In Het oudste dochter effect duiken auteurs Lisette Schuitemaker en Wies Enthoven – beiden zelf de oudste – in het karakter van de oudste dochter. Welke eigenschappen verbinden oudste dochters met elkaar? Wat zijn hun krachten, valkuilen en wat is hun plaats in de familiedynamiek? In dit artikel delen Lisette en Wies hun bevindingen. En daar hebben we allemaal wat aan: oudste dochters en hun ouders, maar ook iedereen die in zijn leven te maken krijgt met oudste dochters.
Het oudste dochter effect: dit zijn je krachten, valkuilen en verborgen dynamieken
Lisette: ‘Als eerste kind ben je aanvankelijk ook enig kind. Je broertjes of zusjes zullen nooit zoals jij de enige zijn naar wie de volle aandacht van je ouders uitgaat. Jij bent die eerste jaren of maanden van je leven alleen met je ouders. Dat schept een unieke band.’
En waarom is het nog meer bijzonder om oudste dochter te zijn?
Wies: ‘Het is bijzonder dat jij je ouders tot ouders maakt. Tot jouw komst waren je ouders gewoon een stel. Ze hebben misschien boeken over opvoeding gelezen, maar jij confronteert ze met allerlei onvoorziene problemen. Je hebt ineens rode vlekken op je wang of je wilt niet eten of slapen. Je ouders hebben dit nog nooit 24/7 bij de hand gehad. Dus zijn ze bij jou zenuwachtiger om iets verkeerd te doen dan bij kinderen na jou. Dan weten ze dat een heleboel vanzelf goed komt.’
En wat zijn de nadelen ervan?
Wies: ‘Op de dag dat de tweede wordt geboren, moet jij van je troon af. Tot op dat moment dacht je dat de wereld om jou draaide, maar nu ligt er ineens een baby bij je moeder op schoot die alle aandacht krijgt. Jij reageert daarop, want hoe zorg je ervoor dat jij ook in de picture blijft? Door alles goed te doen natuurlijk. Door braaf te zijn, de baby niet te knijpen (behalve als mama het niet ziet) en je moeder te helpen. Het nadeel van de oudste dochter zijn is dat wij vaak nogal serieus en streng zijn. Wij zijn meestal niet de lachebekjes of de rebellen, maar de degelijke betrouwbare zus die altijd alles goed wil doen. Altijd. Alles. Dat kan wel eens vermoeiend zijn, vooral voor onszelf.’
Wat zijn overeenkomsten in karakters van oudste dochters?
Lisette: ‘Wij ontdekten 5 eigenschappen – verantwoordelijk, plichtsgetrouw, voortvarend, serieus en zorgzaam – die wij als oudste dochters direct in elkaar herkennen.
Wat kunnen oudste dochters leren van hun jongere broers of zusjes?
Lisette: ‘Als oudste dochters kunnen wij soms jaloers zijn op de jongste, die het leven lijkt te nemen zoals het komt. Die zo lekker hulpeloos kan doen in het volle vertrouwen dat er wel iemand is die dingen voor ze regelt. Daar kunnen wij zeker wat van leren. We kunnen ook wat leren van jongere broers en zussen die wat rebelser zijn dan wij. In de gezinsdynamiek kunnen rollen behoorlijk vastliggen. De oudste is de verantwoordelijke, de tweede de rebel en de jongste de grapjas. Iedereen wil wel eens uit die rol stappen, want we zijn natuurlijk allemaal veel meer dan dat. En wij willen ook helemaal niet beweren dat tweede, derde of jongste kinderen niet verantwoordelijk, plichtsgetrouw of zorgzaam zijn. Bij ons als oudste is alleen zo duidelijk waar die eigenschappen vandaan komen.’
Wies: ‘Als je net zo’n serieuze, plichtsgetrouwe en verantwoordelijke oudste dochter bent als wij, vind je het waarschijnlijk helemaal niet fijn om fouten te maken. Maar je hoeft niet altijd perfect te zijn. Niemand is perfect en het is zo’n opluchting om dat tegen jezelf te zeggen. Laat iemand anders eens de verantwoordelijkheid nemen over het organiseren van het familieweekend of de zorg voor een oud familielid. Lach om je eigen fouten in plaats van er ellendig van te worden. Geef jezelf ‘oudste dochter vrij’ en misschien durf je zelfs een grap te maken in plaats van in zak en as te zitten als je een afspraak bent vergeten.’
Als je zelf ouder bent: wat is jullie advies over hoe je het beste voor je oudste dochter zorgt?
Wies: ‘Oudste dochters kunnen na de komst van een tweede heel erg hun best gaan doen om de aandacht van hun ouders vast te houden. Natuurlijk is het fijn om een kind te stimuleren in wat ze wil leren. Maar hou in de gaten dat ze niet te veel hooi op haar vork neemt vanuit het idee dat ze altijd op haar tenen moet lopen om gewaardeerd te worden. Probeer naar je oudste dochter te kijken zonder vooroordelen of al te hoge verwachtingen. Juist op momenten dat alles tegelijk gebeurt, kun je iets zeggen als ‘Mama heeft het druk, maar jij bent nu al 7 dus ruim jij even voor mij op?’. Terwijl dit juist een situatie kan zijn waarin zij niets met die rommel te maken heeft, en zij dus ook zeker niet automatisch ‘de oudste en de wijste’ hoeft te zijn.
Gouden tip
Wat je niet altijd kunt voorkomen is dat zij af en toe de rol van oppas krijgt of op zich neemt, ook al heb je je voorgenomen daar goed op te letten. De gouden tip is dan ook om jezelf bij voorbaat te vergeven en je te realiseren dat oudste dochters veelal met een arsenaal aan goede eigenschappen hun jeugd uit komen.’ Lisette: ‘En als je dochter al wat ouder is, kan ik echt aanbevelen om samen ‘Het Oudste Dochter Effect’ te lezen. Of om te beginnen samen naar mijn TEDx Talk over dit onderwerp te kijken. Wij hebben al van veel oudste dochters en hun moeders gehoord dat ze op basis daarvan leuke, nieuwe gesprekken hebben gevoerd.’ Het Oudste Dochter Effect bestel je voor €22,99 via Bol.com.
Meer lezen van Lisette? Ze schreef deze blogs:
– Gelukkig zijn zonder kinderen: dit zijn de levensfasen waar je dan doorheen gaat
– (On)gewenst kinderloos: zo ga je daarmee om op Moederdag
– Tantedag: dit is waarom jouw rol als tante zo waardevol is
