Els van Steijn: zó werkt de relatie met je vader door in jouw leven

Van je vader krijg je je natuurlijke daadkracht mee, míts hij op de juiste plek boven jou in het familiesysteem staat. Heb je hem zijn plek als vader ontzegd? Dan ontstaan bewijsdrang en een eindeloze zoektocht naar erkenning. Maar hoe herken je dan het verschil tussen bewijsdrang en natuurlijke daadkracht? En hoe zet je jouw vader op de juiste plek in het familiesysteem? Familiesystemen-expert Els van Steijn legt het in dit artikel uit aan de hand van haar model van de fontein. 

Dit is hoe je relatie met je vader doorwerkt in jouw leven

Els: Je bent 50% je vader en 50% je moeder. Beide ouders innerlijk ‘aannemen’ is essentieel voor een kind. Want je blijft altijd kind van je ouders. Als je je ouders innerlijk afwijst, installeer je het patroon dat je juist bij hen afwijst vanuit onbewuste loyaliteit bij jezelf. Ken je het prachtige liedje van Stef Bos over zijn vader, ‘Papa ik lijk steeds meer op jou’ waarin hij bezingt dat hij eigenlijk helemaal niet zo wilde worden en dat dat toch is gebeurd? Daar gaat deze wetmatigheid over. Hoe meer je ouders mogen zijn wie ze zijn, hoe groter de kans dat jij niet zo wordt als zij. Stel je een mooie fontein voor die uit meerdere bakken met water bestaat. Bovenin staan je voorouders, daaronder je opa’s en oma’s, dan de bak met je biologische ouders, daaronder jij met je broers en zussen in volgorde van geboorte en daaronder jouw kinderen, miskramen, abortussen etc. Jij staat altijd in de kindsbak onder je ouders. De ene plek is niet beter dan de andere.

Jouw plek

Om je innerlijk vervuld te voelen moet je op jouw plek in de fontein gaan staan, waarbij je beide ouders hun plek gunt in de bak boven je. Uitsluitend op jouw plek pak je de onzichtbare stroming van de fontein op die zo essentieel is voor je welzijn. Je kan uittekenen dat als iemand moeite heeft met het vinden van zijn plek in het dagelijks leven, hij of zij niet goed staat in de fontein. Stiefouders staan niet in deze fontein, net zo min als pleegouders en adoptieouders. Zij vormen een andere fontein, die vaak voor veel goeds zorgt. De fontein van het systeem van herkomst is echter het systeem met de grootste invloed op jou. In dit systeem zitten wetmatigheden en daar kun je niet aan ontkomen. Wel kun je die onzichtbare wetmatigheden voor je laten werken.

Roots Meditatiepakket & Dossier

Wijze lessen van o.a. Els van Steijn over de belangrijkste missie van je leven: het helen van (oude) pijn uit de familielijn
Bestel nu!

Noem nog eens wat voorbeelden van die wetmatigheden?

Els: Je kunt alleen dragen wat van jou is. Als je verantwoordelijkheid overneemt die niet van jou is, verzwak je zowel jezelf als de ander. Tijdelijk verantwoordelijkheid overnemen is geen probleem, maar uiteindelijk verlies je het, want je kunt niet oplossen wat niet van jou is. Bijvoorbeeld de onzekerheid bij je moeder na de scheiding van haar huwelijk, de neiging tot verslavingen van je vader of het niet kunnen omgaan van de bijhorende emoties door hen. Een andere wetmatigheid is dat je niet uit je systeem van herkomst kunt stappen. Als je niet erkent waar je vandaan komt, zullen de patronen uit je familiesysteem je juist extra hard achtervolgen; zelfs als je naar de andere kant van de wereld verhuist.

Wat is de rol van je vader volgens het familie-systeem?

Els: Als je je vader zijn plek gunt, krijg je je natuurlijke daadkracht en ambitieniveau. Als je je vader zijn plek ontzegt, ontstaat bewijsdrang. Je gaat op zoek naar erkenning. Een klein gedeelte van de mensen doet echter het tegenovergestelde en dat is totaal daadkrachtloos worden. Zij zijn niet vooruit te branden en tonen geen enkel initiatief. Om de een of andere reden is je vader essentieel voor het gevoel van ‘gezien worden’. Als jij je vader verwijt dat hij jou niet ziet, ontstaat het verlangen om je maatschappelijk te bewijzen en erkenning te zoeken.

