Ga je je verdiepen in persoonlijke groei en spiritualiteit, dan stuit je al snel op het wat ongrijpbare begrip ‘ego’. Maar wat is je ego eigenlijk? De juiste inzichten hierover kunnen leiden tot een verruimd bewustzijn en een betere relatie met jezelf en de mensen om je heen. Els van Steijn, familiesystemen-expert en auteur van de twee bestsellers over ‘De Fontein’, vertelt op welke manier je ego verbonden is met je familiesysteem en wat een gezond ontwikkeld ego je aan levenskwaliteit kan brengen. Ben je er klaar om je ego los te laten en de persoon te ontmoeten wie jij ten diepste bent – los van je zelfbeeld, je aangenomen identiteit en je overtuigingen?
Els van Steijn: zo ontwikkel je een gezond ego
Els: ‘Je ego zorgt ervoor dat je ervaart dat je deel uitmaakt van het leven in de wereld. Het ego vertegenwoordigt het gedeelte van jou dat is verbonden aan jouw zelfbeeld. Je ego omvat, zoals ik het zie, je identiteit, je aangenomen zelfbeeld en de bijbehorende rollen. Inclusief je set van gedachten, meningen, overtuigingen en de daaruit voortvloeiende emoties. Je ego identificeert zich dus met je zelfbeeld en je emoties; je ego denkt dat het het zelfbeeld of de emotie is. Onder deze identiteit van je ego zit echter wie of wat je in essentie bent. Het ego is dus niet wie je bent. Het ego heeft vanuit een spiritueel oogpunt vaak een negatieve lading. Het wordt over het algemeen afgeschilderd als iets dat slecht voor je is en je in de weg zit. Om je echter in de wereld staande te houden heb je een ego nodig. Het ego is zelfs noodzakelijk om je plek in te nemen en je te bewegen in de maatschappij. Je voelt daardoor wat voor jou belangrijk is en wat bij jou hoort. Zodoende kun je grenzen ervaren en bewaken. De vraag is wel of je dan ego-verlangens en ego-behoeften bewaakt, of dat het om je zuivere ik gaat.’
Kun je je ego als een ‘apart deel’ van je persoonlijkheid zien?
Els: ‘Volgens mij is je ego geen ‘apart deel’ van je persoonlijkheid. Het is een kwestie van definitie. Je persoonlijkheid omvat van alles, waaronder ook je waarden, je smaak, je eigenaardigheden etc. Waar dit overlapt met je ego vind ik niet zo interessant. Veel relevanter is dat je je realiseert dat jij je ego waarneemt door je bewustzijn. Daardoor besef je dat je niet je ego bent, maar dat je een ego hebt. Als alles van je wordt afgenomen en er bijna niets meer overblijft van jou en je ‘hebben en houden’ (bijvoorbeeld op je sterfbed of bij zware levensomstandigheden) dan heb je altijd nog ‘jezelf’, wie je in wezen bent. Je kunt dan onverstoorbare, innerlijke vrede ervaren. Als het ego helemaal weg zou zijn, blijft over wie en wat je in essentie bent. Die staat van zijn is kalm, je ervaart innerlijke vrede en voelt balans. Je bent dan in staat een hoger bewustzijn te voelen wat voorbij het domein van dualiteiten gaat, waar alles weer één is.’
Op welke manier speelt je ego een rol binnen je familiesysteem?
Els: ‘Je ego en daarmee de aangenomen identiteit van je zelfbeeld is ingebeeld. Het komt voort uit conditionering, je persoonlijke geweten over ‘goed en kwaad’, waar je wieg heeft gestaan. En uit door ‘nature en nurture’ gevormde karaktertrekken en geërfde eigenschappen van je familiesysteem. Je ego wordt dus mede gevormd door je omgeving, waarvan je familie een groot deel uitmaakt. Je familiesysteem is de onlosmakelijke verbinding met al je familieleden. Ik gebruik de metafoor van de fontein, om je plek te duiden in je familiesysteem. Als je systemisch gezien niet goed ‘op jouw eigen plek in De fontein’ staat, word je behoeftig.
