De Vlaamse psychiater Dirk de Wachter (62) werd vorig jaar geconfronteerd met de diagnose darmkanker. De troost die hij kreeg op zijn meest kwetsbare momenten, vechtend voor zijn leven, maakte dit een periode vol betekenis. Zijn ervaringen schreef hij op in Vertroostingen, in de hoop de troost voor de ander te kunnen zijn die voor hem zo helend is geweest. Holistik’s Karlijn ging met Dirk in gesprek. De belangrijkste les die ze van hem leerde? Dat gedeeld klein en groot ongeluk tot een gelukkig en zorgzaam leven kan leiden. Als iets een mooi onderwerp is om met elkaar over in gesprek te gaan tijdens Kerstmis…
In gesprek met Dirk de Wachter: hoe een beetje ongeluk toegang geeft tot een vervuld leven
Heeft de ziekte je kijk op de dood veranderd?
‘Mijn visie op leven en dood is niet veranderd. Ik geloof niet dat we naar de hemel gaan, om daar de mensen die we hebben gemist terug te zien. Volgens mij is een stukje hemel al hier, in de vorm van overleden dierbaren die met ons en in ons leven. Alle mensen die betekenisvol zijn geweest in mijn bestaan zijn nog altijd aanwezig. Ik hoef niet naar de hemel ergens voorbij de wolken te reizen om ze te ontmoeten, ze zijn er al. Dat heb ik onlangs bijna letterlijk ondervonden toen ik heel ziek was. Ik heb een paar bijzondere hallucinatoire ervaringen gehad door de verdovingen, de pijn en de pillen. Die sterkten mijn idee dat mensen die overleden zijn nog bij ons zijn. De hemel kunnen we hier creëren door barmhartig en zorgzaam te leven. Dat dacht ik voorheen, en nu nog steeds. Misschien nog een beetje meer, nu ik ziek ben.’
Hoe ziet een ‘beter spoor van bestaan’ er uit en wat is de rol van het noodlot daarbij?
‘Het idee dat mensen schuldig zouden zijn aan hun ziekte vanwege karma, levenskeuzes of bepaalde denkpatronen vind ik vreselijk onrechtvaardig. Dat is een noodlottig gegeven. Natuurlijk, als iemand van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat heeft gerookt, is de kans op longkanker groter. Maar karma en je levenskeuzes hebben niets te maken met ziektes die je overkomen. Dit zijn spelingen van het lot waar in de meeste gevallen het verleden niets mee te maken heeft. Het is mijn taak als psychiater om mensen te helpen iets met hun misère te doen, dat hun leven op een beter spoor van bestaan brengt. Blijven zitten in de slachtofferrol heeft geen zin. Ook niet als je ernstig ziek bent. Liever zeg ik ‘dit is gebeurd en het is naar, maar laten we kijken hoe we er op een waardige manier mee verder kunnen gaan’. Soms betekent dat een grote ommekeer. We gaan samen op zoek naar hoop en een nieuw perspectief, ik geloof dat dat altijd bestaat.’
Hoe anticipeer je op haarspeldbochten binnen je levenspad?
‘Een ieders levenspad kronkelt en bevat soms haarspeldbochten. In die bochten dreigt men soms uit de bocht te vliegen. Het is de kunst om te kiezen aan welke kant van de weg je wilt lopen. Aan de goede kant van de weg schijnt de zon, daar zien we helder waar we lopen, zodat we niet over de stenen struikelen. Daar is het gras groen en de wandeling aangenaam. Aan de andere kant van dezelfde weg – die niet zo breed is – is het glad en vochtig. Daar is het pad bezaaid met gevaarlijke stenen waarover we dreigen te struikelen. Het is de kunst van het leven altijd weer opnieuw de goede kant van de weg op te zoeken. De weg kunnen we niet kiezen, de kant wel. Er gebeuren dingen in de haarspeldbochten die we niet voorzien hebben. Een ernstig gezondheidsprobleem, een relatiebreuk of iets ergs met je kind. En ineens… kantel je naar de donkere kant van de weg. Daar is het duister, lastig en moeilijk. Je bent gedesoriënteerd. Het is de kunst om op dat kronkelpad het licht weer op te zoeken, soms met behulp van een ander. We weten, als we een bocht nemen gaat het licht naar de andere kant. Het ene leven kent meer scherpe bochten dan het andere. Als psychiater sta ik mensen bij om naar de goede kant van de weg te bewegen. Ik kan de bochten niet veranderen, die zijn noodlottig. Het leven is niet te voorzien, het gaat zoals het gaat.’
Stel, je kent iemand die loopt aan de donkere kant van de weg. Hoe troost je diegene?