Het lastige is dat de successen die je behaalt niet opwegen tegen het lege gevoel dat je innerlijk ervaart als je je vader zijn plek niet gunt. Stel dat het lukt om je vader wel ‘aan te nemen’ dan wordt de bewijsdrang op miraculeuze wijze omgezet in je natuurlijke dadendrang. En dat is een heel andere drijfveer dan te werken vanuit het verlangen om gezien te worden. Bij je natuurlijke dadendrang ben je veel minder gevoelig voor wat de buitenwereld van je denkt en dat geeft rust. Wat ook een bekend patroon is als je je vader afwijst, is dat je spiritueel wordt en vaak een vaderfiguur (goeroe) zoekt. Het lijkt erop dat bij afwezigheid van je vader in jou, je je leidraad elders gaat zoeken. Met je vader innerlijk bij je word je ‘aardser’.

Wanneer is er sprake van een ‘verstoorde’ band tussen jou en je vader?

Els: Als je in de fontein je vader niet ‘boven’ je in de bak kunt zetten, ontstaat een ‘verstoorde’ band en dus die bewijsdrang. Hoe zet je je vader boven je in de fontein? De reden waarom je niet goed op jouw plek in de fontein staat, is omdat je soms naar boven in de fontein beweegt. Je staat dan niet meer op jouw plek (waardoor je in het leven alles op eigen kracht moet doen want je pakt de stroming van de fontein niet op), maar bent ‘opgestegen’ naar de bak van je ouders of zelfs erboven. Dat doe je doordat je bijvoorbeeld verantwoordelijkheid overneemt van je vader die niet van jou is. Denk aan het regelen van zaken die hij eigenlijk zou moeten doen of je ontlast hem door niet te delen wat er in je leven voor ingewikkelds speelt. Daarmee ontneem je hem zijn plek.

Oordeel

Een andere manier van opstijgen is dat je een oordeel over je vader hebt. Wat hij geeft, doet of juist nalaat is niet goed goed genoeg. Het lastige is dat je wel gelijk kunt hebben, maar als jij opstijgt boven hem in de fontein gaat het jou niet goed (wederom een wetmatigheid). Vaak bevestigt je omgeving ook nog eens dat je vader ‘raar’ of ‘vreemd’ doet, waardoor je je gesterkt voelt om op te stijgen… Je ouders en dus ook je vader zijn een ‘package deal’. Dat betekent dat hij een ‘package’ is van al het mooie, het minder mooie en ook alles waar je zo naar verlangt. Je stijgt op als je onderdelen niet aanneemt. Als je alleen het mooie ziet van je vader, zie je hem niet, want hij brengt nog meer mee. Je idealiseert hem. Als je alleen het minder mooie ziet, zie je hem ook niet. Pas als je ‘ja’ zegt tegen het complete plaatje, komt je vader op zijn plek te staan en wordt de band hersteld.

Maar je wilt toch niet alles aannemen? Denk aan agressief gedrag, een verslaving of beledigingen?

Els: Dat klopt. Het lastige is dat je te maken hebt met die wetmatigheid waarbij je onbewust bij jezelf installeert wat je bij hem afwijst. Hoe harder je roept dat je niet op je (bijvoorbeeld) agressieve vader wilt lijken, hoe groter de kans is dat jij ook (passief) agressief gedrag vertoont. Idem met verslavingen. Wellicht krijg jij een suiker-, gok of sportverslaving in plaats van een alcoholverslaving. Hoe kun je hiermee omgaan? Je laat bij hem wat van hem is en kijkt aan wat van jou is. Wat van hem is, is het agressieve gedrag, die verslaving of die lelijke opmerking. Die laat je los. Het is zijn verantwoordelijkheid welk gedrag hij vertoont, dat kun je bijna nooit veranderen.

Feedback

Wel mag je je vader altijd feedback geven op zijn gedrag en wat het met jou doet. Ook mag je altijd grenzen stellen. Hij mag bijvoorbeeld alleen langskomen als hij nuchter is. Hiermee blijf jij in jouw bak en hij mag in zijn bak blijven. Vervolgens ga je uitzoeken wat van jou is. Dat jij wellicht ook onaardig wordt en gaat schreeuwen. Of dat je je terugtrekt. Daarnaast zul je ook altijd vervelende gevoelens ervaren: machteloosheid, eenzaamheid, je afgewezen voelen of schaamte etc. Jouw gedrag en je bijbehorende gevoelens zijn van jou. Daar ben jij verantwoordelijk voor en niemand anders. Evalueer je gedrag op effectiviteit en formuleer concrete gedragsvoornemens hoe je de volgende keer kunt reageren. De nare gevoelens kun je in je lijf opsporen en daar naartoe ademen. Dan zul je je direct rustiger voelen.

Wat zijn de meest gehoorde moeilijkheden die kinderen in het contact met hun vader ervaren?