Een gezond ego
Stel je een fontein met meerdere bakken voor die elkaar bevloeien. Elk bak staat voor een generatie en jouw plek is altijd in de kindsbak onder de bak van je ouders. Daar sta je op volgorde van geboorte met alle levende en niet-levende (half)broers en zussen. Op jouw plek pak je de stroming van de fontein op die zo essentieel is om je voldaan, erkend en vervuld te voelen. Hoe je op jouw plek kunt komen te staan met je innerlijke houding, kun je lezen in mijn boek ‘De Fontein, vind je plek’. Als je stevig op jouw unieke plek in de fontein staat, zal je ego ‘stil’ en gezond zijn. Een gezond ego erkent dat je niet meer of minder bent dan een ander, hoogstens anders. Als je echter niet stevig op jouw plek in de fontein staat, maar bijvoorbeeld boven je ouders bent komen te staan om voor hen te zorgen of omdat je een oordeel over hen hebt, zal je ego te groot of te klein worden. Hier zal niet alleen jij onder lijden, maar zeker ook je omgeving.’
Wanneer kan je ego je in de weg zitten?
Els: ‘Als je (te) veel bezig bent met het najagen van erkenning of goedkeuring, of als je je altijd maar zorgen maakt of je wel goed genoeg bent, kan het zijn dat je ego ‘opspeelt’. Dit zijn ego-wensen. Als je gedrag in het teken van je ego staat, ben je onvoldoende in staat een dieper niveau van zijn aan te boren, dus wie je in essentie bent. Je leert en groeit dan minder dan je in potentie in je hebt. Ook zullen je contacten met anderen minder zuiver en belangeloos zijn. Want de ander moet iets voor jou betekenen, hoe nederig en onderdanig je je ook gedraagt. Je bent dan minder in staat echt verbinding met de ander te maken.
Voeding voor het ego
Het ego wil in essentie het beeld dat het van zichzelf heeft bevestigen en verstevigen. De allergrootste angst van het ego is dat het ‘door de mand valt’ en overbodig blijkt te zijn. Het ego is bang om te verdwijnen en geen identiteit of vorm meer te hebben. Het ego voelt zich daarom onzeker en gaat zijn plek bevechten. Het overtuigt zichzelf dat het waar is wat het denkt, voelt en ervaart. Als het ego namelijk zou erkennen dat waar het voor staat niet de werkelijkheid is, maakt het zichzelf overbodig. Ego-gedachten moeten dus worden gevoed, goedschiks of kwaadschiks. Het ego is er volledig van overtuigd dat het energie van buitenaf nodig heeft en gaat zich dus op allerlei manieren manifesteren, al dan niet ten koste van de ruimte van de medemens. Gelukkig komen ondanks de verborgen agenda’s van het ego vanuit die drijfveren ook vele goede dingen tot stand. Zoals bij grote maatschappelijke projecten die vanuit een behoefte aan erkenning zijn geïnitieerd.’
Waarom is ego-loos worden nou juist niet het hoogst haalbare wat je kunt behalen als mens?
Els: ‘Verlicht willen zijn is juist een wens van het ego. Wie of wat jij in essentie bent, heeft helemaal geen behoefte om verlicht te zijn. Als jij jezelf te serieus neemt, heeft je ego de overhand. Hoe meer je je ego loslaat, des te meer laat je los wat niet waar is (waaronder je zelfbeeld, je aangenomen identiteit en je overtuigingen etc.) waardoor jij meer bij jezelf komt. De drijfveer is dus niet verlicht te raken, maar los te laten wat niet waar blijkt te zijn. Als je echter alles hebt losgelaten, ben je in spirituele termen één; zonder onderscheid tussen jou en de ander. Voor de praktische kant van het leven is dat niet handig. Je ego is, ondanks de ongemakken die het soms met zich meebrengt, een nuttig voertuig om je in de wereld te kunnen bewegen. De kunst is te leren dat het ego ‘stil’ kan zijn.’
Hoe definieer je het hebben van een ‘gezond ego’ en wat kan dit je brengen aan flow in je leven?
