Ieder mens heeft ze: afweermechanismen of overlevingsstrategieën. De manieren waarop we onszelf beschermen tegen de pijn van het leven verschillen. Ben je een HSP (Highly Sensitive Person), dan word je sneller ergens door geraakt en kun je overweldigd raken. Wat ligt er dan het meest voor de hand? Een muur optrekken. Zo dik dat er niets of niemand doorheen komt. Je gaat volledig uit contact. En dat is niet alleen lastig voor jezelf, maar óók voor je partner die geen idee heeft hoe de verbinding met jou kan worden hersteld. Psychologe Lieke Zunderdorp weet raad.
HSP en uit contact gaan: zo breek je jouw hoog sensitieve muur weer af
Onder HSP’ers zijn afweermechanismen van zelfbescherming verschillend. Wanneer je hoogsensitief bent en je gaat over je eigen grenzen (doordat je bijvoorbeeld niet genoeg tijd hebt genomen om ergens van bij te komen) dan kan het zijn dat je overprikkeld raakt en jezelf af gaat schermen door een muur op te trekken. Je creëert dan een soort afstand tot anderen en gaat uit verbinding. Soms zie je dat iemand zich letterlijk terugtrekt. Soms zie je ook dat iemand, die fysiek wel aanwezig is, er eigenlijk niet echt meer is. Dan krijg je het gevoel dat zo iemand onbereikbaar is. Iemand die hier veel van af weet is psychologe Lieke Zunderdorp die samen met Liesbeth Kamerling het boek Overprikkeld schreef. Wij gingen met Lieke in gesprek.
Hoe signaleer je bij jezelf wanneer je een muur optrekt?
Lieke: Het kan zijn dat je heel moe wordt, je warrig en afgesneden voelt, minder contact hebt met anderen of geen zin hebt om iets te ondernemen, ook geen leuke dingen. Dat voelt als een soort afschermen. Soms kan het fysiek ook aanvoelen alsof je wat kleiner wordt, wat naar achteren hangt en alsof er een soort verkramping is. Buikpijn of hoofdpijn kunnen ook zeker opkomen op het moment dat je gespannen bent en een muur optrekt.
Wat wil een HSP met deze muur beschermen?
Lieke: Het optrekken van een muur kan verschillende functies hebben. Het kan een manier voor de HSP zijn om zich wat af te schermen van de eigen, oude pijn die we eigenlijk allemaal hebben. De pijn kan als te beangstigend en overweldigend aanvoelen, waardoor de HSP’er die liever uit de weg gaat. Helaas is dit heel vaak een totaal onbewust patroon; ze zitten vaak al met die muur om zich heen zonder dat ze het doorhebben. Het kan ook zijn dat de HSP zichzelf beschermt voor de invloeden van buiten af: de emoties van anderen, de sfeer tijdens een overleg, de stress van de partner. HSP’ers missen namelijk een filter hiervoor. Daardoor komen er soms zóveel prikkels binnen, dat het ze te veel kan worden en overprikkeld raken. Als reactie op al die prikkels kan de HSP’er een muur om zich heen zetten om iets van rust te creëren; eigenlijk meer in de eigen beleving. Zo wordt geprobeerd iets minder heftig geraakt of meegezogen te worden in de belevingen van de ander.
Merkt de omgeving het wanneer je de muur optrekt en uit contact gaat?
Lieke: Jazeker. Die zal merken dat je minder betrokken bent, minder aanwezig en beschikbaar. Dat je bijvoorbeeld emotioneel wat vlakker bent dat gewoonlijk. Maar het kan ook zijn dat iemand letterlijk minder goed bereikbaar is, minder snel reageert of minder enthousiast is over iets waarvoor hij normaal gesproken wel warm voor zou lopen.
Hoe hef je de muur op en ontstaat er weer in verbinding met je omgeving?