Els: Jouw vader heeft ook een geschiedenis achter zich. Wellicht heeft hij voor zijn ouders gezorgd of heeft hij (ook) een flinke mening over zijn ouders. Daardoor heeft je vader tekorten opgelopen in de fontein. Wellicht heeft hij traumatische zaken meegemaakt. Ook werd er in ‘vroegere tijden’ niet zo openlijk over gevoelens gesproken als tegenwoordig. Sommige culturen kennen ook een ongeschreven groepsnorm dat ze liever hun tong afbijten dan te uiten wat er speelt (o.a. in Indonesië). Je weet dus nooit welk lot je vader heeft. De kinderen van deze vader kunnen allerhande gedrag van hun vader tegenkomen. Mogelijk is de vader innerlijk afwezig. Hoewel hij fysiek in de ruimte is, is hij emotioneel onbereikbaar. Als je vader zijn moeder (jouw oma) heeft afgewezen of in extreme mate voor haar heeft gezorgd, mist hij het vermogen om zich te kunnen verbinden met anderen. Hij is dan onveilig gehecht. (zie het artikel ‘wat de verbinding met je moeder vertelt over je liefdesleven’). Dat betekent ook dat hij jou in essentie niet kan zien. Vaak voel je dat als afwijzing en heb je de valse hoop dat als je nog liever, aardiger, slimmer, mooier etc. geweest zou zijn, hij je wel gezien zou hebben. Nee, dat is kansloos. In de meeste gevallen heeft het niets met jou te maken. Soms heeft het overlevingsmechanisme de vader gehard of er juist voor gezorgd dat hij narcistische neigingen heeft. Alles moet dan om hem draaien. Een te groot ego was ooit een antwoord op iets dat in het verleden heeft plaats gevonden. Verder is mogelijk dat hij besloten heeft om het anders te doen dan zijn ouders, waardoor hij een enorme behoefte heeft om de opvoeding van de kinderen meer dan goed te doen, waardoor hij een extreme zorgbehoefte heeft. Vaak creëert dat gedrag aanhankelijke kinderen, want de kinderen voorzien dan in de behoefte van de vader om (te) veel liefde te geven, wat verstikkend werkt. De kinderen zorgen dan eigenlijk voor de vader.

Hoe kan de fontein helpen in het helingsproces om je vader de plek te gunnen waar hij hoort te staan?

Els: Het doet er niet toe of je vader jou al dan niet ziet. De vraag is of jij hem ziet. Vaak verwijt je je vader dat hij jou niet kan zien of dat hij rare dingen doet, of juist iets essentieels voor jou nalaat. Mijn wedervraag is dan ‘kun jij hem wel zien in de gehele package deal’? Soms kan een vader je gewoonweg niet zien en kan hij je niet geven waar je zo naar verlangt. Dat is de realiteit. En mijns inziens is de realiteit het meest helend. Mijn ervaring is dat de mensen die realiteit prima aankunnen. Al zeg ik niet dat dat makkelijk is. Valse hoop blijkt funest in een helingsproces. In mijn boek ‘de fontein, vind je plek’ beschrijf ik uitgebreid hoe je kunt loslaten: waarbij je bij je vader laat wat van hem is, en dat je aankijkt wat van jou is. Op deze manier blijf je in verbinding. Hiermee kom jij op jouw plek in de fontein en voorkom je dat je opstijgt. Want als jij opgestegen bent, voelen jouw eigen kinderen dat altijd.

Hoe reageren kinderen op een ouder die is ‘opgestegen’ in de fontein?

Els: In eerste instantie gaan ze voor jou zorgen (wat niet kan, want ze kunnen niet dragen wat niet van hen is) en meestal realiseren de kinderen zich dat ze het niet kunnen oplossen voor jou en dan krijgen ze een oordeel over je. Goh, wat lijk je op je ouder… Zo worden patronen generaties op generaties doorgegeven. Een belangrijke stap in het gunnen van de plek van je vader is je claim loslaten. Vaak denken kinderen dat ze recht hebben op hetgeen waarvan ze menen dat ze tekort zijn gekomen, al was het maar een excuses. Helaas werkt de fontein niet zo. Dan ga je eisen van je ouders. En als (volwassen) kind heb je niets te eisen. Je mag wel vragen en feedback geven, maar als je ‘eist’ zeg je eigenlijk dat de ouder geen goede ouder is. Dan stijg je op en gaat het jou niet goed. De kunst is dus om je claim los te laten. In bijna alle gevallen heb je heel veel ontvangen en anders is dat jouw lot. Jij moet een antwoord vinden op jouw lot. Dat geeft kracht en waardigheid.

Wat voor positiefs kan er gebeuren wanneer je jouw vader zijn plek gunt?

