Met de term ‘narcist’ wordt tegenwoordig vaak makkelijk omgegaan. Mensen die arrogant, dominant of manipulatief overkomen krijgen al snel het label narcist opgeplakt. Maar waar hebben we het eigenlijk over als we het over narcisten hebben? En hoe herken je een ‘echte’ narcist? Dat lees je in dit artikel.
Wat is een narcist?
Soms wordt de term ‘narcist’ zomaar gebruikt om mensen aan te duiden die arrogant, dominant of manipulatief overkomen of veel aandacht trekken. Maar de term narcist beschrijft eigenlijk iemand met een narcistische persoonlijkheidsstoornis. Deze diagnose kan alleen vastgesteld worden door een professional. Je kunt een narcist wel aan bepaalde kenmerken herkennen, en volgens sommige wetenschappers kun je ze zelfs met één vraag ‘ontmantelen’…
Narcist betekenis
De term ‘narcisme’ is ontleend aan de Griekse mythe over Narcissus: een man zo vervuld van eigenliefde dat hij wegkwijnde voor zijn spiegelbeeld tot de dood erop volgde. Iedereen heeft narcisme in zich en er is dan ook een verschil tussen gezond narcisme en een narcistische persoonlijkheidsstoornis. Gezond narcism is niet overmatig of schadelijk voor de persoon zelf of anderen. Het kenmerkt zich door een gezonde mate van zelfliefde, zelfvertrouwen en zelfwaardering en functioneert als een beschermende factor tegen negatieve invloeden van buitenaf. Mensen met gezond narcisme hebben een realistisch zelfbeeld, kunnen kritiek accepteren en streven naar persoonlijke groei en ontwikkeling. Een narcist, of iemand met een narcistische persoonlijkheidsstoornis, voelt zich daarentegen verheven boven anderen, vertoont egoïstisch en manipulatief gedrag en heeft vaak een gebrek aan empathie. Hieronder zetten we meer kenmerken van de narcist op een rijtje.
Narcist kenmerken
Veelvoorkomende kenmerken van een narcist zijn:
- Overdreven zelfwaardering. Mensen met een narcistische persoonlijkheidsstoornis zijn ervan overtuigd dat zij ‘bijzonder’ en beter zijn in vergelijking met andere mensen. Dit laten ze ook graag aan anderen merken. Ze vinden ook vaak dat regels die voor anderen gelden niet op hen van toepassing zijn en dat ze recht hebben op bepaalde privileges.
- Bewonderd willen worden. Een narcist is constant op zoek naar bewondering, waardering en aandacht en vertelt graag over zijn probleemloze leven, grootse toekomstplannen en buitengewone prestaties en capaciteiten.
- Gebrek aan inlevingsvermogen. Iemand met een narcistische persoonlijkheidsstoornis heeft vaak weinig empathie en kan moeilijk meevoelen met anderen.
Een narcist kan ook gespeeld charmant zijn, hooghartig doen naar anderen, niet tegen kritiek kunnen, woede-aanvallen hebben, macht willen hebben en extreem jaloers zijn.
Narcist vrouw
Relatief meer mannen lijden aan een narcistische persoonlijkheidsstoornis, maar het komt ook bij vrouwen voor. Bij vrouwen manifesteert het zich vaak wat anders. Uit onderzoek blijkt dat vrouwen zich vaak minder dominant voordoen dan mannen. Ze wekken de schijn lief, zorgzaam en vriendelijk te zijn en zijn vaak wat gewiekster dan mannen. Ze hebben meer problemen met ouder worden en gooien vaak eerder hun lichaam in de strijd.
Hoe herken je een narcist?
Narcisme is niet makkelijk te herkennen. We zijn vooral bekend met de ‘grootse’ vertoningen van deze mensen, maar bij veel narcisten ligt daaronder een enorm gevoel van minderwaardigheid, onzekerheid en schaamte. Bij sommige narcisten ligt dit minderwaardigheidscomplex meer aan de oppervlakte, terwijl ze nog steeds erg op zichzelf gericht zijn en zichzelf speciaal vinden. Zij zijn erg veel energie kwijt aan hun gevoel van minderwaardigheid en hebben daarin weinig oog voor anderen en hun gevoelens. Mensen met narcisme kenmerken zijn vaak hypergevoelig voor kritiek en afwijzing en kunnen intimiteit moeilijk verdragen, omdat daar kwetsbaarheid bij komt kijken. Mensen in hun omgeving hebben last van de (subtiele) manipulatie en krijgen weinig ruimte om zichzelf en hun gevoelens te laten zien. Wanneer er problemen ontstaan op werk of in relaties kan de onzekere kant van de narcist (nog) meer naar boven komen. Angst, somberheid en depressies liggen dan op de loer.
Oorzaken narcisme
Je ziet dus dat narcisme lang niet alleen gaat over grootheidswaan. Het is een complexe persoonlijkheidsstoornis. Trauma wordt tegenwoordig gezien als een rechtstreekse oorzaak van het ontwikkelen van narcisme. Hoe werkt dat precies? Om om te kunnen gaan met een trauma (zoals misbruik of verwaarlozing) of zich ervoor af te sluiten richt een kind zich onbewust op zichzelf. Deze defensieve reactie staat het ontwikkelen van een gezond gevoel van eigenwaarde in de weg en zet het ontwikkelen van narcisme in gang. Een andere oorzaak die soms wordt genoemd is het ophemelen en verwennen van een kind. Het kind kan niets verkeerd doen en alles wat het doet is geweldig. Dat zorgt voor een vertekend zelfbeeld. Ook erfelijke factoren kunnen een rol spelen.
Narcist herkennen aan 1 vraag
Hoe complex narcisme ook is, er was een psycholoog die zich afvroeg of het niet tóch op een vrij eenvoudige manier door iedereen te herkennen valt. Sara Konrath bracht zo de complexe analyse van narcisme terug tot het stellen van 1 essentiële vraag die een narcist onomstotelijk zou ‘ontmaskeren’. Ze noemt deze methode de Single Item Narcissism Scale (SINS). Benieuwd wat die ene vraag dan is? Komt ‘ie: ‘Ben je een narcist?’. Ja, echt. Hoe het kan dat deze vraag werkt? Een ‘echte’ narcist is trots om zich te identificeren als een narcist en zal er openlijk voor uitkomen. Het is daarom belangrijk dat je de vraag ook zo stelt, dus niet als ‘ben je narcistisch’. Het gaat om de rechtstreekse identificatie waar je naar vraagt. Weet de persoon in kwestie niet wat narcisme is? Geef dan – om bij de methode van dr. Konrath te blijven – de volgende definitie: ‘Het woord ‘narcist’ betekent egoïstisch, egocentrisch en ijdel’. Het is bijna moeilijk te geloven dat dit een tried & tested wetenschappelijke methode is, vind je niet? But it’s true!
Narcisme behandeling
Er zijn verschillende behandelingen voor narcisme. Als je vermoed dat je lijdt aan een narcistische persoonlijkheidsstoornis, neem dan contact op met een psycholoog of psychotherapeut. Lijdt iemand dichtbij je (vermoedelijk) aan een narcistische persoonlijkheidsstoornis? Dan heb je daar mogelijk schade door opgelopen. Ook in dat geval is het slim om een professional te raadplegen.
