Om de term ‘body positivity’ kun je tegenwoordig nauwelijks meer heen. In 2012 werd het fenomeen op Instagram een hit, onder andere in de vorm van een hashtag. Toch is lang niet iedereen blij met de beweging zoals die er nu (letterlijk) uit ziet. Hieronder lees je waar de term vandaan komt, hoe de beweging zich heeft ontwikkeld, en wat voor kritiek erop geleverd wordt.
Body positivity: waarom lang niet iedereen blij is met de huidige beweging
Wat is body positivity?
Body positivity gaat over het accepteren en vieren van alle lichamen, ongeacht omvang, kleur, beperkingen, enzovoort. Body positive zijn betekent dus dat je lichamen accepteert zoals ze zijn. Dat geldt voor je eigen lijf én dat van anderen. In deze beweging krijgt body shaming – het belachelijk maken van een lichaam om wat voor reden dan ook – geen kans.
Waarom body positivity?
In de media en op sociale media worden we constant geconfronteerd met heersende onrealistische schoonheidsidealen en vooroordelen over bepaalde lichamen. Vooral vrouwen, mensen van kleur en mensen met een beperking leren vanaf een jonge leeftijd dat ze er op een bepaalde manier uit moeten zien om geaccepteerd te worden. Of zelfs dat hun lichaam inherent gewoon niet goed of mooi is. Onrealistische schoonheidsidealen en vooroordelen zijn niets nieuws, maar in onze digitaliserende wereld is het wel steeds moeilijker om je ervan af te sluiten. Met als gevolg dat ze een enorme negatieve invloed kunnen hebben op onder andere je zelfbeeld, mentale en fysieke gezondheid, en je sociale leven. Onderzoek suggereert dat content over body positivity daarentegen juist een positieve invloed kan hebben op je stemming, zelfbeeld en emotioneel welzijn. Toch is er ook veel kritiek op de huidige beweging. Daarover zometeen meer. Laten we eerst eens kijken waar de body positivity beweging eigenlijk vandaan komt.
Oorsprong body positivity movement
Belangrijk om te weten is dat de body positivity beweging niet is ontstaan op Instagram, maar wortels heeft in de fat acceptance movement in de VS in de jaren 60. In 1967 kwamen honderden mensen samen in het Central Park in New York voor een inmiddels beroemde zogeheten ‘fat-in’, een sit-in-protest door dikke mensen. Deze mensen staken dieetboeken in brand en protesteerden tegen de vooroordelen jegens dikke mensen. De fat acceptance beweging werd sterk beïnvloed door de burgerrechtenbeweging in de jaren 50 en 60, en zag een link tussen vooroordelen over dikke mensen en anti-zwart racisme. De fat acceptance beweging streed dan ook tegen de discriminatie van gemarginaliseerde lichamen, zoals die van zwarte, dikke, en queer mensen, en mensen met een beperking.
Het woord ‘dik’ reclaimen
Voor we verdergaan een korte opmerking over het woord ‘dik’. De kans bestaat dat jij hebt geleerd dit woord te vervangen door begrippen als ‘gezet’ of ‘vol’. Maar de fat acceptance movement en de huidige body positivity beweging doen juist hun best het woord ‘dik’ te ‘reclaimen’. Ze willen zorgen dat mensen het woord zien voor wat het is, een neutraal bijvoeglijk naamwoord. Hoe meer de term neutraal wordt gebruikt, hoe sneller de negatieve associaties die ze opwekt worden gewist, is het idee. Sommige mensen gaan een stap verder en zien het als een empowering term. Zoiets is bijvoorbeeld ook gebeurd met het woord ‘queer’, dat nu neutraal of met trots door de LHBTIQ+ beweging wordt gebruikt.
Kritiek op de body positive beweging
Er is uit verschillende hoeken kritiek geuit op de huidige stand van zaken in de body positivity beweging. Laten we een aantal kritiekpunten bekijken.
1. Gebrek aan inclusiviteit
Toen de body positivity movement populair werd op Instagram, waren het al snel witte, dunne mensen met een vetrolletje, wat cellulite of striae die de meeste aandacht kregen. Mensen die veel dichterbij het dominante schoonheidsideaal in het westen staan dan de mensen die de beweging hebben opgebouwd en voor wie de beweging bedoeld was, dus. Dikke mensen en zwarte mensen voelden zich daardoor al snel niet meer thuis in de beweging. Terwijl zij nog steeds het meeste lijden onder vooroordelen over onder andere dikheid, die nog steeds hardnekkig aanwezig zijn op verschillende lagen in de maatschappij. Dik zijn wordt bijvoorbeeld nog steeds vaak geassocieerd met luiheid, ongezond zijn, geen discipline hebben, en zelfs onhygiënisch zijn. In een experiment kregen deelnemers (artsen) foto’s te zien van onbekende mensen aan wie ze eigenschappen moesten toedichten. Zij deelden de labels passief, dom, ongezond en weinig gedisciplineerd vaker uit aan dikke mensen. Fat shaming kan vergaande gevolgen hebben. Het kan er bijvoorbeeld voor zorgen dat dikke mensen in de medische wereld minder aandacht en zorg krijgen. En dat hun verhaal minder snel wordt geloofd.
