Het onderwerp psychisch lijden is ook tegenwoordig nog lang niet vrij van stigma’s. Dat terwijl bijna de helft van de Nederlanders een diagnose heeft en acceptatie een belangrijke sleutel tot heling is. Het is normaal om niet ‘normaal’ te zijn, en het is de hoogste tijd dat we samen dit taboe doorbreken. Vanuit deze missie maakte actrice en filmmaker Hanna Verboom de documentaire ‘Samen uit de schaduw’, die je gratis kunt bekijken via Cinetree. Wij gingen met Hanna in gesprek.
Samen uit de schaduw: zo doorbreekt deze docu van Hanna Verboom het taboe rondom psychisch lijden
In 2021 bracht Hanna Verboom de korte, poëtische documentaire Uit de schaduw uit. Een persoonlijk verhaal waarin ze voor het eerst openlijk vertelde over haar psychische variatie en de psychoses die ze meemaakte op jongere leeftijd. Uit de schaduw tourde door het hele land en werd bij meerdere scholen en universiteiten vertoond. In het vervolg, Samen uit de schaduw, gaat Hanna met haar broertje Juda langs bij ervaringsdeskundigen en experts met de vraag: ‘hoe gaan we om met psychisch lijden?’ Ze spreken psychiater Dirk de Wachter, hoogleraar Jim van Os, hoofd innovatie in de GGZ Floortje Scheepers, rapper Typhoon en dichter Jesse Laport. De documentaire (45 minuten) is gratis te zien via cinetree.nl/uitdeschaduw.
Samen met de nieuwe documentaire is er een platform ontwikkeld, uitdeschaduw.org, waar je na het zien van de documentaire verdieping kunt vinden. Je kunt bijvoorbeeld kijken naar interviews met experts en korte clips die jou helpen bij je psychische variatie (of die van iemand in jouw omgeving). Ook is er een routekaart aangemaakt, voor wanneer je concrete hulp in de buurt zoekt. Uitdeschaduw.org is een initiatief van stichting Get it done, die samen met Cinetree de handen ineen slaat om het taboe op mentale gezondheid te doorbreken. Het gesprek dat we hadden met Hanna over dit krachtige initiatief schreven we hieronder voor je op.
Hoe kwam je op het idee voor ‘Uit de schaduw’ en ‘Samen uit de schaduw?’
Hanna: ‘Uit de schaduw is een persoonlijk verhaal. Ik wist dat ik het ooit wilde delen. Naar aanleiding van die documentaire heb ik met veel mensen waardevolle gesprekken gevoerd, die me hielpen in mijn proces. Voor het vervolg, Samen uit de schaduw, ben ik teruggegaan naar een aantal van hen. Ik wilde meer van hun wijsheid delen.’
Waar maak je je het meest zorgen over als het gaat over de mentale gesteldheid van Nederland?
‘Over het feit dat we te weinig met elkaar praten. Er ligt een stigma op het onderwerp psychisch lijden. Dat merk je bijvoorbeeld ook op de werkvloer: mensen worden vaak niet aangenomen als ze een psychische variatie hebben. Het helpt niet dat we vooral negatieve verhalen horen over wat we dan ‘stoornissen’ noemen. Die term is nuttig als je het hebt over een hartritmestoornis bijvoorbeeld, iets wat veel verder weg ligt van je identiteit. Maar je geest, daar identificeer je je sneller mee. Je krijgt het gevoel dat je je diagnose bent, dat er iets inherent mis met je is. Voor professionals kan het nuttig zijn om van psychische stoornissen te spreken, maar ik denk dat we in de volksmond beter kunnen spreken over bijvoorbeeld ‘psychische variaties’. Daarnaast is het zo belangrijk om te belichten dat een psychische kwetsbaarheid vaak gepaard gaat met een grote kracht. Mensen met een bipolaire stoornis bijvoorbeeld zijn vaak heel creatief. Bovendien zijn er veel mensen met een psychische variatie die daar heus goed mee kunnen leven, ook daar horen we niet voldoende over.’
Wat helpt jou om je mentaal gezond te voelen?
