Prikkels zijn stukjes informatie die je via je zintuigen binnenkrijgt. Over het algemeen verwerkt je brein deze prikkels, maar als dat niet (meer) lukt raak je overprikkeld. Hoe je overprikkeling herkent, wat de verschillende soorten overprikkeling zijn, en hoe je kunt voorkomen dat je overprikkeld raakt lees je hieronder.
Overprikkeld? 5 tips om overprikkeling te voorkomen
Oorzaken van een overprikkeld brein
Je raakt overprikkeld als je meer prikkels binnenkrijgt dan je kan verwerken. Dat kan iedereen overkomen, maar gebeurt vaker bij mensen met ADHD, ADD, autisme en niet-aangeboren hersenletsel. Ook hoogsensitieve mensen kunnen sneller overprikkeld raken. Het kan zijn dat je brein de prikkels die binnenkomen niet goed filtert, waardoor er te veel prikkels binnenkomen. Een andere oorzaak is dat je hersenen geen onderscheid maken tussen hoofd- en bijzaken. Hierdoor hoor je bijvoorbeeld niet alleen de stem van de persoon met wie je praat, maar ook het tikken van een klok. Het kan ook zijn dat prikkels te hard binnenkomen. Hierdoor hoor jij een geluid bijvoorbeeld harder dan iemand anders.
3 soorten overprikkeling
Er worden 3 soorten overprikkeling onderscheiden: emotionele, zintuiglijke en cognitieve. Bij zintuiglijke overprikkeling wordt de informatie die via de zintuigen binnenkomt niet of slecht verwerkt. Emotioneel overprikkeld raak je als je je emoties niet goed kunt reguleren. Hierdoor word je bijvoorbeeld sneller boos, ervaar je emoties veel intenser, en kan je last krijgen van stemmingswisselingen, huilbuien en/of woedeaanvallen. Bij cognitieve overprikkeling is alles wat met leren, onthouden en informatieverwerking te maken heeft overprikkeld. Je brein kan de gegevens die binnenkomen niet goed verwerken.
Hoe weet je of je overprikkeld bent?
Overprikkeling gaat vaak gepaard met een aantal van de volgende symptomen:
- Hoofdpijn
- Vermoeidheid
- Verminderde concentratie
- Prikkelbaarheid
- Angst
- Geheugenproblemen
- Spanning in je lichaam
- Misselijkheid, duizeligheid
- Verminderde werking van bepaalde zintuigen
- Slaapproblemen
Wat kan je doen als je overprikkeld bent?
Als je vaak overprikkeld bent, kan het slim zijn om je arts of een psycholoog te raadplegen. Je kunt gelukkig ook zelf dingen doen om te voorkomen dat je overprikkeld raakt. Onderstaande tips helpen je op weg.
1. Hou een prikkeldagboek bij
Belangrijk is dat je jouw triggers voor overprikkeling leert kennen. Een prikkeldagboek bijhouden kan daarbij helpen. Hierin kun je de volgende dingen noteren:
- Wanneer raak jij overprikkeld? Waar ben je, wat doe je, met wie ben je?
- Hoe voelt overprikkeling voor jou?
- Wat werkt en wat werkt niet voor jou als je overprikkeld bent?
- Kun je ontdekken wat voor invloed slaap, voeding en beweging op jouw prikkelverwerking hebben?
- In welke situaties/op welke locaties/met welke mensen raak jij juist niét overprikkeld? Wanneer voelt het alsof jouw prikkelverwerking goed verloopt?
Kortom: verzamel gedurende een periode zo veel mogelijk informatie over de prikkels die jij tegenkomt in je leven en hoe ze bij je binnenkomen. Op basis van deze informatie kun je je beter voorbereiden op situaties en eventueel veranderingen aanbrengen in je dagelijkse leven.
2. Bereid je goed voor
Ga je iets doen waarbij overprikkeling op de loer ligt? Tref dan de nodige voorbereidingen. Denk aan het meenemen van een koptelefoon met noise cancellation of een zonnebril, of het aantrekken van extra comfortabele kleding. Je kunt ook van te voren communiceren met je omgeving dat je misschien overprikkeld raakt en hoe je daarop zult reageren. Bijvoorbeeld door even naar buiten te gaan of eerder naar huis te gaan. Je kunt mensen om je heen ook vragen of zij er rekening mee willen houden, bijvoorbeeld door de muziek zachter te zetten of af te spreken op een andere locatie.
3. Zet je notificaties uit
Soms heb je geen controle over de prikkels die je binnenkrijgt. Denk aan een film in de bioscoop; je kan het volume daar helaas niet aanpassen. Maar in veel situaties heb je gelukkig wél wat te zeggen. Je kunt bijvoorbeeld je telefoon zo ‘prikkelarm’ mogelijk maken. Zet je notificaties uit, verwijder apps die je niet gebruikt, kies een rustige achtergrond, enzovoort.
4. Binaural beats & brown noise
Ben je (bijna) overprikkeld? Dan kan het fijn zijn om naar binaural beats te luisteren. Binaural beats zouden je hersenen stimuleren Thèta-golven te produceren, die kalmerend werken. Deze hersengolven zijn aanwezig tijdens diepe slaap en komen ook voor bij meditatie. Binaural beats kun je makkelijk op YouTube en Spotify vinden. Een andere tip: kijk eens of je rustig wordt van brown noise. Brown noise, opnieuw makkelijk te vinden op YouTube en Spotify, zou ontspannend werken, de concentratie verbeteren en de nachtrust verbeteren.
5. Brain dump in een notitieboekje
Heb je vaak last van cognitieve en emotionele overprikkeling? Ga dan op tijd zitten voor een brain dump. Pak een mooi notitieboekje en schrijf 10 minuten lang alles op wat er in je om gaat, zonder filter. To do’s, dingen waar je je zorgen over maakt, ideeën, angsten, verlangens, wat je vannacht hebt gedroomd, boodschappen die je moet halen, het mag allemaal. Het is een beetje alsof je een stofzuiger door je brein haalt. Je kunt een brain dump doen als je overprikkeld bent, maar het is ook een effectieve methode om overprikkeling te voorkomen.
