Een taboe rond de dood is van alle tijden. We vinden het knap lastig om te worden geconfronteerd met onze eigen sterfelijkheid en die van onze dierbaren. Gelukkig zien we steeds meer eigentijdse rituelen ontstaan rondom afscheid. Ook verlangen mensen ernaar om rouw te gaan zien als een transformatieproces. Lifecoach Jacqueline Cino en voetreflextherapeut Heleen Koldewee weten hoe je ten volle kunt leven met gemis.
Rouwen: zo leer je ten volle leven met gemis
Vroeger kenden we vaste rituelen en gewoonten waarmee verdriet over verlies zichtbaar werd gemaakt en gedeeld. Sterven was meer een onderdeel van het leven. Mensen gingen op jongere leeftijd dood en het kwam vaker voor dat kinderen overleden. Maar het taboe rond de dood is van alle tijden. We leven tegenwoordig in een maatschappij waarin het leven maakbaar lijkt en we niet meer ongelukkig mogen zijn. We leren niet om te gaan met tegenslag of verlies. Toch zien Jacqueline Cino en Heleen Koldewee bij steeds meer mensen een verlangen ontstaan om rouw te zien als een transformatieproces, een pad dat uiteindelijk leidt naar het (opnieuw) houden van het leven zoals het is. Hun ervaring is dat als eenmaal een bewuste keus voor persoonlijke groei is gemaakt, mensen krachtig genoeg zijn om rouw een plek te geven in hun leven. We gingen met hen in gesprek.
Bij rouwen denk je vaak aan het overlijden van een dierbare. Waar rouwen mensen nog meer om?
Rouwen is een normale menselijke reactie op het verlies van iemand of iets waaraan je gehecht bent. Rouw is de andere kant van liefde of verlangen. Niet alleen de dood, maar ook een scheiding, een miskraam, het verlies van werk waaraan je gehecht was of het verlies van je gezondheid zijn gebeurtenissen waarop een rouwproces volgt. En dat geldt ook voor het moeten loslaten van een diepe wens die je koesterde, zoals een onvervulde kinderwens.
Verloopt rouwen volgens een bepaald patroon of is het voor ieder mens verschillend?
Iedereen rouwt op zijn eigen manier. Het proces van rouw is uniek en persoonlijk. Het ontwikkelt zich in en door ons leven heen en vormt ons tot wie we zijn. Rouwen is niet alleen maar negatief. Juist omdat je er niet omheen kunt om naar jezelf te kijken, leer je jezelf op een nieuwe wijze kennen. En daarin schuilt de kracht van omgaan met verlies. Wie rouwt beweegt voortdurend tussen het verleden en de toekomst, tussen verlies en herstel. Er is verdriet om het leven dat voor altijd veranderd is. En er is de uitdaging om de veranderde omstandigheden te accepteren en een nieuwe zin te geven aan het leven. Wij spreken graag van kleurrijk rouwen; huilen en dansen, verdriet en vreugde, alles mag er zijn.
Thuiskomen in je eigen lichaam?
Download nu de gratis Mini Guide en ontvang tips van Karlijn, Evelyn & een team van experts. Download gratis mini-guide
Waarom is het zo belangrijk om samen te rouwen en verdriet te delen?
Het keer op keer mogen vertellen van jouw verhaal zorgt ervoor dat je de veranderde realiteit kan leren aanvaarden. Het mogen uiten van emoties helpt om door het verlies heen te groeien. Dat je je gehoord en gezien voelt is een grote troost. Vanuit die warmte kun je verbinding voelen met jezelf en met de mensen om je heen. Zo groeit de acceptatie van het veranderde leven.
Rouwen mannen anders dan vrouwen?
Wat leuk dat je deze vraag stelt! Over hoe mannen rouwen schreven Tim Overdiek en Wim van Lent Als de man verliest. Een aanrader voor wie hier meer over wil lezen. Manu Keirse – een bekende Belgische rouwdeskundige – onderscheidt een intuïtieve (vrouwelijke) manier en een instrumentele (mannelijke) manier van rouwen. De intuïtieve (vrouwelijke) manier kenmerkt zich door een intense ervaring van het verlies, het uiten van het overweldigende verdriet. Je bent uitgeput, verward en angstig. Je kunt je moeilijk concentreren op werk of op activiteiten. Door te praten over je verlies met lotgenoten voel je je gesteund.
De mannelijke manier van rouwen
Bij de instrumentele (mannelijke) manier van rouwen zit iemand meer in het denken. Er is behoefte om controle te houden en minder om emoties te delen. Daardoor lijkt het of er minder verdriet is. Dat is niet zo. Wel worden de pijn en het verdriet anders ervaren. Het kan zich uiten in boosheid als zaken anders lopen dan gepland, vasthouden van spanning in het lichaam en concentratieverlies. Je overlevingsstrategie is dingen doen en niet tot rust kunnen en willen komen. Ook hier geldt dat beide manieren gelijktijdig kunnen voorkomen en zowel in mannen en vrouwen zich manifesteren. Nogmaals, rouwen is normaal menselijk gedrag en een heel persoonlijk proces.
