Van familiesystemen-expert Els van Steijn leerden we hoe belangrijk het is om degene te eren van wie jij de plek hebt ingenomen. Dit helpt om de natuurlijke levensflow goed te laten stromen. Zo staan we bij Holistik altijd stil bij het vertrek van iemand uit ons team en hebben we ons vorige bedrijf (dat plaats maakte voor Holistik) ook samen met Els de erkenning gegeven die het verdiende. Maar ook privé geldt deze onzichtbare wetmatigheid. Geef jij de ex van je partner bijvoorbeeld niet de erkenning dat zij/hij de vorige partner was, dan kan dit gevolgen hebben voor je relatie en de kinderen die mogelijk uit deze relatie voortkomen. De kans is groot dat de buitengesloten persoon altijd als een schaduw op de door jou ingenomen plek blijft staan. Dat wil je niet. Daarom gingen we met Els in gesprek over de heilzame effecten van ‘plaats maken’, afscheid nemen en hoe je dit precies doet.
Familiesystemen expert: het innemen van andermans plek, zo voorkom je dat dit een schaduw over jouw leven werpt
Als de ex-vriend(in) van jouw huidige partner geen plaats had gemaakt (al dan niet op vrijwillige basis, of door een onfortuinlijke situatie) was jij nu niet de vriend(in) van jouw partner. Als je oma geen miskraam had gehad, was jouw moeder wellicht nooit geboren omdat ze de laatste in de rij van kinderen is. Jij dankt dus je leven aan het feit dat de miskraam niet leeft, dan wel ‘plaats heeft gemaakt’. Of de eerste partner van je opa is in de oorlog overleden, waardoor jouw oma om de hoek kwam kijken. Of jij hebt die interessante baan gekregen doordat je voorganger op straat is gezet. Omdat hij er een potje van maakte, of gewoon toe was aan promotie. Al deze situaties tonen waarom het zo belangrijk is om stil te staan bij de plaats die jij inneemt van een voorganger. Anders was je nooit op de plek waar je nu staat beland.
Wat betekent ‘plaats maken’ systemisch gezien?
Els: ‘Plaats maken betekent dat er een ruimte beschikbaar is gekomen die anders niet voorhanden zou zijn. Als we ‘plaats maken’ vanuit een systemisch perspectief bekijken, heb je oog voor het enorme web waarmee alle personen en gebeurtenissen binnen een systeem met elkaar zijn verbonden. Het laat ook de effecten zien in het verleden, heden en toekomst. Je bent veel meer verbonden met systemen, en vooral met je familiesysteem van herkomst, dan je je kunt indenken. Je bent minder vrij in je handelen dan waar je je bewust van bent. Dit heeft te maken met onzichtbare wetmatigheden, die als je ze (h)erkent, voor je kunt laten werken in plaats van tegen je.’
Hoe is deze onzichtbare wetmatigheid van ‘plaats maken’ terug te vinden in je familiesysteem?
Els: ‘Een wetmatigheid die van toepassing is op een systeem (familie, organisatie, land etc.), is dat een systeem compleet wil zijn. Dat betekent dat iedereen in het systeem erbij hoort. Voor een familiesysteem geldt dit ook voor miskramen, geaborteerde kinderen, halfbroers/-zussen en verzwegen kinderen. Maar ook voor ex-partners van jou en je ouders. Een familiesysteem accepteert het namelijk niet dat iemand buiten wordt gesloten. Anders gaat zich een wetmatigheid manifesteren in de vorm van een zogenaamde ‘onbewuste identificatie’. Buitensluiten gebeurt als iemand moreel wordt veroordeeld of genegeerd, of bij niet genomen rouw. De pijn is te groot, waardoor wegkijken makkelijker is.
Buitensluiten uit het familiesysteem
Als iemand wordt buitengesloten, wordt een kind uit het betreffende familiesysteem dat later is geboren, onbewust in dienst genomen om die persoon te vertegenwoordigen. Zonder dat dit kind het zelf door heeft, wordt de persoon met wie het kind onbewust is geïdentificeerd de grote liefde. Het kind gaat deze persoon onbewust volgen in gevoel en leeft dan volgens de dynamiek: ‘Het zal mij niet beter gaan dan jou’. Dus onbewust heeft dit kind een extreme loyaliteit naar de buitengesloten persoon. In het dagelijkse leven zal dit kind het zichzelf niet goed laten gaan. Want dan wordt het ‘ontrouw’ aan de onbewuste identificatie, en dat is niet om uit te houden. Dit heeft gevolgen voor jouw leven en welke plek je daar inneemt. Zie voor verdere uitleg mijn boek De fontein, vind je plek. Een familieopstelling is een methode om dit zichtbaar te maken en te doorbreken.’