Els: ‘Iemand met een gezond ego kan de wezenlijke mens achter het ego zien (inclusief zichzelf) en zich daarmee gelijkwaardig voelen. Hierdoor ontstaat ruimte voor wie en wat je in essentie bent en wat zich door jou wil manifesteren, in plaats van voor ego-gedreven wensen en drijfveren. Dan realiseer je je dat elk mens een eigen kijk heeft op de wereld en dat jouw manier van kijken ook maar een manier is waarmee je betekenis aan jouw leven geeft. Hoe meer je je ego loslaat, hoe meer je de natuurlijke flow van het leven kunt volgen. Je ego duwt je niet meer een tegennatuurlijke kant op. Ook kun je het beter opbrengen te luisteren naar anderen en ben je beter in staat hen te zien. Je neemt dan waar hoe zij op basis van hun bewustzijnsniveau en ego de wereld betreden en op welke manier zij zin geven aan hun leven. Je laat daarmee je eigen perspectief steeds meer los, waardoor ruimte ontstaat de ander werkelijk te zien. Hoeveel mensen beklagen zich immers niet over dat ze zich niet gezien voelen. Vraag jezelf dus af of jij de ander echt kan zien, voordat je de ander verwijt dat hij of zij jou niet kan zien.’
Zijn er oefeningen die je helpen met het ontwikkelen van een gezond ego?
Els: ‘Oefeningen zijn er genoeg, maar dat is me wat te kort door de bocht. Je hebt niet ‘ineens’ een gezond ego. Het ontwikkelen van een gezond ego is een proces en kost tijd. Het is een proces van loslaten van wat niet waar is (je zelfbeeld, identiteit etc.). Het helpt je enorm om op jouw eigen plek in de onzichtbare fontein te gaan staan, waardoor je met een natuurlijke flair en eigenheid jouw plek kan innemen en de ander zijn of haar plek gunt. Zonder je daardoor bedreigd of meer- of minderwaardig te voelen. Het afdalen in de fontein doe je door de vraag te beantwoorden ‘wat is van mij en wat is van de ander?’ Wat niet van jou is, laat je los. Je kunt niet oplossen wat niet van jou is. Desgewenst geef je feedback op de ander en stel je grenzen. Voor wat van jou is, heb je jouw verantwoordelijkheid te dragen. Niemand anders dan jijzelf kan jouw lot dragen. Je kijkt aan wat van jou is en formuleert een antwoord die je in je dagelijkse leven toepast. Daarbij is het noodzakelijk dat je je thema’s en vraagstukken verwerkt op zowel rationeel als emotioneel niveau, door je primaire emoties aan te gaan. Hoe je dat kunt doen, beschrijf ik ook in mijn tweede boek ‘De Fontein, maak wijze keuzes’.
Wanneer weet je of iemand in je directe omgeving te vaak in zijn/ haar ego zit en daarmee ook jou op een onprettige manier beïnvloedt?
Els: ‘Een groot ego maakt zich groot, superieur en probeert te imponeren. Het grote ego vindt zichzelf beter en belangrijker dan anderen. Andere mensen worden gebruikt als voeding voor het ego en worden minder gezien in hun eigen uniekheid. Dit hoeft niet per se op een schreeuwerige manier tot uiting te komen, maar het kan wel. Grote ego’s gaan de competitie aan en zoeken conflicten op waar je makkelijk in kan worden gezogen. Kritiek wordt vaak door een groot ego genegeerd, want deze zou het zelfbeeld kunnen aantasten. Een groot ego wil het idee dat het onfeilbaar is in stand houden. Het effect van een (te) groot ego is dat andere mensen zich onprettig en geïntimideerd kunnen voelen. Als de ander onvoldoende in zichzelf is verankerd, bevestigt dat zijn gevoeld dat hij minder is. En dat past weer naadloos in het denkraam van een minder ontwikkeld ego.
Een te klein ego
Een (te) klein ego vraagt zich steeds af of het tekort schiet. Ook zeg je dan vaak dat je zo onzeker bent en weinig zelfvertrouwen hebt. Hierdoor verlies je contact met anderen. Je bent dan te veel met jezelf bezig. Aan de buitenkant kan dit er echter heel anders uitzien, want vaak ben je druk met het de ander naar de zin maken. Als je over jezelf heen laat lopen of onderdanig bent, is dat een manier om de ander je iets verschuldigd te laten zijn. Dit creëert een emotionele afhankelijkheid en dat geeft je een gevoel van invloed. Als je jezelf wegcijfert, stil bent en veel geeft, hoop je stiekem dat de ander je nodig zal hebben en het surplus gaat vereffenen met wederkerigheid, betrokkenheid en liefde richting jou. De interactie die dan ontstaat, kan voortkomen uit plichtsbesef omdat de ander zich schuldig voelt, want je balans van geven en ontvangen is ontwricht.’
