Conflictvermijdend gedrag: zo herken én doorbreek je het

Vertoon je conflictvermijdend gedrag? Dan ga je een conflict het liefst uit de weg omdat het je dermate veel stress geeft, dat je bang bent daar niet mee om te kunnen gaan. Daarnaast ontbreekt het je aan kracht om stevig te gaan staan voor jouw belang. Op het eerste gezicht brengt dit gedrag meer harmonie in je leven. Toch kost het wegstoppen van gevoelens en emoties je op lange termijn heel veel. Je verliest de verbinding met wie jij in werkelijkheid bent. Ook worden je relaties oppervlakkiger bij het altijd uit de weg gaan van conflicten; je geeft de ander namelijk nooit helemaal de kans om jou volledig te leren kennen. We doken in de materie en schreven op waar dit belemmerende patroon vandaan komt en hoe je het doorbreekt. 

Conflict vermijdend gedrag: zo herken én doorbreek je het

Tot op zekere hoogte hoort conflictvermijdend gedrag bij het ‘mens zijn’. Dat heeft volgens Paul van Lange, hoogleraar psychologie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam, deels te maken met het fenomeen affective forecasting. Of specifieker: met foutjes in onze affective forecasts. Onderzoek laat zien dat we niet goed zijn in het accuraat voorspellen van onze emoties, en onze gevoelens over (het uitpraten van) een conflict vaak negatiever inschatten dan nodig. Niet zo gek als we daardoor flink opzien tegen, bijvoorbeeld, het uitspreken van frustraties tegen onze baas of beste vriend. Maar wat als je je zodanig conflictvermijdend opstelt dat het je relaties consistent ondermijnt? Waar komen dat soort belemmerende patronen vandaan en hoe laat je ze los?

Conflictvermijdend gedrag herkennen

In elke relatie komen soms conflicten voor, ongeacht hoe leuk je elkaar vindt en hoezeer je met elkaar op één lijn zit. Gezond en liefdevol met conflicten omgaan en de verbinding repareren als deze een keer een scheurtje oploopt, zorgt ervoor dat je relatie met iemand sterker wordt. Zo’n ontspannen kijk op conflicten en confrontaties is echter lang niet voor iedereen vanzelfsprekend. Veel mensen worstelen met conflictvermijdend gedrag. Dat herken je onder andere aan de volgende signalen:

• Je bent bang voor kritiek en afwijzing
• Je stelt de belangen van anderen meestal boven die van jezelf
• Je zegt regelmatig ‘ja’ terwijl je eigenlijk ‘nee’ wilt zeggen
• Je bent er (onbewust) van overtuigd dat mensen boos of extreem gekwetst zullen zijn als jij je grenzen aangeeft
• Ruzie, meningsverschillen en discussies geven je een gestresst en onveilig gevoel
• Je hebt moeite met voor jezelf opkomen
• Grenzen stellen voelt eng en onbekend
• Je hebt vaak last van een gevoel van wrok in relaties omdat je frustraties niet uitspreekt
• Je past je zo veel mogelijk aan
• Je hebt de neiging om je passief-agressief op te stellen als je gefrustreerd bent
• Je mengt je niet in discussies
• Je verandert van onderwerp wanneer een gesprek gespannen wordt

Negatieve gevolgen van conflictvermijdend gedrag

Je las al dat het heel menselijk is om een zekere mate van conflictvermijdend gedrag te vertonen. We zijn sociale dieren en wrijving in relaties levert stress op. Bovendien kan het zo zijn dat je in een drukke periode zit en daardoor het uitpraten van conflicten of aangaan van belangrijke discussies voor je uit schuift totdat je meer ruimte hebt. Problemen ontstaan pas wanneer je je consistent zodanig conflictvermijdend opstelt dat het je relaties ondermijnt.

In de eerste plaats lijdt de relatie met jezelf eronder. Het vergt enorm veel energie om steeds je frustraties, grenzen en behoeften te onderdrukken. En als je je niet uitspreekt over wat je écht voelt, kun je nooit ervaren dat het veilig is om jezelf op die manier te laten zien. Je geeft jezelf ook niet de kans om meer zelfvertrouwen en assertiviteit op te bouwen. Zo hou je de (onbewuste) overtuiging in stand dat je niet krachtig genoeg in je schoenen staat om je uit te spreken, dat wrijving en meningsverschillen onveilig zijn, en dat relaties altijd harmonieus moeten zijn. En bovendien: hoe harmonieus is een relatie eigenlijk écht als jij je authentieke zelf niet laat zien? Ook anderen lopen de kans mis om jou beter te leren kennen en échte verbinding met jou aan te gaan.

Invloed op je gezondheid

Nog niet overtuigd van de negatieve effecten van conflictvermijdend gedrag? In 2013 is er een studie gedaan naar de correlatie tussen het opkroppen van emoties en fysieke gezondheid. Hieruit bleek dat structureel niet zeggen wat je werkelijk vindt en voelt leidt tot stress, een hoge bloeddruk en geheugenverlies. Op langere termijn kan het zelfs angst, depressie en gevoelens van eenzaamheid tot gevolg hebben, aldus psycholoog Victoria Tarratt. Meer lezen over de impact van conflictvermijdend gedrag op je gezondheid? Dan is Wanneer je lichaam nee zegt van Gabor Maté een aanrader.

