Heb jij kinderen? Het is een standaard vraag die op menig verjaardag gesteld wordt. Voor mensen die ongewenst kinderloos zijn kan het een hoop triggeren. We spraken Els van Steijn, familiesystemen expert en bestseller auteur van onder andere ‘De Fontein, vind je plek’, over dit onderwerp. Hoe ga je om met het vormgeven van je toekomst als de familielijn bij jou stopt? En hoe kan je relatie toch voort blijven bestaan als je samen zo’n groot verdriet te verwerken hebt? Els is ervaringsdeskundige en weet dat het kan; je leven opnieuw zin geven zonder kinderen.
Familiesystemen expert over kinderloosheid: wat als de familielijn stopt bij jou?
Els: ‘Als je de wens hebt om kinderen te krijgen en het is je om wat voor reden dan ook niet gegeven, is dat jouw lot. De wetmatigheid is gelukkig dat iedereen die zijn lot écht aankijkt, altijd kracht ter beschikking krijgt. Vaak blijkt dat wegkijken of gedissocieerd raken makkelijker is. Dit is onmacht in plaats van onwil. De kunst is toe te bewegen naar de pijn, het verlies te erkennen en te voelen wat er te voelen is. Je onderzoekt daarbij ook hoe hetgeen je is overkomen je vormt als mens, zodat je daarna een nieuwe richting in kunt slaan. Dat lukt alleen als je zelf betekenis geeft aan de ervaringen, die gepaard gaan met het verlies. Dan ontstaat vanzelf het antwoord op de vraag ‘wat nu?’ en ‘hoe verder?’. Blijf niet hangen in de vraag ‘waarom ik?’’
Werk je veel met cliënten die met vraagstukken komen over ongewenst kinderloos zijn?
‘Omdat ik zelf geen kinderen kan krijgen, begeleid ik regelmatig vrouwen én ook mannen, die vraagstukken hebben over dit thema. Wat mij betreft hoef je ‘niet zelf verslaafd te zijn, om een verslaafde te helpen’. Wel begrijp en ken ik de intense rouw en machteloosheid, die met het thema kinderloosheid komt. Echter, als coach is het belangrijk dat je niet wordt meegenomen in je eigen thematiek. Als begeleider moet je in het hier en nu kunnen blijven met je volledige aanwezigheid voor de client. Anders kun je niet zuiver waarnemen in het moment, want je eigen (pijnlijke) beelden vertroebelen je observatievermogen, waardoor je minder in staat bent om de juiste en gepaste interventies te doen.’
Roots Meditatiepakket & Dossier
Wijze lessen van o.a. Els van Steijn over de belangrijkste missie van je leven: het helen van (oude) pijn uit de familielijnBestel nu!
Hoe ben je zelf met het besef omgegaan dat het niet lukte om samen met je partner een kindje te krijgen?
‘De stelling ‘de toekomst loopt anders dan verwacht, maar is daarom niet minder mooi’ is een rode draad door mijn leven. Ondertussen durf ik daaraan toe te voegen ‘zelfs veel mooier dan ik kan bedenken’. Mijn echtgenoot heeft bovendien de overtuiging ‘het kan net zo goed anders’. Afgezien van het individuele rouwproces, waar zowel ik als mijn man in ons eentje doorheen moesten gaan, hadden we ook een gezamenlijk rouwproces. Daarin hebben we afspraken gemaakt: ‘We zullen het feit dat we kinderloos blijven ons niet laten verzuren’, en ‘dan gaan we in ons leven reizen en activiteiten ondernemen die met kleine kinderen nauwelijks mogelijk waren geweest’. Dit zijn mentale programmeringen.
Daarnaast reageert je lichaam ook op het verlies. De primaire emotionele verwerking hoort er ook bij. Familieopstellingen met alle miskramen hebben ervoor gezorgd dat mijn lichaam de pijn ook op celniveau heeft verwerkt. Dat wil niet zeggen dat ik nooit meer word geraakt in mijn thema. Als ik een heel leuk gezin zie of als mijn vriendinnen ooit oma worden, word ik zeker weten geraakt in mijn kinderloosheid. Dat wil niet zeggen dat ik mijn thema niet heb aangekeken. Ik ervaar dan het verdriet en gemis als een sensatie in mijn lichaam en laat het dan weer los. Heel snel ben ik dan weer schoon vanbinnen, zodat mijn kwaliteit van aanwezigheid hoog blijft.’
