Gekwetst worden is een onvermijdelijk onderdeel van mens-zijn; niemand ontkomt eraan. Maar hoe kan het dat de een zich veel sneller op zijn ziel getrapt voelt dan de ander? En waarom blijft de een langer met het pijnlijke gevoel zitten terwijl de ander het zo van zich afschudt? Je gevoel van eigenwaarde speelt een hoofdrol in dit verhaal, legt psychotherapeute Bärbel Wardetzki uit in haar boek Ik voel me op mijn ziel getrapt. Om ervoor te zorgen dat je zo goed mogelijk met kwetsing om kunt gaan is het belangrijk je gevoel van eigenwaarde te stabiliseren. Concreet betekent dat dat je drie belevingsgebieden in evenwicht brengt: minderwaardigheid, grootsheid en authenticiteit. Hoe dit precies zit, lees je hieronder.
Psychotherapeut legt uit: zó ga je om met gevoelens van kwetsing en afwijzing
Dat het van je gevoel van eigenwaarde afhangt hoe je met kwetsing omgaat, verbaast je misschien niet zo. Toch steekt dit verhaal waarschijnlijk minder simpel in elkaar dan je zou vermoeden. Om goed en gezond met kwetsing om te kunnen gaan is het namelijk niet simpelweg belangrijk dat je zo veel mogelijk zelfvertrouwen hebt en een zo positief mogelijk zelfbeeld. Het gaat meer om stabiliteit en zelfbewustzijn. Een stabiele eigenwaarde leunt op een gezonde balans tussen minderwaardigheid, grootsheid en authenticiteit.
Kwetsing begint met een gevoel van grootsheid
Interessant genoeg begint kwetsing vaak met een (onevenwichtig) gevoel van grootsheid en perfectionisme. Iemand voelt zich heel sterk en krachtig en verbonden met haar ideaalbeelden. Wanneer ze wordt afgewezen, bekritiseerd of gekleineerd, wordt ze plotseling niet in lijn met haar ideaalbeeld gezien en reageert ze met een (onevenwichtig) minderwaardigheidsgevoel. De negatieve zelfinschatting is pijnlijker naarmate iemand de kritiek minder had verwacht door haar gevoel van grootsheid. Dit is trouwens ook de reden waarom juist narcisten er gevoelig voor zijn: ze ontlenen hun identiteit aan een opgeblazen illusie van grootsheid.
Minderwaardigheid
Aan de andere kant is het natuurlijk zo dat iemand die vastzit in een onevenwichtig gevoel van minderwaardigheid zich waarschijnlijk ook erg snel gekwetst voelt. Kritiek of afwijzing worden direct als bevestiging van hun negatieve zelfbeeld gezien. Bovendien kwetsen deze mensen zichzelf aan de lopende band met negatieve gedachten over henzelf. Dus hoe groter de afstand tussen minderwaardigheid, grootsheid en authenticiteit, hoe groter de kans dat je moeilijk met kwetsing om kunt gaan.
Een stabiel gevoel van eigenwaarde
Dit alles betekent natuurlijk niet dat mensen met een stabiel gevoel van eigenwaarde nooit gekwetst worden. Toch zijn ze vaak minder gevoelig en weten ze beter om te gaan met kwetsende ervaringen. Dat komt dus niet omdat ze zichzelf altijd geweldig vinden. Sterker nog: deze mensen zijn zich juist heel helder bewust van hun valkuilen en zwakke punten. Ze kunnen zowel hun minderwaardigheidsgevoelens als grootsheid waarnemen en voelen zich heel. Ze verdwijnen niet in grootsheid en niet in minderwaardigheid, waar ze het zicht op hun eigen behoeften en ware identiteit kwijtraken. Beide belevingen worden daarentegen geïntegreerd in het ware zelf. Zo ontstaat authenticiteit, innerlijke stabiliteit en gezond zelfvertrouwen.
Zelfonderzoek
Het is interessant om te onderzoeken naar welke beleving jij het meest neigt: grootsheid, minderwaardigheid of authenticiteit? Merk je dat je vastzit in een uiterste of juist heen en weer schiet tussen twee extremen? Bärbel Wardetzki benadrukt hoe belangrijk het is om grootse ideaalbeelden en strenge eisen te evalueren: waar komen ze vandaan, welke gevoelens vertegenwoordigen ze en welke overtuigingen voeden ze? Als het gaat om minderwaardigheid is het cruciaal om te leren dat je zwakke punten niets afdoen aan wie je in essentie bent. Creatieve expressie kan je helpen je gevoel van eigenwaarde te stabiliseren. Hierin kun je je ideaalbeelden onderzoeken of je minderwaardigheidsgevoelens uitbeelden. Je kunt uitdrukking geven aan je authentieke, levendige, kleurrijke kanten. Prestatie en perfectie doen er niet toe. Ontdek simpelweg hoe het is om jezelf uit te drukken in bewegingen, klanken, tonen, beelden of woorden. Met deze oefening kom je in contact met je behoeften, die je direct naar authenticiteit leiden, legt Bärbel Wardetzki uit. Wanneer je merkt wat je nodig hebt, wie je bent, wat je belangrijk vindt, ben je in contact met je ware zelf. Nu hoef je jezelf en anderen niets wijs te maken, maar mag je gewoon zijn.
In verbinding blijven
Authenticiteit gaat dus om weten wie je bent en wat je nodig hebt. Als gevolg hiervan kun je ook beter een onderscheid maken tussen jezelf en de ander. Er is dan geen sprake van confluentie (het negeren van verschillen en het verlangen naar volledige gelijkheid). Als je in een relatie altijd het subtiele onderscheid tussen jezelf en de ander blijft ervaren, als jullie gezond onafhankelijk blijven, ben je veel minder vatbaar voor teleurstelling, belediging en kwetsing. Mensen met een stabiel gevoel van eigenwaarde zien bijvoorbeeld dat kritiek niet alleen te maken heeft met henzelf maar ook met degene die de kritiek uit. Ze accepteren het niet zonder tegenspraak, maar kunnen er een vruchtbaar gesprek over aangaan. Ze blijven in contact. En dat, schrijft Bärbel Wardetzki, is uiteindelijk de sleutel in dit verhaal.
Gelijkwaardige partners
We know, in verbinding blijven als je gekwetst bent is heel moeilijk. Maar oefening baart kunst, vooral als je gezonde, veilige relaties hebt. Op deze manier krijg je niet de kans te verdwijnen in zelfmedelijden of meteen terug te schieten in onrealistische ideaalbeelden. Als je in contact blijft ben je gedwongen je emoties, behoeften, angsten en gedachten waar te nemen. Dat alleen al zorgt ervoor dat je de kwetsing voor een deel achter je laat. En als je verantwoordelijkheid neemt voor jouw reactie op kwetsing, neem je verantwoordelijkheid voor de relatie. Zo word je gelijkwaardige partners (of vrienden, of familieleden) in plaats van daders of slachtoffers. Ik voel me op mijn ziel getrapt, o.a. verkrijgbaar via Bol.com, €22,50.