Hoe help je iemand die vastzit in zijn/haar ‘ego’? Het zijn namelijk vaak overlevingsmechanismen die vallen onder ‘ego’ waar iemand zich niet altijd van bewust is, en dus ook niet weet dat er een andere manier van handelen/voelen is die je veel minder negatieve energie kost…
Els: ‘Dat klopt. Vanuit overlevingsmechanismen wordt een mens soms overgenomen door het overlevingsbesturingssysteem. Er ontstaat herhalend, niet altijd constructief gedrag, wat ze niet altijd doorhebben. Op een liefdevolle wijze feedback geven op het gedrag kan ervoor zorgen dat iemand gaat reflecteren op zijn eigen gedrag. Feedback is een investering in de relatie. Eigenlijk zeg je: ‘Ik vind jou dusdanig belangrijk dat ik de moeite neem om dit tegen je te zeggen. Als ik je niet waardevol zou vinden, zou ik die moeite niet nemen en je negeren.’ Als iemand vastzit in zijn ego en vanuit die kant naar jou uithaalt, bestaat het risico dat jouw ego zich ook niet erkend voelt. Voor je het weet zitten jullie in een ‘gevecht’ en een neerwaartse spiraal. Als je bij jezelf waarneemt dat je jouw ego met je zelfbeeld en rollen wel heel serieus neemt, zorgt dat inzicht alleen al voor ruimte en afstand. Dan kun jij wakker en met een grote mate van kwaliteit van aanwezigheid in het hier en nu blijven staan. Van daaruit kun je zuiver(der) waarnemen wat er gebeurt. En als waarnemer van jezelf, komen de scherpe kanten minder bij je binnen dan wanneer je door je ego in de situatie bent gezogen.’
Wil je nog een laatste wijze raad meegeven?
Els: ‘Veel mensen hebben een controlebehoefte en ervaren vaak weerstand in het leven. Controle en weerstand hebben altijd te maken met angst. Die angst kan met veel te maken hebben en vaak kun je die ook doortrekken naar de angst voor de dood. Dat is de angst van het ego om te verdwijnen. Daarom wil je controle hebben, maar daardoor laat je je niet bewegen door het leven. Je hebt weerstand. Je eigen sterfelijkheid omarmen en leren loslaten maakt dat je je leven kunt leven. Dan kun je vol in het moment staan. Je hebt alleen het nu. Laat het nu niet ‘vervuilen’ door beelden uit het verleden en over de toekomst, die afkomstig zijn van ego-angsten. Jij alleen kunt jouw leven leven. Je ego en wie je in essentie bent heb je beide ter beschikking. En alleen jij bepaalt hoe je daarmee je leven vormgeeft. Veel plezier met leven en neem jezelf vooral niet te serieus. Just leave your ego at the door.‘ Kijk voor meer informatie op elsvansteijn.nl.
MEER LEZEN VAN ELS
Zo blijf je in je kracht staan als je ouders aftakelen
Waarom volwassen worden soms vraagt om slachtoffers maken
Zo maak je van kerst een helend samenzijn
Dit is de impact van familie op jouw hooggevoeligheid
Dit is hoe je een relatie goed afsluit
Wat jij niet draagt wordt niet doorgegeven
De impact van een onveilige jeugd op je vermogen tot hechten
Waarom je eigen grootsheid omarmen moeilijker is dan jezelf klein houden
Zo ontdek je jouw emotionele triggers
Dit is waarom je je 2 minuten écht verdrietig voelen helend werkt
Dit is wat jouw oordelen over een ander prijsgeven over jezelf
Waarom een gezonde relatie begint bij kunnen ontvangen
Dit is hoe de relatie met je vader doorwerkt in de rest van je leven
Els van Steijn: dit is de invloed van je familiesysteem op jouw relatie met geld
Familiesystemen expert: dit is hoe jij je familiesysteem meeneemt naar de werkvloer
Familiesystemen expert: dit is de verbinding tussen jouw gezondheid en je plek in het familiesysteem
