Hoe zullen mensen jou herinneren? Heb je geleefd zoals je wilde leven? Heb je lief gehad? Wat laat je achter? Hopelijk is je een lang leven gegund, maar stel je voor dat het opeens voorbij is. Susanne Duijvestein (1986) is zelfstandig begrafenisondernemer. Juist door dagelijks bezig te zijn met de dood staat ze volop in het leven en krijgt ze de mooiste inzichten van mensen die op het punt staan om over te gaan. Voor Holistik schreef ze dit prachtige artikel over de betekenis die de dood brengt terwijl je midden in het leven staat.
Dit is waarom de dood jouw belangrijkste raadgever is in het hier en nu
Susanne: van één ding kunnen we zeker zijn: het leven houdt een keer op. Best een dooddoener, maar toch durven we er moeilijk aan te geloven. Het kan pijnlijk confronterend zijn, zelfs misselijkmakend beangstigend. Want inderdaad, je laat nogal wat achter. Maar nu vast nadenken over jouw dood, kan een grote helende en richtinggevende werking hebben terwijl je midden in het leven staat.
“Talking about sex won’t make you pregnant.
Talking about death won’t make you die.”
– Alua Arthur, death doula
Nadenken over de dood, over de eigen vergankelijkheid, doen we al zolang de mens bestaat en dood gaat. De dood en het leven zijn een groot mysterie en dus een rijk vertegenwoordigd onderwerp in de literatuur, kunsten, filosofie en uiteraard religie door de hele geschiedenis heen. Hier in het westen kunnen we de memento mori’s nog vanuit de Middeleeuwen horen klinken en lange tijd wist de dood ons goed te vertellen hoe vroom wij het leven hoorden te leven. Als een wijzend vingertje. Ook vanuit het oosten komen reflecties overgewaaid. De boeddhistische relativering dat het hele universum uit verandering bestaat, draagt een boodschap over de dood en hechten aan het leven. Alles komt en gaat voorbij, niets blijft eeuwig. Maar al dat gereflecteer op je eigen tijdelijkheid, wat brengt dat je in je moderne leven?
Levensraad
Durf ik de sprong? Wil ik kinderen? Waar wil ik mijn bestaan opbouwen? Ga ik die switch maken? De dood kan een belangrijke raadgever zijn voor grote vraagstukken. Want wat doet er nou echt toe? Zo stelde ik mezelf eens na tien jaar dienstverband de vraag: “Op welke loopbaan wil ik ooit terugkijken?” Bankemployee tot mijn pensioen was niet bepaald het antwoord. Ik wilde betekenis in mijn werk. Mijn talent inzetten om iets teweeg te brengen bij mensen. Vrijheid van ondernemen. Ik besloot het roer om te gooien en begrafenisondernemer te worden. Ik sta aan de zijlijn van de meest leerzame situaties. “Hij viel neer op het voetbalveld. Door iets dat in de familie was gebeurd, hadden we nauwelijks contact. En nu is hij plotseling dood. Had ik maar beter nagedacht, want nu is het te laat. Het is zo’n keiharde reminder. Wat wil ik met de mensen in mijn leven?” Deze uitspraak van een rouwend nichtje heeft weinig toelichting nodig. Leef je met je hart?
Vleugels
Door dagelijks bezig te zijn met de dood sta ik volop in het leven, zeg ik wel eens. Ik krijg de beste levensinzichten. En praten over de dood werkt voor mij sfeerverhogend. Letterlijk, want het brengt me in hogere sferen. Als ik bij mensen thuis kom, in hun laatste fase, en ik vraag ze hoe ze op hun leven terugkijken, hoe ze herinnerd willen worden en wat ze achter laten, dan zijn dat verheffende gesprekken. Alsof we even vleugels krijgen, opstijgen en naar beneden kijken. Soms blijk ik de eerste te zijn die deze vragen stelt. Als begrafenisondernemer. Een passant in het slotstuk. Dat is best tragisch. Beter dat je jezelf deze vragen stelt. Of je geliefden. En beter dat je dat eerder in je leven doet. Veel eerder.
Jinxen
We leven in zo’n hoog tempo en zo’n hectiek, dat we amper de tijd hebben om na te denken over het leven. Veel te druk. En als we angsten hebben, stoppen we. Weg met afleiding, comfort of spullen. Als roes om de pijn maar niet te voelen. Zoals de Belgische psychiater Dirk de Wachter zegt: we genieten ons te pletter. “Ik ben altijd bang dat ik het jinx als ik nadenk over de dood”, zei vriendin E. laatst tegen me. Zo kunnen we de beste excuses blijven bedenken. Ik snap het, er kleeft een ontzettende lelijkheid aan de dood. Maar kijk echt eens verder, je zult de schoonheid ontdekken. Niet alleen bij grote keuzes in je leven kan de dood je betekenis geven, ook juist in het kleine alledaagse. Hoe bewust leef je je dagen? Geef je ritueel aan overgangsmomenten? Voel je je thuis in je huis? Hoe goed voed je jezelf? Spreek je liefde uit naar mensen? Als de realiteit van je leven te weinig in lijn is met de antwoorden die je geeft, waar ben je dan eigenlijk mee bezig?
Gooi de vraag op tafel
Je kunt in jezelf nadenken over deze vragen, maar ze natuurlijk ook bespreken met anderen. Beroepsdeformatie misschien voor mij als begrafenisondernemer, maar ik vind het heerlijk om dit gesprek te voeren. Thuis met mijn man bijvoorbeeld. Al wordt het soms een beetje somber, beweegt het richting verlangen naar een afgezonderd autarkisch bestaan, door alle wereldproblemen en stijgende zeespiegel. Looking for the great escape. Maar eerst dat staatslot winnen. Geslaagder idee – voor mij dan – is om dit gesprek te voeren met vrienden. Aan tafel, tijdens een etentje. Wat vlotter voorbij de koetjes en kalfjes en gewoon zo’n vraag stellen. Hoe wil jij herinnerd worden? Out of the blue. Dan krijgt eten bij een ander stel ineens hartstikke veel diepgang. Soms tranen. En confrontatie. Maar vooral diepe connectie, waardering en liefde. Je geeft uiting aan je waardering voor de ander. Zo hoor je nog eens iets terug, wat anderen in jou waarderen.
Oefening baart levenskunst
De dood kan je levensraadgever zijn en misschien zelfs sfeerverhoger. Het geeft je peace of mind, berusting. Innerlijke kracht dat je op de juiste weg bent. Hoe vaker je erover nadenkt, hoe makkelijker het gaat. De scherpe randjes gaan er snel vanaf, geloof me.
Meer lezen van Susanne Duijevestein
Dit zijn de wijze lessen die we kunnen leren van rouw
Opruimen voor je doodgaat: de Zweedse kunst van döstädning
Waarom we onze kinderen meer moeten betrekken bij de dood