‘Je medemens is samen met jou onderweg. Als je uitgegleden bent, is het helend als er iemand naar je toekomt om te vragen hoe het met je gaat, of je je niet bezeerd hebt. Dat je samen kunt kijken waar het licht is. Soms is het wat langer zoeken, dan loop je een tijdje mank. Op zulke momenten is het mooi als je op de schouder van iemand anders mag leunen.’
Is dit ook hoe jij troost hebt ervaren toen je in het ziekenhuis lag?
‘Ja zeker, ik heb een enorm heftige ingreep gehad met allerlei complicaties. Gaan we terug naar de metafoor van het pad, dan lag ik met mijn hoofd in een plas slijk aan de kant van de weg. Als ik op dat moment een rode ‘sterf’ knop tot mijn beschikking had, had ik er op gedrukt. Goed, daar lag ik dus aan de donkere kant van de weg. Gelukkig was er veel hulp. Mijn geliefde, mijn kinderen; hun bezoek alleen al bracht het licht. De tranen sprongen in mijn ogen zodra ze mijn kamer binnen wandelden. Ik heb gemerkt hoe belangrijk aanraking is, een handoplegging of omhelzing. Een mens, zeker als hij in de duisternis verkeert, heeft fysiek nabijzijn en aanraking nodig. Ook had ik verpleegkundigen die neerdaalden als engelen uit de hemel. Sommigen verdenk ik ervan dat ze onder hun witte tenue een paar vleugels hadden opgevouwen. Een chirurg in het bijzonder maakte ook indruk op me. Soms zeggen wij psychiaters over chirurgen dat ze goed kunnen snijden, maar wars zijn van menselijkheid. Deze niet. Hij was meer menselijk dan sommige van mijn collega psychiaters. De chirurg kwam regelmatig aan mijn bed zitten om te vragen hoe het gaat. Bij iemand gaan zitten die in de duisternis verkeert is niet makkelijk.’
Wat brengt het kunnen troosten van een ander jou?
‘Het troost mij als psychiater dat ik veel mensen heb kunnen troosten, onder andere met mijn boekje Vertroostingen. Dat ik dit zelfs vanaf mijn ziektebed kon blijven doen geeft mij vervulling en geluk. En dan geluk in de fundamentele zin van het woord: voor mensen iets betekenen is het mooiste wat er bestaat.’
In een terugblik op afgelopen jaar realiseer je je wellicht; de dromen die ik had heb ik wéér niet waargemaakt. Of ik heb wéér geen liefdespartner gevonden. Hoe voorkom je dat je cynisch het nieuwe jaar in gaat?
‘Cynisme is het ergste dat er bestaat. Als je dit bij jezelf signaleert, is het goed je te realiseren dat er al eeuwen een cyclus gaande is van licht en donker. Deze heeft als betekenis dat er altijd een nieuw begin komt. Het terugkerende licht brengt mogelijkheden en hoop. Als die mogelijkheid er vorig jaar niet was, dan ligt er nu wederom een blanco hoofdstuk voor je. Dat is het mooie aan het volgen van de natuur en haar seizoenen. We zijn dat verloren. Met onze technologie kunnen we het licht en de verwarming altijd aanzetten. Daardoor missen we feeling met de natuur. In de winter lijken de bomen dood, maar ze komen in de lente weer tot leven. Er is altijd een nieuw begin. Dat is een natuurwet.’
Heb je nog een wens die we mee kunnen nemen naar 2023?
‘Een beetje ongelukkig zijn af en toe komt je relaties met anderen ten goede, het zorgt voor verbinding. Dat is wat ik iedereen toe wens. Het is dat beetje ongelukkig zijn dat liefde en genegenheid brengt tussen mensen. De meest liefdevolle momenten tonen zich in de doodgewone dingen. Na een baaldag thuiskomen en zeggen: ‘het was een rotdag’, en dat je geliefde zegt: ‘ga maar zitten, ik maak een kop koffie, vertel het maar…’ Het vervelende gevoel dat je had verandert en lost mogelijk zelfs op in de verbinding met de ander. In tijden van ongelukkig zijn heb je elkaar nodig. Als je je goed voelt kun je het leven makkelijk alleen aan. Maar wordt het lastig, dan is het fijn als er iemand voor je is. Juist door die lastigheid ontspringt er liefde in de wereld. Een rare paradox, maar zo is het. Ongeluk is onvermijdelijk. Als je het kunt delen met de mensen om je heen geeft de pijn je toegang tot een vervullend, zorgzaam en gelukkig leven.’ Vertroostingen, Gewone woorden van Dirk de Wachter, €13,99, verkrijgbaar via Bol.com.
Weer terug in balans komen?
Download nu de gratis Mini Guide & ontvang Karlijn's persoonlijke tipsDownload gratis mini-guide
Fotografie Dirk de Wachter: Kristof Ghyselinck