Wat is het effect van ‘geen kinderen krijgen’ op je familiesysteem?
‘Ik gebruik de metafoor van ‘De fontein’ om je plek in je familiesysteem te duiden. De fontein bestaat uit allerlei bakken onder elkaar en elke bak vertegenwoordigt een generatie. Zolang er kinderen worden geboren in een familie komt er een bak aan de onderkant bij. Als er geen bak bijkomt, houdt de fontein uiteindelijk op te bestaan. Dat is op zich geen probleem en heeft bij mijn weten geen effect op de wereld. Echter, mogelijk wel op jou. Als het pijnlijk voor je is, dat bij jou de familielijn stopt, dan heb je er nog een extra vraagstuk bij.
Niemand mag worden buitengesloten
Daarnaast speelt er nog iets: Niet genomen rouw, het buitensluiten van miskramen of te pijnlijke gebeurtenissen met betrekking tot het krijgen van kinderen leveren bijna altijd systemische belasting op voor andere deelnemers van je familiesysteem. Wellicht pas in de volgende generatie(s). ‘Niets of niemand mag worden buitengesloten in een systeem’ is een wetmatigheid. Als de pijn te groot is en het verdriet en/of de miskramen worden genegeerd, kan het zogenaamde ‘familiegeweten’ worden geactiveerd. Het familiegeweten waakt zonder dat je het voelt over ‘jouw fontein’ en heeft als doel alle leden zijn of haar plek te gunnen. Een willekeurig iemand die later is geboren dan bijvoorbeeld de betreffende miskraam, kan dan onbewust in dienst worden genomen om onbewust geïdentificeerd te raken met de buitengesloten miskraam. Dan leeft degene die onbewust in dienst is genomen volgens de dynamiek ‘het zal mij niet beter gaan dan jou’. Het is dan heel moeilijk om het leven vol te nemen. Je staat dan met een voet op het gaspedaal en tegelijkertijd op de rem.
Onbewuste loyaliteit
Zeker in vroegere tijden mocht niet (openlijk) worden gerouwd om niet geboren of overleden kinderen. Vaak werd de naam van een doodgeboren kind doorgegeven aan een volgend kind. Dan kun je ‘onbewuste identificaties’ bijna voorspellen.
Door te rouwen en het overleden kind zijn rechtmatige plek in de fontein te gunnen met je innerlijke houding, verklein je de kans dat iemand onbewust wordt geïdentificeerd. Ook ik weet wat het is om onbewust geïdentificeerd te zijn met miskramen uit twee generaties boven me. Gelukkig kan deze onbewuste loyaliteit door familieopstellingen zichtbaar worden gemaakt en vaak ook doorbroken. Geloof me, sinds ik uit de onbewuste identificatie ben, lacht het leven me toe en kan ik mijn leven vol aannemen. (Voor verdere toelichting verwijs ik naar mijn boeken ‘De fontein, vind je plek’ en ‘De fontein, maak wijze keuzes’ en mijn nieuwste boek ‘De fontein, vier je leven’.
Hoe ga je om met vragen uit je omgeving over wel/geen kinderen: zeg je eerlijk hoe je erin staat of is dit privé?
Er bestaat hierin geen goed of fout. Voel wat jou sterker of zwakker maakt. Geef je grens aan als mensen doorvragen waar je het liever niet wilt. Mijn echtgenoot en ik zijn altijd eerlijk en open geweest over het feit dat kinderen krijgen geen romantische aangelegenheid bij ons was, maar een medisch traject dat hoop, incasseringsvermogen en doorzettingsvermogen vereist. In een dergelijk traject kregen we van familie, vrienden en kennissen steun en ook gewenst en ongewenst advies.’
Hoe geef je je leven opnieuw betekenis als je ongewenst kinderloos bent?