Lieke: Kom eerst tot rust en versterk jezelf door ook fysiek rustige dingen te doen: yoga, wandelen in het bos of maak een ritje in ‘slow motion’ op een cross-trainer op de sportschool. Neem in ieder geval beweging en rust, maar niet nog meer fysieke belasting door heel hard te gaan rennen. Zachte massages en voetmassages kunnen ook goed helpen. Zo maak je weer contact met jezelf en daarmee voel je weer vertrouwen om in contact te komen met anderen en de muur te laten zakken. Daarnaast is het essentieel om te reflecteren, goed na te gaan wat er gebeurd is, zicht te krijgen op je patronen, zodat het gemakkelijker wordt je muur te herkennen en te ontmantelen. Een voorbeeld: De HSP’er heeft heel veel moeite gedaan om de verjaardag van haar partner te organiseren, maar is daarbij zichzelf totaal voorbijgelopen. Dan trekt zij zich terug op het feestje, waar het sowieso veel te druk voor haar is. Een tactiek die de HSP zich van te voren kan bedenken is bijvoorbeeld vooraf een moment voor zichzelf te nemen en ook tijdens de verjaardag; al is het maar even je handen wassen of de afwas doen. Ook de hond uitlaten kan een goede onderbreking zijn van de drukte. Zo blijf je meer bij jezelf, en kom je gemakkelijker achter de muur vandaan.
Hoe kan je als partner van een HSP’er door de muur heen breken?
Lieke: Als partner kun je fysiek en rustig toenadering zoeken, bijvoorbeeld samen naar buiten gaan en even wandelen, zonder van alles door te willen spreken. Als iemand in afweer ‘verstrikt’ zit moet diegene er ook zelf uit zien te komen. Heel hardhandig erdoorheen willen breken heeft dan weinig nut. Als je zelf de trigger bent geweest, maak dan op de een of andere manier duidelijk dat je liefdevol aanwezig en beschikbaar bent. Realiseer je dat je niet verantwoordelijk bent voor de muur van de ander, maar houd wel rekening met je partner en geef die wat ruimte om bij te komen, iets te verwerken. Wees mild: de muur is er niet voor niks, ook al lijkt die reactie voor jou als partner misschien overdreven. We weten nooit precies wat er zich in de ander afspeelt. Verwijtend reageren is niet bevorderlijk om weer contact te maken en muren te laten zakken.
Samen reflecteren
Het beste is natuurlijk als je samen kunt reflecteren, elkaars patronen kent en een gebruiksaanwijzing kunt delen, die voor iedereen toch weer anders is. Een voorbeeld: De HSP komt totaal overprikkeld thuis van werk. Je kan dan direct meegaan in de race van boodschappen doen en eten koken. Maar je kan dan bijvoorbeeld ook even een muziekje opzetten waar jullie beiden energie van krijgen en dan even hard meezingen of dansen. De dag van je af douchen helpt ook goed of even een wandeling maken. De partner kan de HSP’er eraan herinneren zoiets te doen.
Heb je nog een laatste tip of wijsheid om mee te geven?
Lieke: Soms is het fijn om de week voor en na te bespreken. Wat staan er voor afspraken, waar heb je de tijd voor jezelf in gepland? Een HSP heeft echt meer verwerkingstijd nodig. Als je partner die tijd niet zo nodig heeft, dan is het goed dat je toch samen te realiseren en uit te zoeken hoe iedereen in balans blijft. Als je een hele drukke week hebt is het fijn om niet een heel druk weekend te hebben. Echt tijd maken voor bijvoorbeeld een massage of een lange wandeling over het strand is geen overbodige luxe, maar een noodzaak. Overprikkeld, Liesbeth Kamerling en Lieke Zunderdorp, Kosmos Uitgevers, €20.
Kom thuis in je lichaam meditatiepakket
- 60 minuten geleide meditaties voor een liefdevolle relatie met je lijf
- Ingesproken door holistisch therapeut Suze Retera
- Inclusief 30 pagina dik dossier + mini podcast