‘Mijn rafelrandjes accepteren en erover praten met mensen om me heen. En me steeds weer afvragen: wat heb ik nodig? Wat heeft mijn gezin nodig? Welke projecten passen bij mij? Welke vriendschappen helpen mij aarden? Ik geloof dat een deel van onze identiteit altijd in de verbinding met de ander ligt, maar ik begin bij mezelf, dat is de basis.’
Hoe is het jou gelukt om je diagnose en psychische kwetsbaarheid ook als kracht te gaan zien?
‘Zelfacceptatie, en het veranderen van mijn kijk op psychische variaties in het algemeen hebben me geholpen. Mijn creativiteit, intuïtie en gevoeligheid zijn mooie dingen. Ze maken me tot wie ik ben en zorgen ervoor dat ik dingen kan opzetten en een bepaalde visie heb. Ze zorgen er echter ook voor dat ik voldoende rust in moet bouwen en een kwetsbaarheid heb. Maar hebben we die niet eigenlijk allemaal? Bij de een schiet het in de rug, de ander krijgt migraine. Ik voel het mentaal als ik mezelf te veel uitput. Uiteindelijk kon ik accepteren dat mijn bipolaire stoornis mij een kwetsbaarheid geeft, maar niet mijn identiteit is of mijn leven bepaalt. Ik zag dat ik wel degelijk een heel mooi leven op kan bouwen, als ik maar rekening houd met wat ik nodig heb. Inmiddels voelt de kwetsbaarheid meer als turbulentie dan alsof er een vliegtuig neerstort.’
Wil je nog een laatste wijze raad meegeven?
‘Floortje Scheepers, die aan het woord komt in Samen uit de schaduw, leerde mij dat sommige mensen paardenbloemen zijn en sommige orchideeën. Paardenbloemen kunnen goed aarden, ze kunnen prima tegen een stootje en redden zich meestal wel. Orchideeën hebben écht de juiste voedingsbodem, de juiste hoeveelheid licht en regen nodig om te floreren. Als dat lukt, zijn het de mooiste bloemen van het veld. Maar lukt dat niet, dan kunnen ze het enorm zwaar hebben. In de zorg behandelen we orchideeën als zieke paardenbloemen. We willen mensen (terug)brengen naar een ‘normaal’ dat misschien helemaal niet past bij hun aard. Het gaat om kijken naar iemands verhaal en zien hoe je iemands leven kunt inrichten zodat die persoon meer tot bloei komt. Dat betekent: luisteren, luisteren en nog eens luisteren. Ook voor naasten. Niet meteen oplossingen bedenken, maar naast iemand lopen en luisteren.’
Verder lezen?
Dirk de Wachter schreef dit interessante boek over borderline (Borderline Times, €24,99 via Bol.com). Volgens hem leven we zelfs in ‘borderlinetijden’. In de psychiatrie is borderline vandaag met stip de meest gestelde diagnose. Bovendien is de lijn tussen patiënten en niet-patiënten flinterdun. Zijn wij collectief op weg naar ziekte en ongenoegen? Psychiatrie is de spiegel van de wereld waarin we leven. De Wachter schetst borderline dan ook als een maatschappelijk ziektebeeld. Eén conclusie staat vast: in onze westerse maatschappij zijn de symptomen van borderline niet ver te zoeken. Meer nog, ze kenmerken onze leefwereld. Wij zijn ons brein in de tijd. Gelukkig zijn er andere, meer hoopgevende signalen met vooruitzicht op herstel. Onze wereld lijkt aan een grens te staan. Mensen verzetten zich uitdrukkelijk tegen de symptomen. Hechting, engagement, solidariteit en gemeenschapszin zijn waarden die broodnodig zijn om weerwerk te bieden tegen de huidige borderlinegesteldheid van dreigende verbrokkeling, impulsiviteit en zinloosheid. Absoluut een aanrader dit boek!
Kom thuis in je lichaam meditatiepakket
- 60 minuten geleide meditaties voor een liefdevolle relatie met je lijf
- Ingesproken door holistisch therapeut Suze Retera
- Inclusief 30 pagina dik dossier + mini podcast