Els: Het is een heel aangenaam gevoel om in het leven te staan vanuit de gedachte ‘ik ben in de basis oké’. Als je je vader zijn plek gunt, wijs je jezelf daardoor ook niet meer af. Je bent immers 50% je vader en 50% je moeder. Als je in staat bent om de package deal van je vader ten diepste te omarmen, zul je ook veel minder kritisch worden op anderen. Je leert genuanceerder te kijken want je snapt dat mensen nu eenmaal een package deal zijn. Je bent daardoor milder en met meer compassie naar anderen, inclusief jezelf. Ook zul je merken dat je minder bevestiging van anderen nodig hebt. En daarnaast zul je vermoedelijk minder verzeild raken in autoriteitsconflicten. Als je je vader namelijk niet boven je kunt zetten in de fontein, zal dat patroon zich herhalen in je verdere leven. Zo ook in je professionele werk leven. Dit uit zich vaak in ruzie met de lagen boven je, of met andere autoriteiten. Als je je vader boven je in de fontein kunt zetten, zie je dat letterijk terug in je gezicht. Je zult merken dat je krachtiger trekken gaat krijgen. Dat is heel aantrekkelijk. Als je een man bent, is het des te belangrijker om je vader innerlijk aan te nemen. Als je hem afwijst, wijs je je mannelijke kracht af. En jongetjes kunnen alleen van hun vader leren hoe het is om man te zijn. Dat kan een moeder nooit bereiken.

Hoe werkt al deze uitleg van hierboven dan als je vader afwezig is?

Els: Dat is een goede vraag. Want inderdaad leven veel mensen met de wetenschap dat de vader een anonieme spermadonor is, een passant/one-night stand van je moeder, een jongeman die de verantwoordelijkheid niet aankon of een volwassen man die na een ruzie met je moeder is vertrokken. En een belangrijke groep mist hun vader omdat hij te vroeg is overleden. Feit blijft hoe mooi het is, dat al deze mannen (even) in het leven van je moeder zijn geweest. Jij bent het bijzondere bewijs daarvan ondanks de pijn van het gemis. Om die pijn te kunnen helen kun je beginnen met je vader te zien. Hem dus niet langer wegdrukken maar echt te zien. Je verbindt je dan aan de hele ‘package deal’ die ouders nu eenmaal zijn en niet uitsluitend aan dat minder mooie dat hij er niet (meer) is. Wie is hij of zou hij zijn geweest en wat is het mooie daarvan dat je in jezelf herkent? Je bent immers 50% je vader en 50% je moeder. Heb je een foto? Heb je familieleden die je kunnen helpen? Als je vader is overleden toen jij 14 jaar was kun je ook zeggen 14 jaar cadeau in plaats van 20 jaar afwezigheid. Een familieopstelling, dat is een methode waarbij het systeem van je familie wordt opgesteld, inclusief je vader, kan je helpen jouw plek ten opzichte van je vader in de fontein in het familiesysteem in te nemen.

Wil je verder nog iets mee geven?

Els: Ik ben ervan overtuigd dat als mensen over minder bewijsdrang beschikken, we een fijnere wereld krijgen waarin we elkaar meer gunnen. Als ‘alfamannetjes’ (kunnen ook vrouwen zijn hoor) elkaar beconcurreren krijgen we afgunst, agressie en minder ruimte voor elkaar. Als je voelt dat je je niet constant hoeft te bewijzen of dat je het idee hebt dat je constant je plek moet verdienen, kunnen we de vrijgekomen energie die nu niet meer verloren gaat aan strijd en gedoe gebruiken voor iets goeds. Denk je eens in wat voor moois we dan tot stand kunnen brengen!

Roots Meditatiepakket & Dossier

Wijze lessen van o.a. Els van Steijn over de belangrijkste missie van je leven: het helen van (oude) pijn uit de familielijn
Bestel nu!

Meer lezen van Els

Zo blijf je in je kracht staan als je ouders aftakelen
Waarom een gezonde relatie begin bij kunnen ontvangen
Waarom volwassen worden soms vraagt om slachtoffers maken
Zo maak je van kerst een helend samenzijn
Dit is de impact van familie op jouw hooggevoeligheid
Dit is hoe je een relatie goed afsluit
Wat jij niet draagt wordt niet doorgegeven
De impact van een onveilige jeugd op je vermogen tot hechten
Waarom je eigen grootsheid omarmen moeilijker is dan jezelf klein houden
Zo ontdek je jouw emotionele triggers
Dit is waarom je je 2 minuten écht verdrietig voelen helend werkt
Dit is wat jouw oordelen over een ander prijsgeven over jezelf
Dit is de complexe dynamiek tussen broers en zussen in je familiesysteem