‘Hoe je betekenis geeft aan je leven zonder kinderen is een individueel proces. Het gaat over het herijken van wie je bent op identiteitsniveau. Wat heb je geleerd uit het traject totdat je definitief kinderloos bent geworden? Wat heb je over jezelf geleerd en hoe ben je gegroeid? Wie of wat hebben voor energie gezorgd waardoor je je fijn en menselijk voelde? Wie en welke ‘doorontwikkelde versie’ ben je geworden dankzij dit proces en niet vanwege dit proces?
Als het verlangen diep is om rollen te vervullen van een ouder kun je overwegen om een pleegkind op te nemen of een kind te adopteren. Wees je bewust van de reden achter die wens. Moet het pleeg- of adoptiekind niet stiekem voor jou zorgen? Realiseer je ook, dat je voor deze kinderen mag zorgen, maar dat je nooit dé moeder of vader van het kind op plek 1 bent. Jij bent dan de ouder op plek 2. Gun het kind altijd de innerlijke verbinding met de biologische ouders, want alleen dan ontstaan de vermogens die het kind helpen om zich voldaan en tevreden te voelen. Het kind is immers 50% de biologische ouders. Alle andere rollen kan elke man of vrouw op zich nemen, maar de innerlijke verbinding van het kind naar de biologische ouders is door niemand te vervangen. Ga dus nooit, vanuit welke rol (coach, tante, buurman etc.) dan ook, op de plek van een ouder van een ander staan. Je verzwakt daarmee de ander en ook jezelf. Uiteraard mag je wel gedrag vervullen die hoort bij een bepaalde rol. Zie hiervoor ook het artikel ‘Dit is het effect van opgroeien zonder je ouders’.’
Hoe zit het met zaadcel- of eiceldonatie?
‘Als je (nog) ongewenst kinderloos bent, doordat je geen partner hebt of omdat een van de partners niet vruchtbaar is, is de medische wereld zover dat je een kind kunt krijgen via zaadcel of eiceldonatie. Dit heeft echter wel systemische gevolgen. Ik citeer hier een stuk uit mijn boek De fontein, maak wijze keuzes:
‘Stel, een koppel kan geen kinderen krijgen omdat de man ‘slecht zaad’ heeft. Omdat het paar een grote kinderwens heeft, wordt een spermadonor gevonden. Door middel van ivf wordt een prachtig kindje geboren. Idealiter eindigt het sprookje met ‘ze leefden nog lang en gelukkig’. Op het moment dat je een kind hebt met iemand ontstaat een nieuw systeem. De fontein blijft vloeiend stromen indien een nieuw systeem vóór een oud systeem gaat. Zie hier de spagaat die ontstaat: de vrouw in dit voorbeeld heeft een nieuw systeem met de donor. De mannelijke oorspronkelijke partner en de vrouw hebben nog steeds een relatie, maar diep van binnen heeft de relatie een knauw gekregen en is er iets veranderd. Dat hoeft geen enkel probleem te zijn als de relatie een stevige ‘omzet’ van geven en ontvangen kent en als beide partners hun moeder innerlijk hebben aangenomen. Maar ik wil hier een bewustzijn creëren, waardoor je wijze keuzes kunt maken. Sommige vrouwen (of mannen) willen alleen maar een kind en de man (of vrouw) is bot gezegd ‘bijzaak’. Andere stellen, ongeacht geaardheid, hebben een prachtige relatie samen en dat willen ze zo houden. Wellicht is het dan een optie om te rouwen om je kinderloosheid van eigen biologische kinderen. Bovengenoemde is ook van toepassing wanneer de vrouw onvruchtbaar is en een eiceldonatie wordt ontvangen. Ik wil hier niet betogen dat je niet aan zaadcel- of eiceldonaties moet beginnen vanuit systemisch perspectief. Wel is het belangrijk dat je een wijze keuze maakt die het best past bij jouw situatie en bij wie jij bent als mens.’
Stel, jij wil graag kinderen maar dat lukt niet met je huidige partner: is het dan raadzaam om de relatie te verbreken, of wat is je advies?
