Ruim 365.000 keer per dag begint er ergens op aarde een nieuw leven. Al die levens beginnen met een bevruchte eicel, maar ontwikkelen zich vervolgens heel anders. De eerste 1000 dagen zijn hierbij zijn cruciaal. Negen maanden zwangerschap plus de eerste twee jaar van een kinderleven bepalen de basis van ons bestaan. Dat laat hoogleraar Vroege Ontwikkeling en Gezondheid Tessa Roseboom zien in haar boek De eerste 1000 dagen. Het prille begin van je leven is van invloed op je levensverwachting, toekomstige gezondheidsproblemen, kansen op de arbeidsmarkt en zelfs je voedselvoorkeuren…
De eerste 1000 dagen van je leven: dit is waarom ze zo belangrijk zijn
In geen enkele andere fase van het leven worden zo veel biologische mijlpalen bereikt als tijdens de eerste 1000 dagen van het leven, vanaf het moment van bevruchting tot je tweede verjaardag. Alle organen worden aangelegd, we hechten ons aan ouders of verzorgers, zetten onze eerste stapjes en spreken onze eerste woorden. Er wordt een fundament gelegd dat een leven lang mee zal gaan. Voor vrijwel alle chronische aandoeningen bestaat overtuigend bewijs dat ze voor een deel hun oorsprong hebben in het vroege leven. Factoren die onze ontwikkeling tijdens de eerste 1000 dagen beïnvloeden, vormen dus ook de rest van ons levenspad. Laten we kijken naar 5 van de factoren die een grote rol spelen in het prille begin van ons leven.
1. Dieet van de moeder tijdens zwangerschap
Het dieet van de moeder tijdens de zwangerschap bepaalt voor een deel de voedselvoorkeuren van het kind. De smaakpapillen worden namelijk al in de baarmoeder aangelegd. Het ongeboren kindje proeft het vruchtwater waarin de smaak van de moeders voeding doordringt. Ook via de borstvoeding worden verschillende smaken overgedragen. Je bent wat je moeder eet.
Ondervoeding
Wat de moeder eet heeft dus invloed op de baby, maar wat dacht je van de hoeveelheid voeding die de moeder binnenkrijgt? Het zogenaamde Hongerwinter Onderzoek onderzocht de invloed van ondervoeding tijdens de zwangerschap op de latere gezondheid van het ongeboren kind. En die invloed is aanzienlijk, vooral als de ondervoeding plaatsvond in het begin van de zwangerschap. Ondervoeding vergroot de kans op een verhoogde bloeddruk, suikerziekte en een overgevoeligheid voor stress. De ondervoeding van de moeder kon mogelijk zelfs invloed hebben op de gezondheid van haar kleinkind.
2. Bevalling en geboortegewicht
Soms is bevallen via een keizersnede de enige veilige optie voor moeder en kind. Toch zitten er ook risico’s aan vast. Niet alleen voor nu maar ook voor later. Zo krijgen kinderen die via een keizersnede zijn geboren vaker overwicht, suikerziekte, astma, allergieën en darmproblemen. Wetenschappers vermoeden dat dit te maken heeft met hun microbioom. Tijdens een vaginale bevalling wordt de baby blootgesteld aan belangrijke bacteriën die in de vagina van de moeder aanwezig zijn. Kinderen die via een keizersnede ter wereld komen, komen het eerst in contact met de bacteriën op de huid van de moeder. Dit beïnvloedt hun microbioom en zo bijvoorbeeld ook hun stofwisseling, gewicht en immuunsysteem. Vandaar dat kinderen die via keizersnede worden geboren tegenwoordig vaak na de geboorte toch in contact worden gebracht met hun moeders vaginale microbioom.
3. Borstvoeding
Als alle kinderen in de eerste 6 maanden van hun leven borstvoeding zouden krijgen, kan de wereldwijde ziektelast aan hart- en vaatziekten met een kwart worden teruggebracht. Dat schatten wetenschappers op basis van de vele onderzoeken die een gunstig effect van borstvoeding laten zien op de gezondheid van kinderen. Het klinkt misschien tegenstrijdig, maar kinderen die borstvoeding krijgen groeien vaak wat langzamer dan kinderen die flesvoeding krijgen. In moedermelk zit namelijk minder eiwit. De versnelde groei die flesvoeding kan veroorzaken gaat soms gepaard met een hogere bloeddruk, minder insulinegevoeligheid en hoger cholesterolgehalte. En dus een minder gunstig risicoprofiel voor hart- en vaatziekten. Tessa Roseboom benadrukt daarom dat het van groot belang is dat moeders ondersteuning krijgen bij het geven van borstvoeding.
4. Sociaal-economische factoren
Sociaal-economische factoren kunnen grote invloed hebben op schoolprestaties en daarmee op de kansen op de arbeidsmarkt. Zo gaat armoede voor kinderen vaak gepaard met minder stimulatie en stabiliteit, minder beschikbaarheid van de ouders voor zorg en meer stress. Al deze factoren beïnvloeden het zich ontwikkelende brein, waardoor een leerachterstand kan ontstaan. Maar ook voordat je geboren werd had de sociaaleconomische situatie van je ouders al invloed op je bestaan. Bijvoorbeeld via het dieet of de stresslevels van je moeder.
Niets staat vast
Gelukkig hoeven geen van deze effecten permanent te zijn. Leerachterstanden kunnen worden aangepakt en kansen op de arbeidsmarkt worden zo vergroot. Helaas krijgen echter lang niet alle kinderen de kans om op deze manier te profiteren van hun vergrote competenties. Institutioneel racisme zorgt ervoor dat kinderen van kleur nog altijd consistent te laag worden ingeschat op school. Later in hun leven worden ze bij stages of banen vaak beoordeeld op basis van hun naam of huidskleur. Zij moeten een oneerlijke strijd leveren om het (carrière)pad te kunnen volgen dat voor hen is bestemd.
5. Liefde en aandacht
Liefde en aandacht in de eerste 1000 dagen (en natuurlijk daarna) zijn essentiële ingrediënten voor een gezonde hechtingsstijl. Het belang van een veilige hechting voor het welzijn van een kind is voor het eerst in kaart gebracht door de Britse psychiater John Bowlby. Inmiddels is het duidelijk dat de hechtingsstijl die je in de eerste jaren van je leven opbouwt, grote invloed heeft op alle relaties in je volwassen leven. Niet alleen romantische, maar ook vriendschappelijke en professionele. Waren je ouders bijvoorbeeld herhaaldelijk insensitief, afwijzend en emotioneel onbeschikbaar? Dan is de kans groot dat je een zogeheten vermijdende hechtingsstijl hebt ontwikkeld. Deze kenmerkt zich door emotionele geslotenheid, vasthouden aan de illusie niemand nodig te hebben, en grote onafhankelijkheid in relaties.
