot hechten
9. Waarom je eigen grootsheid omarmen moeilijker is dan jezelf klein houden
11. Zo ontdek je jouw emotionele triggers
12. Dit is waarom je je 2 minuten écht verdrietig voelen helend werkt
13. Dit is wat jouw oordelen over een ander prijsgeven over jezelf
14. Waarom volwassen worden soms vraagt om slachtoffers maken
15. Waarom je leven en relaties verbeteren als je kwetsbaar durft te zijn
16. Familiesystemen expert: dit zijn gezonde redenen om een ander hulp te bieden