Oorzaken van conflictvermijdend gedrag

Hoe ontstaat hardnekkig conflictvermijdend gedrag eigenlijk? Vaak komt het voort uit diepgewortelde overtuigingen over jezelf en relaties. Bijvoorbeeld: ‘mijn mening is minder belangrijk dan die van anderen’, ‘ik word afgewezen als ik mijn authentieke zelf laat zien’, ‘een goede relatie is altijd harmonieus’. Deze opvattingen ontstaan vaak door stressvolle of traumatische ervaringen in de kindertijd. Denk aan pestgedrag, ervaringen met conflictvermijdende ouders of verzorgers of juist een gezinssituatie waar heel veel explosieve ruzies plaatsvonden. Hierdoor ontwikkel je niet alleen die vervelende beperkende overtuigingen, maar heb je ook niet de nodige communicatie-, zelfregulatie- en co-regulatieskills meegekregen om gezond met conflicten om te gaan. Het gevolg: als er wrijving is in een relatie of je alleen al een mogelijkheid ziet dat er een conflict kan ontstaan, gaan jouw interne alarmbellen af.

Tips om patronen te doorbreken

Gelukkig is het mogelijk om conflictvermijdend gedrag los te laten, met enorme positieve effecten voor je gezondheid, energieniveau en je relaties. Onderstaande tips bieden houvastf.

1. Onderzoek en transformeer je overtuigingen

Probeer je ten eerste bewust te worden van negatieve overtuigingen over jezelf en relaties. Je kunt hier een eerste stap in zetten door simpelweg een lijst te maken van dingen die jij (onbewust) gelooft over deze thema’s. Het helpt om je een situatie voor te stellen waarin je het moeilijk vindt om voor jezelf op te komen of een confronterend gesprek met iemand aan te gaan. Aan de hand van deze situatie kun je contact maken met de emoties, gedachten en overtuigingen die ze oproept. Kijk of je kunt achterhalen waar deze overtuigingen vandaan komen. Schakel indien nodig hulp in van een coach, therapeut of psycholoog voor dit proces.

2. Zet kleine stappen

Conflictvermijdend gedrag loslaten mag in kleine stapjes gaan, vooral als je er al je hele leven last van hebt. Verwacht niet te veel van jezelf in één keer. Als je het bijvoorbeeld te spannend vindt om iets meteen in het echt uit te spreken, wacht dan een dag en stuur een berichtje. De volgende keer kun je proberen iets face to face aan te geven. Als het gaat om iemand die dichtbij je staat, helpt het ook om te benoemen dat je werkt aan het doorbreken van conflictvermijdende patronen. De ander kan met je meedenken en meeleven. En onthoud: De ‘juiste’ mensen willen niets liever dan horen hoe jij jhe voelt, wat je fijn vindt en wat juist niet, en samen met jou door conflicten heen werken.

3. Wees duidelijk

Als je het gesprek met iemand aangaat, gebruik dan duidelijke taal en draai niet om je punt heen. Als je conflict vermijdend bent heb je vaak al heel snel het gevoel dat je iets heftigs zegt of zelfs onaardig bent. Probeer jezelf uit te dagen door direct te zeggen wat je bedoelt.

4. Hou het bij concrete feiten

Je kunt bijvoorbeeld zeggen: ‘Gister vertelde ik je iets persoonlijks over mijn relatie en toen keek je middenin het gesprek op je telefoon. Dat gaf me een vervelend gevoel.’ Of: ‘Ik merk dat ik de manier waarop je me aansprak tijdens de vergadering vandaag niet prettig vond. Kunnen we afspreken dat je dit soort kritiek voortaan één op één na afloop met me bespreekt?’ Vermijd opmerkingen als ‘Je luistert nooit naar mij’, ‘Je bent altijd afgeleid’, ‘Je respecteert mij niet’.

5. Stel open vragen over de beleving van de ander

Je kunt bijvoorbeeld zeggen: ‘We plannen afspraken vaak erg ver vooruit in. Ik merk dat ik dat eigenlijk niet prettig vind en liever spontaner zou afspreken. Hoe is dat voor jou?’ Het is sowieso een goed idee om nieuwsgierig te zijn naar de belangen van de ander. Agressie- en conflictexpert Caroline Koetsenruijter geeft in de Volkskrant een mooi voorbeeld: ‘Er zijn twee zussen en die willen alle twee de laatste sinaasappel uit de fruitschaal.’ Beide standpunten zijn helder: ik wil ’m! ‘De meest voor de hand liggende oplossing is om de vrucht in tweeën te snijden, want dat is eerlijk. Maar wat als ze elkaar hadden gevraagd: wat wil je met die sinaasappel doen? De één zegt: ik wil een glas sap, de andere wil de schil gebruiken voor het bakken van een cake. Ze hadden alle twee kunnen krijgen wat ze wilden.’

6. Zwak jezelf niet af

Volg je opmerkingen niet op met afzwakkingen zoals ‘het valt allemaal wel mee, hoor, maar ik wilde het toch even zeggen’. Het is normaal dat dit in het begin heel oncomfortabel voelt om af te leren. Hoe vaker je het doet en hoe vaker anderen positief op jou reageren, hoe meer zelfvertrouwen je hierin zal ervaren.

7. Laat de reactie van de ander bij hen

Als jij je zegje hebt gedaan, komt er vaak nog een moeilijk onderdeel van duidelijk en authentiek communiceren: dealen met de reactie van de ander. Als deze goed is, is dat niet zo moeilijk. Maar wat als de ander niet reageert zoals je hoopt? Het is belangrijk dat je de gevoelens van de ander bij hen laat. Jij hebt het recht om nee te zeggen, grenzen aan te geven, en eerlijk te zijn. En de ander heeft het recht om bijvoorbeeld teleurgesteld of verdrietig te worden. Het is aan hen om dáár weer gezond over te communiceren. Je kunt zeggen: ‘Ik begrijp je teleurstelling. Wil je daar meer over praten?’ Maar jij bent niet verantwoordelijk voor emoties van de ander, en een ‘negatieve’ reactie betekent niet dat jij iets fout hebt gedaan en toch maar beter niets had kunnen zeggen.