Veel mensen hebben wel eens gehoord van ADHD, maar niet iedereen weet wat het precies inhoudt. Zoals met veel psychische aandoeningen hangt hier een bepaald stigma omheen. Als je gediagnosticeerd wordt met ADHD is het voor zowel jezelf als je omgeving belangrijk om je kennis hierover te vergroten. Je kunt dan beter met jezelf omgaan én beter aangeven wat je nodig hebt. Hieronder staan de belangrijkste kenmerken en veelvoorkomende misvattingen over ADHD. Ook delen we goede raad voor als je iemand in je omgeving hebt die ADHD heeft.
ADHD: dit zijn de kenmerken & zo ga je ermee om
De afkorting ADHD staat voor Attention Deficit Hyperactivity Disorder. In het Nederlands: aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit. Heb je ADHD dan reageren je hersenen anders op prikkels. Niet beter of slechter, maar anders. Dit kan er onder andere voor zorgen dat je sneller afgeleid bent en je moeilijker kunt concentreren. De grootste misvatting is dat dit enkel over hyperactiviteit zou gaan. Hoewel ADHD vaak wordt geassocieerd met bovenmatig druk zijn, is dit lang niet bij iedereen het geval. De kenmerken zijn te verdelen in 3 gebieden: aandachtsproblemen, hyperactiviteit en impulsiviteit. Hieronder vind je enkele voorbeelden.
1. Aandachtsproblemen
– Moeite met het beginnen en afmaken van taken
– Chaotisch en vergeetachtig zijn
– Slecht kunnen plannen, organiseren en kiezen
2. Hyperactiviteit
– Moeite met stilzitten
– Een gevoel van innerlijke rusteloosheid
– Slecht kunnen ontspannen en altijd bezig moeten zijn
3. Impulsiviteit
– Emotionele uitbarstingen en ‘moodswings’
– Geen filter hebben; zeggen wat je denkt
– Ongeduldigheid
Overeenkomsten met andere psychische aandoeningen
Een aspect dat vaak over het hoofd wordt gezien bij ADHD is emotieregulatie. Dit houdt in dat mensen met ADHD vaak veel moeite hebben met het uiten van en het omgaan met emoties. Emoties kunnen heel intens gevoeld worden. Ook kunnen emoties heel snel afwisselen. Daarnaast kunnen mensen met ADHD last hebben van Rejection Sensitive Dysohoria (RSD), ofwel afwijzingsgevoeligheid. Bij RSD ervaar je een groot gevoel van afwijzing, terwijl dit meestal niet in verhouding staat met hetgeen dat werkelijk gebeurt. Stel je voor dat je een opdracht hebt gemaakt voor je werk. Wanneer je dit aan je werkgever laat zien, zijn ze erg lovend. Er is echter een klein verbeterpunt. Hoewel er geen kwade bedoelingen zijn, en het zelfs bedoeld is om te helpen, kan dit voor iemand met ADHD overkomen als “Mislukkeling! Zie je wel, je kunt ook niks goed doen!”.
Gevoel van schaamte
RSD komt voort uit een gevoel van schaamte en/of falen en wordt heel intens ervaren. Het is lastig voor iemand met ADHD om hier (zonder professionele hulp) grip op te krijgen. Als deze heftige gevoelens zich externaliserend uiten kan dit leiden tot bijvoorbeeld plotselinge woede-aanvallen. Wat betreft emotieregulatie toont ADHD veel overeenkomsten borderline en bipolaire stoornis. Ook bij deze aandoeningen wisselen emoties zich snel af en worden ze als erg intens ervaren. Mensen met ADHD worden daarom regelmatig foutief gediagnosticeerd.
Hoe ga je om met iemand met ADHD
Wanneer je iemand in je omgeving hebt die ADHD heeft is het belangrijk om bewust stil te staan bij een aantal zaken. Een voorbeeld hiervan is dat de aandachtsproblemen van iemand met ADHD vaak worden gezien als luiheid of laksheid. Het is belangrijk om te onthouden dat dit absoluut niet het geval is, maar dat diegene daadwerkelijke problemen ondervindt als gevolg van een hersenafwijking. Het werkt dan ook averechts om veroordelend te zijn tegenover mensen met ADHD wanneer zij hier moeite mee hebben of wanneer iets niet gaat zoals gepland. Het is belangrijk om te onthouden dat het brein van een ADHDer anders in elkaar zit. Dit betekent echter niet dat zij ‘incapabel’ zijn; integendeel! Mensen met ADHD zijn even capabel als elk ander persoon. Het kost misschien alleen iets meer tijd, of een andere werkwijze, om bepaalde dingen voor elkaar te krijgen. Geef mensen met ADHD hier de vrijheid en ruimte in zolang dit kan, en vraag hen op welke manier je zou kunnen helpen.
Emotionele uitbarstingen
Omgaan met emotionele uitbarstingen kan voor zowel degene met ADHD als de omgeving een uitdaging zijn. Het is goed om in gedachten te houden dat iemand niet simpelweg te gevoelig is of dingen te persoonlijk opvat. Op het moment dat RSD inslaat hebben mensen met ADHD vaak geen grip op hun emoties. Probeer daarom niet in het moment zelf te reageren op de situatie. Het is verstandiger om dit op een later tijdstip te doen, wanneer jullie beiden afgekoeld zijn. Bespreek dan samen waar het misgaat, hoe dit voor jullie voelt en wat jullie samen kunnen doen om een eventuele uitbarsting in het vervolg te voorkomen of beperken. Probeer hierin een open houding te hebben en elkaar niet te verwijten.
Voordelen
Hoewel het hebben van ADHD uitdagingen met zich meebrengt, blijkt uit onderzoek dat er ook voordelen zijn. Als het gaat om creativiteit blinken ADHD-ers vaak uit omdat ze beter “out of the box” kunnen denken. Bovendien zijn veel ADHD-ers intuïtief sterk en voelen ze anderen goed aan. Bepaalde non-verbale signalen zoals de klank in iemands stem, of de uitdrukkingen op iemands gezicht pikken ze doorgaans sneller op.