Waarom is het eren van iemand die plaats voor jou heeft gemaakt zo heilzaam?
Els: ‘Je kan niet ontkomen aan je (biologische) systeem van herkomst. Je kan alleen maar zorgen dat je goed op jouw plek staat in de zogenaamde fontein, waardoor je de onzichtbare wetmatigheden voor je laat werken in plaats van tegen je. Een onbewuste identificatie zorgt ervoor dat je niet op jouw plek in de fontein staat. De fontein is de metafoor die ik gebruik om je unieke plek te duiden. Stel je een mooie gelaagde fontein voor waarbij de bakken elkaar bevloeien. Elke bak staat voor een generatie. Jij staat altijd in de bak onder je ouders in de kindsbak op volgorde van geboorte. De bak onder jou is die voor jouw kinderen, miskramen etc.
Leren leven in het hier en nu
Als jij met je innerlijke houding op jouw eigen unieke en onbetwiste plek staat (die je ook nooit hoeft te verdienen) kun je uittekenen dat je leven in de basis goed zal lopen. Zo kun je ook bijna voorspellen dat het minder goed met je gaat als je van je plek bent gegaan. Want daardoor vang je die onzichtbare stroming van de fontein niet op: die vang je alleen maar op op jouw plek. Als je die stroming wel opvangt, voel je je geworteld. Bij tegenslag raak je dus nooit niet helemaal uit het lood. Je komt ook meer in het hier en nu, want je wordt minder weggetrokken naar onopgeloste kwesties uit het verleden en je droomt minder weg op de valse hoop of fantasie over de toekomst. Je leert ook beter voelen want het is veilig om je lichaam te bewonen. Hierdoor kun je ook beter je grenzen bewaken. Je gaat zowel in jezelf als bij de ander het mooie zien, zonder of met minder jaloezie. Je voelt je immers vervuld want je vangt die stroming op, die zo heilzaam voor je is.
Familiesystemen op de werkvloer
Tot slot, de patronen vanuit het familiesysteem herhalen zich in je dagelijkse leven. Als jij in het familiesysteem de plek van het oudste kind inneemt terwijl jij eigenlijk de jongste bent, zul je dat ook vaak in je werk doen. Je kent je plek dan niet en gunt de ander zijn of haar plek ook niet. Of je neemt verantwoordelijkheid die niet van jou is. Dat levert altijd gedoe op. En mogelijk pak je dan ook niet de passende maat qua doen en laten, of word je gedreven vanuit een onverzadigbare behoefte aan erkenning of bevestiging van buitenaf. Als je op jouw plek staat, leer je veel meer te leven vanuit wie je echt bent. Hoe je op jouw plek kunt komen, lees je in mijn boek ‘De fontein, vind je plek.’
In welke aspecten van je leven kom je het eervol plaatsmaken nog meer tegen?
Els: ‘Een voorbeeld: een stel gaat op een niet zo nette manier uit elkaar. De man wijst de vrouw de deur omdat zij onredelijk en onvolwassen gedrag vertoonde in de relatie. De man is opgelucht en leeft weer lekker door. Hij gaat een nieuwe relatie aan en daar komt een kind uit voort. Het kind blijkt bovenmatige gevoelens van boosheid in zich te hebben en maakt bijna altijd ruzie met de vader. De intensiteit van de boosheid is te groot voor de voorvallen waarop het betrekking heeft. Uit een familieopstelling blijkt dat het kind onbewust is geïdentificeerd met de ex-partner van de vader. Het kind ervaart de boosheid van de ex-partner, die dus niet wordt geëerd. In de opstelling kon de vader zijn ex-partner ‘eren’ en erkende hij haar, die onlosmakelijk met hem is verbonden. De nieuwe partner heeft altijd de plek na de ex-partner. Hierdoor ontstond rust. Het kind voelde innerlijk dat er iets was veranderd, hoewel het niet op de hoogte was dat de opstelling had plaats gevonden. Natuurlijk kan het kind agressief gedrag hebben ontwikkeld dat een gewoonte is geworden, maar dat kan nu worden omgezet in ander gedrag. Voor de opstelling was dat niet mogelijk geweest, vanwege de onbewuste loyaliteit van het kind aan de ex-partner. Hoe je een relatie op een respectvolle manier beëindigt, is het onderwerp van dit artikel.
