De term metabolisme refereert naar al het werk dat je lichaamscellen doen. Ze houden zich vooral bezig met moleculen in en uit celmembranen pompen en het omzetten van de ene molecuul in de andere. Deze belangrijke taak vereist een hoop energie, die we meten in kilocalorieën en kilojoules. Bioloog Herman Pontzer schreef Burn, een boek vol verrassende inzichten over het metabolisme. Dit zijn 7 wetenschappelijke weetjes waar wij onze wenkbrauwen bij optrokken.
Metabolisme: 7 verrassende inzichten over dit ingenieuze proces
1. Kilocalorieën
Wist je dat als we het over calorieën hebben, we eigenlijk kilocalorieën bedoelen? Eén kilocalorie staat gelijk aan 1000 calorieën. Op etiketten van voedingsmiddelen zie je dus ook geen calorieën maar kilocalorieën staan (in Nederland tenminste; in Amerika staat ook daar ‘calorieën’). Als we zeggen dat er ergens 100 calorieën inzitten, bedoelen we dus 100 kilocalorieën, ofwel 100.000 calorieën! Een Amerikaanse wetenschapper besloot in de negentiende eeuw simpelweg Calorie met een hoofdletter te gebruiken om te refereren naar een kilocalorie. Dat is ongeveer zo logisch als de term Meter gebruiken voor een kilometer, schrijft Pontzer. Verwarrend, hè?
2. Waar gaat je vet heen als je het verbrandt?
Heb je je weleens afgevraagd waar vet blijft als je het verbrandt? Misschien denk je dat het verandert in hitte, zweet of spiermassa. Nope. Je ademt het grootste deel ervan uit als koolstofdioxide, en een klein deel wordt water (maar niet per se zweet). Als we Pontzer moeten geloven weten zelfs artsen dit vaak niet.
3. Je bent wat je eet… letterlijk
Elke molecuul in je lichaam, elke gram bot en spier, elk onsje van je brein en nieren, je nagels, je wimpers, en je bloed, zijn allemaal gemaakt van, jawel, ‘reassembled bits of food you’ve eaten‘, aldus Pontzer. ‘Je bent wat je eet’ is dus geen nietszeggende cliché.
4. Snelheid en energieverbranding
Hoe harder je rent, loopt, fietst of zwemt, hoe meer buiten adem je raakt en hoe meer energie je verbrandt. Dat voelen we intuïtief aan en dat klopt ook. Maar wist je dat ongeacht de snelheid waarmee je rent, je dezelfde hoeveelheid energie per kilometer verbrandt? Je verbrandt het alleen sneller. Datzelfde geldt niet voor lopen, zwemmen of fietsen. Bij die activiteiten beïnvloedt snelheid wél hoe veel energie je verbrandt per kilometer. Dat komt omdat lopen moeilijker wordt voor je lichaam hoe sneller je het doet. En bij fietsen en zwemmen beweeg je je lichaam door lucht of water, die meer weerstand geven hoe sneller je je voort probeert te bewegen.
5. Je brein en lever verbranden het meest
Je lever en brein verbruiken het meeste kilocalorieën van al je organen; beide verbranden zo’n 300 kilocalorieën per dag. Ter vergelijking: je hart verbrandt er zo’n 80 per dag. Bij kinderen van 3 tot 7 jaar oud verbrandt het brein nóg meer energie, omdat ze zo veel leren. De energie die hun brein verbrandt is zo’n 60% van hun totale BMR (de hoeveelheid kilocalorieën die hun lichaam verbrandt door zichzelf simpelweg in leven te houden).
6. Met sporten alleen ga je (waarschijnlijk) niet afvallen
Wil je afvallen? Dan is je eerste ingeving misschien om meer te gaan bewegen. Lichaamsbeweging is heel belangrijk voor je gezondheid, maar afvallen ga je er waarschijnlijk niet door doen. Ten eerste verbrand je met bewegen relatief weinig kilocalorieën; een gemiddelde volwassene verbrandt met 10.000 stappen per dag zo’n 250 kcal, ongeveer net zo veel als in een halve gezonde avondmaaltijd zit. Bovendien is je lichaam zo slim dat het automatisch jouw voedselinname aanpast aan de hoeveelheid energie die je met bewegen verbrandt. Als je dus niet actief je eetpatroon aanpast, zul je intuïtief je energieverbranding en -inname synchroniseren. En tenslotte is ons lichaam geëvolueerd om onze energieverbranding binnen een bepaalde marge te behouden, ongeacht hoe actief je bent. Dat doen niet alleen mensen trouwens, maar zie je ook bij alle andere diersoorten. Je leefstijl heeft weinig effect op de energie die je dagelijks verbrandt. Wat er trouwens wél voor kan zorgen dat je meer verbrandt is het opbouwen van meer spiermassa. Vetcellen verbranden een stuk minder energie dan spierweefsel. Met drie keer krachttraining per week kom je een heel eind.
7. Een miljard hartslagen
De snelheid van ons metabolisme zegt ook iets over hoe lang we leven. Hoe langzamer een diersoort energie verbrandt, hoe langer deze leeft. Dat viel Aristoteles een paar honderd jaar voor Christus al op en is dus geen nieuw idee. Verschillende wetenschappers hebben inmiddels verschillende theorieën bedacht over het verband tussen metabolisme en levensduur. Interessant is dat de hartslag ook een rol speelt in dit verhaal. Die matcht namelijk weer met de snelheid van je metabolisme, want je hart moet voldoende bloed rondpompen om de nodige voedingsstoffen en zuurstof de verspreiden. Kleine diersoorten hebben dan ook een hogere hartslag en grote diersoorten een lagere. Maar omdat kleine diersoorten ook eerder doodgaan dan grote diersoorten, is het totale aantal hartslagen dat diersoorten in een leven krijgen ongeveer gelijk. We krijgen allemaal grofweg 1 miljard hartslagen als we een natuurlijke dood sterven. Laten we blij zijn dat we nooit zijn begonnen met tellen…
