Breuklijnen in je familie: wat te doen als je je vervreemd voelt?

Het onderwerp van getroebleerde familierelaties is vaak omgeven door schaamte en stigma. Dat terwijl ze enorm vaak voorkomen. Socioloog en gerontoloog Karl Pillemer deed een grootschalig onderzoek naar vervreemding binnen families: situaties waarin een familielid het contact met een of meer andere familieleden heeft verbroken. Een kwart van de Amerikaanse bevolking heeft hier ervaring mee. En toch voelen mensen zich vaak alleen met hun gebroken familielijnen. Daarom wijdde Karl Pillemer er een heel boek aan: wat is vervreemding, wat zijn veelvoorkomende oorzaken, waarom zou je stappen zetten om de breuk te helen, en hoe doe je dat? Dat lees je in ‘Breuklijnen in de familie‘. In dit artikel delen we alvast een voorproefje.

Breuklijnen in de familie: wat te doen als je je vervreemd voelt?

Een interessante bevinding van Pillemer is dat mensen vervreemding echt als iets anders ervaren dan conflict. Anders dan familievetes, hooglopende ruzies en relaties die weliswaar koel zijn, maar waar nog wel contact is. De houding ‘klaar te zijn’ met een familielid is een sterk, specifiek fenomeen dat mensen anders blijkt te raken dan een conflictueuze relatie doet. Interessant genoeg beschrijven mensen het ook als een eenzame ervaring, terwijl het dus enorm vaak voorkomt. Des te belangrijker om er meer en opener over te spreken.

Oorzaken van vervreemding

Elke situatie is natuurlijk weer net uniek, maar uit naar aanleiding van zijn onderzoek kon Pillemer de 6 meestvoorkomende oorzaken van vervreemding benoemen.

1. Ontwrichting tijdens de jeugd in het gezin van herkomst, bijvoorbeeld in de vorm van emotionele of lichamelijke verwaarlozing of mishandeling, seksueel misbruik, favoritisme of strijd tussen broers en zussen.
2. De erfenis van echtscheiding. Contactverlies met één ouder en vijandschap tussen voormalige partners kunnen de ouder-kindbanden uithollen.
3. Problemen met de schoonfamilie: de spanning kan tot een breekpunt leiden als de strijd tussen het gezin van herkomst en het eigen gezin ondraaglijk wordt.
4. Geld- en erfeniskwesties. Conflicten over testamenten en erfenissen blijken een belangrijke bron van familiebreuken te zijn.
5. Gefrustreerde verwachtingen. Als onze familieleden de criteria van wat wij gepast gedrag vinden met voeten treden, kan er vervreemding optreden.
6. Verschillen in waarden en leefstijl. Als de kernwaarden (bijvoorbeeld over seksualiteit of religie) die iemand heeft door een familielid worden afgekeurd, kan dat tot onverbloemde afwijzing leiden.

Kenmerken van vervreemding

Pillemer definieerde ook een aantal kenmerken die bij veel van de verschillende verhalen over vervreemding terugkwamen:

• Vaak is er één gebeurtenis die wordt genoemd als de ‘laatste druppel’.
• Iedere partij heeft bij vervreemding zijn of haar eigen visie op vroegere gebeurtenissen. Die visies kunnen sterk van elkaar verschillen.
• Vervreemding wordt vaak voorafgegaan door onduidelijke grenzen tussen verschillende familieleden.
• Buitenstaanders spelen ook een rol: ze faciliteren of verhinderen bepaalde relaties of gedragingen. Vervreemding veroorzaakt een sneeuwbaleffect door het netwerk van familieleden.
• Familieleden ervaarden ruis in de communicatie. Het lukte ze niet een rationele dialoog met elkaar te voeren. Om tot verzoening te kunnen komen (daarover later meer), zullen nieuwe afspraken moeten worden gemaakt over de communicatie.