Voorganger op je werk eren
Idem speelt dit bij een baan. Jouw voorganger die er een zooitje van heeft gemaakt, moet je niet uitfoeteren. Hij heeft gegeven wat hij kon. Kennelijk heeft je voorganger daarmee zijn plek verspeeld, waardoor er ruimte voor jou ontstond. Jij bouwt voort op het goede wat hij heeft achtergelaten. Dit geldt ook als je voorganger zeer goed werk heeft geleverd, maar door de tijd is ingehaald omdat in een nieuwe tijd andere werkwijzen nodig heeft. Dan is het kostbaar en waardevol geweest. Nu zijn er redenen om de werkwijze, het concept of product los te laten, waarbij het altijd onderdeel van de geschiedenis van het bedrijf zal zijn. Afscheid nemen is erkenning geven. Dat geeft een systeem rust. Vanzelfsprekend mag de hele package deal benoemd worden. Al het mooie, het minder mooie en dat wat er niet is of was. En dit alles kan prima naast elkaar bestaan.
De verbinding tussen een donorgever en donorontvanger
Vergeet daarnaast ook niet de connectie tussen donorgever en donorontvanger. Door de dood van de donorgever, krijgt de donorontvanger een nieuwe nier, hart of ander orgaan. Als je daar niet erkentelijk voor bent, is de kans aanzienlijk dat je lijf als systeem in protest gaat. Want je handelt tegen de wetmatigheid in dat je iedereen eert die plaats voor jou heeft gemaakt.’
En als jij plaats hebt gemaakt voor iemand anders, mag je dan als plaatsmaker iets verwachten?
Els: ‘Nee, je hebt niets te verwachten, laat staan te eisen. Maar bijvoorbeeld in je werk kun je wel iets systemisch handigs doen voor je opvolger. Zeg in je afscheidsspeech dat je teamleden trouw mogen worden aan jouw opvolger en dat dat geen afbreuk doet aan wat jullie samen hebben gehad en meegemaakt. Anders zouden teamleden loyaal naar jou kunnen blijven waardoor ze onbewust jouw opvolger gaan saboteren, waardoor die nooit echt succesvol kan worden. Verder getuigt het van respect en erkenning als je daarnaast in je afscheidsspeech zegt (mits uiteraard oprecht gemeend) dat je dankbaar bent voor het vele goede dat je hebt ontvangen. Dat je graag hebt gegeven wat je hebt gegeven en dat je al het goede uit die tijd meeneemt naar je toekomst. Ditzelfde kun je ook vertalen naar het afsluiten van een liefdesrelatie. Daarbij is het belangrijk dat je je stukje hart dat je aan de ex-partner hebt gegeven ook meeneemt, want dat is van jou. Als je een stuk van je hart achter laat bij je ex, blijf je naar die persoon verlangen, hoewel je weet dat de relatie uiteindelijk niet werkte. De ex mag alle vruchten van je hart behouden, maar je hart moet je terugnemen wil je zelf compleet blijven. Niet alleen aan een partner maar ook aan een organisatie kun je je hart geven. Neem dat altijd mee, als jij doorgaat.’
Wat gebeurt er als je iemand niet eert, die wel plaats voor jou heeft gemaakt?
Els: ‘Dan hoeft niet per se gevolgen te hebben voor jou, maar wellicht wél voor jouw kinderen. Zie de hierboven beschreven situatie van het boze kind. Het gevolg voor jou is wel dat je je vermoedelijk onrustig voelt, want als iemand niet erkent wordt in een systeem uit zich dat in vaak in onrust en onbestemde gevoelens. Daarnaast is de kans aanwezig dat je zelf niet goed staat in de fontein, want je gunt de ander zijn of haar plek niet. Als een ander, die jij onvoldoende respecteert en die je wel erkentelijk zou moeten zijn, allerlei gevoelens bij jou oproept is de kans groot dat dit een herhalend patroon is bij jou. De ander is een spiegel die iets weerkaatst wat jij nog aan te kijken hebt. Het zegt dus niets over de ander, maar alles over jou.’
Hoe doe je dat precies: het eren/respecteren van iemand die plaats heeft gemaakt voor jou?