Privilege onderzoeken
In de body positive beweging in Nederland zie je ook dit gebrek aan inclusiviteit terug. Dit betekent niet dat er totaal geen ruimte is in de body positivity beweging voor witte mensen en lichamen die relatief dichtbij het dominante schoonheidsideaal liggen. Het is echter wel heel belangrijk dat iedereen die zich associeert met de body positive beweging reflecteert op diens privileges en positie, en ruimte maakt voor meer gemarginaliseerde mensen en gemeenschappen. Zo post de populaire witte body positivity influencer Lotte van Eijk geregeld over anti-racisme en discriminatie in de body positive beweging.
Body positivity influencers
Heb je inmiddels zin gekregen om eens wat nieuwe body positive stemmen te leren kennen? Neem om te beginnen een kijkje op de volgende accounts:
2. Promoot body positivity een ongezonde leefstijl?
Je las hierboven al dat er regelmatig kritiek wordt geleverd op het gebrek aan inclusiviteit in de body positivity beweging. Er komt ook vaak tegengeluid vanuit een andere hoek: mensen die zeggen dat de beweging een ongezonde leefstijl toejuicht. Dit idee is gebaseerd op de onjuiste aanname dat gewicht de belangrijkste indicator van gezondheid is en kan je zien als een vorm van fat shaming. Body positivity-activisten en gezondheidsexperts wijzen er juist op dat ook lichaamsbeweging, een gebalanceerd eetpatroon, mentale gezondheid, slaapritme en genetische factoren een belangrijke rol spelen in iemands gezondheid. De Health At Every Size beweging zet zich al jaren in om de aanname dat gewicht de belangrijkste indicator van gezondheid is uit te dagen.
Health At Every Size (HAES)
HAES spoort mensen aan om aan hun gezondheid en vitaliteit te werken, ongeacht de huidige staat van hun gezondheid en ongeacht of dit wel of geen verandering in gewicht tot gevolg zal hebben. Iemands algehele welzijn staat centraal. HAES herinnert mensen eraan dat gewicht hier maar een klein onderdeel van is. Onderzoek naar de HAES methode laat zien dat een gewichtsneutrale benadering van welzijn en gezondheid zowel mentale als fysieke voordelen heeft. Zo kan de bloeddruk gezonder worden en het zelfbeeld versterken. Ook als iemands gewicht niet verandert.
3. Focus op uiterlijk en het individu
Ten derde zijn veel mensen van mening dat de body positivity beweging een hyperfocus op het uiterlijk in stand houdt. Onderzoek laat zien dat vrouwen die een lifestyle programma keken dat in het teken van body positivity stond evenveel anxiety en ontevredenheid ervaarden over hun lichaam als vrouwen die een programma over supermodellen keken. Dat kan komen doordat de body positive beweging weinig verandert aan het idee dat mensen – vooral vrouwen – in de eerste plaats en voornamelijk op hun uiterlijk worden beoordeeld. Bovendien zou de body positivity beweging ook te veel nadruk leggen op het individu: als jij je niet positief voelt over je lichaam, is dat jouw ‘schuld’ en moet je beter je best doen. De activistische, cultuurkritische wortels van de beweging spelen tegenwoordig de boventoon niet meer, als ze überhaupt al benoemd worden. Dus waar de body positivity beweging van oorsprong vooral felle kritiek uitte op de schoonheidsindustrie, de media en seksisme bijvoorbeeld, wordt er nu meer ingezet op de mindset van het individu.
Alternatieven voor body positive beweging: body functionality en body neutrality
Uit de kritiek op de body positivity beweging zijn verschillende alternatieve concepten bestaan. Twee bekende zijn body functionality en body neutrality. Mensen die vóór body functionality en body neutrality zijn, zijn van mening dat je maar beter niet constant zo met je lichaam bezig kan zijn. En dat je het al helemaal niet – bij wijze van spreken – constant geweldig moet vinden; ze waarschuwen voor toxic positivity in de body positive beweging. Body functionality gaat vooral over het waarderen van alles wat je lichaam kan en voor je doet. Je verschuift je focus dus van je uiterlijk naar, bijvoorbeeld, het feit dat je kan lopen, zien of elke dag opnieuw weer eten kan verteren. Dankbaarheid voert de boventoon. Body neutrality heeft een soortgelijke boodschap: streef er niet naar om je steeds positief over je lichaam te voelen, train jezelf liever om neutraal te zijn. Neem je lijf gewoon waar zonder oordeel. In de huidige samenleving is zoiets simpels niets minder dan een daad van verzet. Onderzoek laat zien dat zowel body functionality als body neutrality – in verschillende culturen en leeftijdsgroepen – positieve effecten kan hebben op onze mentale gezondheid en ons zelfbeeld.
Thuiskomen in je eigen lichaam?
Download nu de gratis Mini Guide en ontvang tips van Karlijn, Evelyn & een team van experts. Download gratis mini-guide
Bronnen: OneWorld, Changing Life