‘Dit is heel complex en alleen jijzelf kan hier antwoord op geven. Een relatie is immers uit zoveel facetten opgebouwd. Hoe is de balans tussen geven en ontvangen? Welke waarden delen jullie en kunnen jullie aan elkaars waarden voldoen? Hoe zijn jullie ten diepste in staat om je met elkaar te verbinden? Dit heeft te maken met hoe elke partner zijn of haar moeder helemaal als moeder heeft aangenomen. Ken jezelf dus, in wat jij nodig hebt om een volwassen, levendig en tevreden mens te zijn. Stel dat jij geen kinderen kunt krijgen en je partner wel, die heel graag kinderen wil. Wil de relatie in de toekomst gezond blijven, is het wijs om je partner de kans te geven om te vertrekken, zonder enige vorm van manipulatie of emotionele chantage. De partner moet opnieuw een bewuste keuze maken om deze man of vrouw als partner te willen hebben.’
Is er een andere manier om te kijken naar het doorgeven van je familielijn, die jou heeft geholpen om het verdriet een plekje te geven?
‘Mijn missie in het leven is geworden om volgende generaties systemisch schoner en minder belast te laten zijn. Als je je eigen thema’s aankijkt in je familiesysteem en je ouders mogen helemaal zijn zoals ze zijn, zonder dat je verantwoordelijkheid voor hun leven overneemt of een stevig oordeel over ze hebt, sta je stabiel op jouw plek in de fontein. Jij staat dan op jouw plek in de kindsbak onder je ouders en je gunt hen hun plek. Dan ben je niet meer behoeftig. Als je wel behoeftig bent, omdat je deze dynamieken nog niet voldoende hebt aangekeken, voelen jouw kinderen dat. Een kind wil niets liever dan dat het de ouders goed gaat en gaat ze ‘redden’, ook al gaat het ten koste van zichzelf. Dat redden lukt toch niet, want het is niet van het kind en daardoor kan het kind het nooit oplossen. Het kind kan daardoor vaak ook een oordeel over de ouders krijgen.
Roots Meditatiepakket & Dossier
Wijze lessen van o.a. Els van Steijn over de belangrijkste missie van je leven: het helen van (oude) pijn uit de familielijnBestel nu!
Ik kan zelf niet doorgeven aan eigen kinderen, maar ik kan wel helpen om volgende generaties minder behoeftig te maken, zodat ze vrijer hun eigen leven kunnen leiden. Vorige week kreeg ik het volgende berichtje van een cliënt (met volwassen dochters): ’Hoe mooi is de gedachte dat jij, ondanks dat jezelf geen kinderen kon krijgen, toch dochters kunt bereiken met de energie die er gaat stromen door jouw werk. Ik voel dat dit generaties lang doorstroomt.’ Als ik een dergelijk berichtje krijg, voel ik dat ik de kracht van mijn familiesysteem in mij. Mijn familiesysteem heeft mij veel gegeven door hun liefde, hun harde werken en ook hun offers. Als ik veel ontvang, heb ik extra veel om door te geven, ook al staan er in de bak in de fontein onder mij uitsluitend heel veel miskramen.’
Wil je nog een laatste wijze raad meegeven?
‘Jed McKenna schrijft in zijn boek Spirituele Oorlogvoering:
‘Door onvoorwaardelijke overgave ben ik het universum meester geworden. Door alle controle te laten varen, heb ik volmaakte controle. Door nergens controle over te hebben, heb ik controle over alles. Alleen door controle te willen hebben, verlies ik die.’
Uit ervaring weet ik dat de theorie makkelijker is dan de praktische uitvoering. Ik ben me er ondertussen in ieder geval van bewust dat je echte geluksgevoelens alleen kunt ervaren als je in staat bent om zuivere en oprechte pijn niet te vermijden. Overgave aan iets dat groter is dan mijzelf, zorgt voor het minste energieverlies en opent een nieuwe ruimte waarin iets nieuws kan ontstaan. Mijn ervaring is dat dat vaak mooier is dan ik van tevoren ooit had kunnen bedenken. Hoe meer ik me hieraan overgeef, hoe meer het leven me toelacht.’ Kijk voor meer informatie op elsvansteijn.nl.