Els: ‘De essentie is de erkenning dat doordat de ander ruimte heeft gemaakt (al dan niet vrijwillig), er voor jou iets beschikbaar is gekomen wat er anders niet geweest zou zijn. Je kan innerlijk uitspreken: ‘Ik zie je. Je hoort er helemaal bij. Doordat jij plaats hebt gemaakt, is deze ruimte ontstaan. Dank je wel hiervoor. Dat is jouw plek en dit is mijn plek. Ik laat bij jou wat van jou is en draag wat van mij is. Kijk alsjeblieft vriendelijk als ik het mezelf goed laat gaan.’ En eventueel toevoegen: ‘Kijk ook alsjeblieft vriendelijk naar mijn kinderen, zij hebben er niets mee te maken.’ In de praktische zin mag je een ex die zich nog constant met jouw leven bemoeit, feedback geven en grenzen stellen. Je partner blijft altijd onderdeel uitmaken van je familiesysteem en die plek moet je hem gunnen, willen jij en je kinderen rust ervaren. In het dagelijkse leven mag je jezelf begrenzen, met respect voor ieders waardigheid. Als iemand je blijft bestoken, mag je jezelf uiteraard beschermen, maar blijf die ander erkennen in zijn of haar aandeel in jouw leven. Deze partner maakt deel uit van jouw geschiedenis.’
Stel, je leest dit artikel en beseft: Ai, ik heb iemand in het verleden niet geëerd die wel plaats voor mij heeft gemaakt. Wat kun je dan doen?
Els: ‘Het is nooit te laat om de erkenning alsnog te geven vanuit je innerlijke houding. In essentie gaat het om je innerlijke overtuiging en houding naar die persoon toe. Daarmee kun je de situatie zelf loslaten, anders word je er onbewust steeds weer naar teruggetrokken. Wellicht is iemand helemaal uit beeld of overleden, waardoor je de erkenning niet meer ‘praktisch’ kunt geven. Kan dat wel, dan siert het je als je in staat bent om dat ook over te brengen aan de betreffende persoon. Hoe fijn zou jij het vinden als je na zoveel tijd een kaartje of bloemetje krijgt met een erkenning voor jouw plek, en wat je voor goeds tot stand hebt gebracht. Je handelt dan volgens de bekende quote: ‘Wees zelf de verandering die je wilt zien’.’
Wil je nog een laatste wijze raad meegeven?
Els: ‘In ingezonden brieven, op social media, in het verkeer, bij demonstraties etc. lijkt het wel alsof niemand gehoord wordt of geen ruimte krijgt en tekort wordt gedaan. Terwijl we in één van de meest welvarende en stabiele landen ter wereld wonen. Erken de ander en geef de ruimte. Jij komt niets extra’s tekort als jij oprechte erkenning geeft aan degene die het toekomt. In tegendeel, het heft je tekort vaak op. In de frustratie of boosheid (en wellicht je arrogantie) bekijk je een situatie vaak eendimensionaal, waarbij je het grotere perspectief en mogelijk de tijdsgeest miskent en geen ruimte laat voor andere zienswijzen. Hierdoor word je uit het nu weggetrokken en blijf je hangen in je pijn vanuit het verleden, of ga je juist extreem naar de toekomst kijken. Daarmee ontzeg je jezelf het leven, want dat doe je in het hier en nu.
Houd je ogen open zodat je in het nu blijft. Maak oogcontact als je mensen erkenning geeft, waardoor verbinding tot stand komt. Op deze manier ken je je plek in het dagelijkse leven, alsmede in ‘de fontein’. En doordat anderen ooit plaats voor jou hebben gemaakt, is ruimte ontstaan voor jou, en idem dito. Maak zelf ook ruimte voor een ander, zo kan iets nieuws ontstaan; anders herhalen de oude patronen zich als een circle of life.’ Kijk voor meer info over Els op elsvansteijn.nl. Haar boek is verkrijgbaar via Bol.com
MEER LEZEN VAN ELS VAN STEIJN:
1. Familiesystemen-expert: dit is hoe je relatie met je vader doorwerkt in jouw leven
2. Dit is de complexe dynamiek tussen broers en zussen in je familiesysteem
3. Familiesystemen-expert Els van Steijn: waarom een gezonde relatie begint bij kunnen ontvangen
4. Dader of slachtoffer: met welke rol identificeer jij je onbewust?
5. Dit is waarom de wortels van een verslaving vaak ontspringen in je familiesysteem
6. Familiesystemen expert: zo weet je of jij emotioneel afwezige ouders hebt en wat daarmee te doen
7. Overgewicht: dit is de invloed van jouw familiesysteem op de weegschaal
8. Familiesystemen-expert: je wordt pas écht volwassen als je kind van je ouders durft te zijn
9. Familiesystemen-expert: zó gebruik je deze coronatijd als katalysator voor innerlijke groei
Mis nooit meer iets van Holistik!
Schrijf je in voor onze newsletter & never miss a single story.Ja, houd mij op de hoogte!