Waar hebben jullie zelf om gerouwd in het leven?
Jacqueline: Zes jaar geleden, de dag na Sinterklaas, overleed mijn man aan een hartaanval tijdens het racefietsen. Volstrekt onverwachts, hij was kerngezond en heel sportief. Dit was een enorme schok voor me. Omdat ik niet kon slapen, zat ik in die eerste dagen ’s nachts naast zijn kist te mediteren. Dankzij dit rouwproces heb ik ingezien dat ik eerder in mijn leven al rouwprocessen heb ervaren die ik me minder bewust was, zoals mijn onvervulde verlangen naar kinderen. Mijn dagelijkse yoga en meditatie-practice zijn een blijvende steun voor mij om het verlies te dragen en zin te geven aan dit wonderlijke leven. Ik ben dankbaar voor het leven dat ik samen met mijn man mocht delen en dankbaar voor de reis die ik nu maak. Het verlies geeft me inzicht in wie ik als mens ben en wat mijn zielsbestemming is. Te weten dat het leven kostbaar en vergankelijk is, brengt me in contact met de vraag wat op dit moment voor mij het belangrijkste is. Ik leef bewuster.
Verdriet en dankbaarheid
Heleen: Ruim zes jaar geleden bleek ik borstkanker te hebben. Dat confronteerde mij met de angst om mijn leven te verliezen. Dat gebeurde gelukkig niet. In het herstelproces moest ik mezelf terugbrengen van overleven naar Leven. Meditatie, yoga en massages hebben mij geholpen om met volle aandacht mijn emoties en behoeften te zien, zonder me te laten overspoelen. Ik heb diep ervaren dat alles in en om ons heen steeds verandert en dat het leven dus een voortdurend aanpassingsproces is. Dat merk je pas echt als er iets groots en indrukwekkends gebeurt. Als dat iets verdrietigs is, voelen we vaak weerstand tegen dat wat verandert. Die weerstand los te laten, dat is de kunst. Toen mijn jongere zus vorig jaar onverwacht overleed, merkte ik dat ik door mijn eerdere ervaring beter kan dealen met wat er in mijzelf gebeurde. Bij het verdriet om het verlies voel ik ook dankbaarheid, vooral voor de mooie laatste weken die ik met haar heb gedeeld.
Kun je oud verdriet niet beter laten rusten?
Soms dient verdriet zich gewoon aan. Je komt dan een oud stuk van jezelf tegen, waar je NU last van hebt. Dat is normaal, een teken dat je leeft en in contact bent met je gevoel. Het is goed om er aandacht aan te geven, anders blijft het op je deur kloppen. Iets pijnlijks niet langer wegduwen betekent niet dat je je erdoor laat overspoelen. Emoties zijn signalen die je helpen in je aanpassingsproces. Wij zien ze als wegwijzers die je de mogelijkheid bieden jezelf beter te leren kennen en beter te weten wat op dit moment goed voor JOU is.
Hoe kan yoga helpen bij rouw?
Jacqueline: Door yoga kunnen we ons verbinden met ons lichaam, hart en ziel. Met onze innerlijke wereld en met elkaar, de wereld om ons heen. Yoga kan je helpen de realiteit van het verlies te accepteren door de pijn ervan te ontmoeten. Meditatie leert je je emoties, gedachten en gedragspatronen te herkennen, erkennen en deze met liefde en compassie te ontmoeten. Hierin schuilt een groot zelfhelend vermogen. Door simpelweg aanwezig te zijn met dat wat zich nu aandient, schep je ruimte voor je verlies. Zo kan je leren dat op een andere wijze te dragen. Je wordt zachter voor jezelf. Zo maak je de beweging naar een lichter leven.
En voetreflexologie?
Heleen: Voetreflextherapie sluit hierbij prachtig aan. Onze voeten zijn ons contact met de aarde. Massage van de voeten werkt daarom per definitie heel aardend. Als we geaard zijn, voelen we ons veiliger, we voelen onze basis en durven daarop te vertrouwen. Dat is nodig om pijnlijke gevoelens überhaupt te kunnen toelaten. Mijn manier van werken is zacht, heel ontspannend en met volle aandacht voor wat er op dit moment is. Met mijn handen nodig ik je uit om het denken los te laten en op zoektocht te gaan: wat voel je? Waar voel je dat in je lichaam? Kan je liefdevol naar jezelf gaan kijken? Alles mag er zijn en niets hoeft.
Als jullie één goed advies mogen geven aan mensen in rouw, wat zou het dan zijn?
Laat elk idee los over hoe een rouwproces hoort te verlopen. Jij bent uniek, jouw proces is uniek. Ga respectvol om met wat zich in jou aandient en geef dat de ruimte. Gun jezelf de tijd die jij nodig hebt om je aan te passen, te groeien en je weer heel te voelen. En gun jezelf liefdevolle ondersteuning. Je hoeft het niet alleen te doen.
Kom thuis in je lichaam meditatiepakket
- 60 minuten geleide meditaties voor een liefdevolle relatie met je lijf
- Ingesproken door holistisch therapeut Suze Retera
- Inclusief 30 pagina dik dossier + mini podcast