Gevolgen van vervreemding

Vervreemding, zo kon Pillemer na zijn jarenlange onderzoek concluderen, kan een dreiging vormen voor je gezondheid en geluk. Het kan chronische stress veroorzaken, biologische hechtingspatronen verstoren, gepaard gaan met maatschappelijke verwerping, en de basale psychologische behoefte aan zekerheid ondermijnen. Aan de andere kant kunnen giftige familierelaties natuurlijk dezelfde gevolgen hebben. Het is aan jou om te overwegen wat voor nu en op de lange termijn het beste is voor je eigen welzijn en gezondheid.

Waarom verzoenen?

Sommige mensen kiezen ervoor stappen te zetten om het contact te herstellen. Karl Pillemer noemt hen ‘verzoeners’. Hij interviewde er honderd. Wat hem opviel was dat geen van de verzoeners spijt had van het herstellen van de relatie. Ze zagen het proces als een belangrijke motor van persoonlijke groei. Wat het je nog meer op kan leveren? Pillemer definieerde 4 mogelijke winstpunten van verzoening op basis van de interviews.

1. Je voorkomt spijt. De geïnterviewden hadden niet zozeer nu al spijt van de vervreemding, maar waren vooral bang om in de toekomst spijt te krijgen. Het idee dat het een keer te laat kon zijn om sorry te zeggen of weer nader tot elkaar te komen bracht hen grote stress, die verlicht was toen ze stappen richting verzoening begonnen te zetten.
2. Terug in de schoot van de familie komen. Vervreemding kent vaak nevenschade: verschillende familiebanden worden erdoor beïnvloed. Een familiebijeenkomst wordt een bron van spanning. De wens om die spanning te verlichten en weer te worden opgenomen in de familie was voor de verzoeners een belangrijke prikkel om toenadering te zoeken.
3. Toegang tot hulpbronnen (terug)krijgen. Verzoening brengt niet alleen emotionele voordelen met zich mee, maar kan je ook weer toegang geven tot bronnen van praktische en financiële support binnen je familie. Je opent de deur naar je ‘sociale familiekapitaal’ weer.
4. Tijd samen kunnen doorbrengen. We leven langer dan ooit. De gezamenlijke levensduur met onze familieleden is toegenomen. Bij vervreemding eindigt de tijd die je samen hebt net zo abrupt als bij een plotselinge dood. Een belangrijk winstpunt voor de verzoeners was het genieten van een toekomst samen die ze niet meer hadden voorzien. Ze genoten ervan nieuwe herinneringen te kunnen maken met hun familieleden.

Ben je klaar voor verzoening?

Of verzoening wel of niet het pad voor jou is en wanneer je er klaar voor bent, dat weet alleen jij. En soms weet je het pas als je een poging waagt. Toch waren er drie punten die steeds terugkwamen in Pillemer’s interviews met de verzoeners. Ze speelden een cruciale rol in hun contemplatieproces voorafgaande aan hun poging tot verzoening.

1. De omstandigheden zijn veranderd. Een problematische relatie is bijvoorbeeld beëindigd, of je hoort dat een familielid een belangrijk persoonlijk groeiproces heeft doorgemaakt.
2. Je begint plannen te maken. Een teken dat je klaar bent voor verzoening is dat je jezelf betrapt op het maken van concrete plannen om het contact te herstellen.
3. Je krijgt een teken. Dit kan er op allerlei verschillende manieren uitzien: iets wat je hoort of ziet, een droom, een plotseling inzicht. Vertrouw bij het interpreteren van tekens op je intuïtie.

Hoe heel je gebroken familiebanden?

Voel je dat je stappen zou willen zetten om het contact met een familielid te herstellen, maar weet je niet hoe? Breuklijnen in de familie staat vol met concrete tips en handvatten die voortgekomen zijn uit Pillemers jarenlange onderzoek. Deze gids kan je verder ondersteunen op je pad, ook als je er niet voor kiest de verbinding te herstellen. Breuklijnen in de familie, €25, via Bol.com.