Als je leest over gezonde relaties en hechtingsstijlen, kom je vroeg of laat het begrip codependentie (in het Engels codependency) tegen. Deze term beschrijft een ongezonde relatiedynamiek die je ook wel een relatieverslaving zou kunnen noemen. Je verliest je in de ander, bent bang om verlaten te worden, stelt je afhankelijk en controlerend op, en hebt een lage eigenwaarde. Hieronder vind je meer kenmerken van codependentie en lees je hoe het kan ontstaan.
Codependentie: ben jij relatieverslaafd?
Bij codependentie stelt een persoon zich op als de gever, helper of redder en ziet de ander als de ‘nemer’. De helper verliest zijn eigen grenzen volledig uit het oog en stort zich helemaal op de ander. Hij of zij is afhankelijk van de ander, en van de relatie, voor een gevoel van vervulling en eigenwaarde. Bij codependentie denk je misschien meteen aan een romantische relatie, maar deze dynamiek kan net zo goed voorkomen binnen families en in vriendschappen.
De ‘enabler’
De term codependentie werd oorspronkelijk gebruikt in de context van verslavingen om te beschrijven hoe familieleden of partners vaak (onbewust) het herstel van de verslaafde in de weg zaten door te veel te ‘helpen’. Denk aan de ouder die steeds maar weer de deur opent voor zijn of haar verslaafde zoon en hem geld blijft geven, wat herhaaldelijke terugvallen in de hand werkt. In zo’n codependente dynamiek zorgt de ene persoon er steeds weer voor dat de ander de negatieve consequenties van diens destructieve (of simpelweg onhandige) gedrag niet kan of hoeft te ervaren.
Boektip: Verslaafd aan liefde, Jan Geurtz
Behoefte aan bevestiging
Soms zie je pas na een tijd hoe dysfunctioneel codependentie is. De redder wordt gezien, en ziet zichzelf, vaak als zó lief, onbaatzuchtig en empathisch. Maar vaak ligt er een enorme verlatingsangst, een gebrek aan gezonde grenzen, een laag zelfbeeld en een grote behoefte aan controle en bevestiging ten grondslag aan het ‘helpende’ gedrag. Een aantal andere kenmerken van codependentie zijn:
- Je hebt moeite met het herkennen en uiten van je emoties en met het nemen van beslissingen.
- Je vindt waardering van anderen belangrijke dan zelfwaardering en voelt je leeg vanbinnen als je geen bevestiging van de ander krijgt.
- Je komt niet op voor jezelf en je waarden, om te voorkomen dat anderen boos op je worden en je afwijzen.
- Je bent overgevoelig voor de emoties van anderen en neemt deze gemakkelijk over.
- Je bent extreem loyaal en blijft te lang hangen in ongezonde relaties en omstandigheden.
- Je zet je eigen behoeften, hobby’s, prioriteiten opzij om te voldoen aan de behoeften van anderen.
- Je neemt genoegen met seks ter vervanging van liefde en gebruikt seks om goedkeuring en bevestiging te voelen.
- Je gelooft dat anderen niet in staat zijn om voor zichzelf te zorgen.
- Je wilt het gevoel hebben dat de ander je nodig heeft.
- Je voelt een soort knagende boosheid en wrok richting je partner, maar klampt je tegelijk aan hen vast.
- Je vindt het moeilijk te ontvangen en/of om hulp te vragen. Onbewust en onbedoeld creëer je afstand op momenten dat je partner juist een poging doet emotioneel dichtbij te komen.
- Je gaat conflict liever uit de weg en doet er alles aan om de relatie te redden als er scheurtjes ontstaan.
- Je probeert de ander constant te veranderen.
Boektip: Liefdesbang, Hannah Cuppen
Hoe ontstaat codependentie?
Codependent gedrag ontstaat vrijwel altijd door trauma in de kindertijd. Het begint als een overlevingsstrategie die je als kind helpt te functioneren in een dysfunctioneel gezin, maar werkt je in je volwassen leven tegen. Het helen van de onderliggende wonden is heel belangrijk bij het herstel van codependentie. Stapje voor stapje kun je een gezond gevoel van eigenwaarde opbouwen, leren je grenzen aan te voelen en aan te geven, je eigen emoties te reguleren en gezonde verbindingen met anderen op te bouwen.
Acceptatie en empathie
In de meeste gevallen is het fijn om professionele hulp in te schakelen van een therapeut of coach. Een in Nederland relatief nieuw therapeutisch model dat goed kan helpen is Internal Family Systems (IFS). Met de juiste ondersteuning is het heel goed mogelijk om codependent gedrag los te laten en je veiliger te voelen in jezelf en in relaties. Wees niet boos op jezelf als je beseft dat je je codependent opstelt. Geef jezelf in plaats daarvan acceptatie en empathie, en neem de verantwoordelijkheid om dysfunctionele patronen los te laten. Jij verdient het om volledig jezelf te kunnen zijn. Zonder je te verliezen in een ander.
Roots Meditatiepakket & Dossier
Wijze lessen van o.a. Els van Steijn over de belangrijkste missie van je leven: het helen van (oude) pijn uit de familielijnBestel nu!
