Levenseinde expert deelt: 5 inzichten over een natuurlijke dood vanuit een spiritueel perspectief

De moderne mens heeft steeds meer behoefte aan regie over alle aspecten van het leven. Ook als het op sterven aankomt: binnen Europa zijn Nederlanders de warmste voorstanders van euthanasie. In haar boek Licht op sterven kijkt levenseinde-expert Ineke Visser kritisch naar die ontwikkeling. Ze is benieuwd naar de mogelijke sociale en culturele gevolgen van ons veranderende perspectief op de (natuurlijke) dood. Ineke ontvouwt een nieuwe zienswijze waarin angst voor de dood er mag zijn, maar ook plaats maakt voor een diep vertrouwen en verruimd bewustzijn. Hieronder vind je alvast een voorproefje van haar boek. 

Levenseinde expert deelt: 5 inzichten over een natuurlijke dood vanuit een spiritueel perspectief

Jaarlijks neemt de inzet van euthanasie toe. In 2023 betrof het 5,4%, een verhoging van 4% ten opzichte van 2022. Dat percentage zal de komende jaren met 5% stijgen, zo is berekend. Onderzoek van de Trouw uit 2023 liet zien dat euthanasie voor maar liefst 40% van de respondenten een optie is. Het belangrijkste argument dat genoemd werd is het voorkomen van lijden. Daarnaast zeggen mensen hun naasten en de maatschappij niet te zwaar te willen belasten. Ineke: ‘Zo bezien komen argumenten om te kiezen voor regie over het levenseinde voort uit ongemak en angst. Om deze gevoelens op te heffen neigen mensen ertoe de situatie zoveel mogelijk naar eigen hand te willen zetten, te controleren en beheersen. Angst, pijn en lijden willen we uit ons leven verdrijven in plaats van dat we er ons naartoe wenden. We willen graag een quick fix. Het gevolg is dat de natuurlijke dood stapje voor stapje uit beeld raakt. En toch is het ‘gewone’ sterven voor veel mensen goed mogelijk. Het kan onvermoede kwaliteiten en krachten in ons naar boven halen. Dat geeft vertrouwen dat sterven te doen is. En dat is het mooiste geschenk dat je je naasten kunt geven.’

5 spirituele inzichten over een natuurlijke dood

Ineke pleit dus – op een genuanceerde wijze – voor een herwaardering van het natuurlijke proces van sterven. We hebben hieronder 5 van haar belangrijkste inzichten over dit onderwerp op een rij gezet.

1. Verloren kennis en wijsheid

Als mensen steeds minder vaak een natuurlijke dood meemaken, kan dat ervoor zorgen dat belangrijke culturele en spirituele kennis en wijsheid verloren gaat. Met als gevolg dat komende generaties juist steeds meer kunnen gaan lijden voordat ze sterven. Er is dan namelijk simpelweg geen systeem waarin ze kunnen worden begeleid (op meer niveaus dan puur het fysieke). Dit besef speelt ook onder zorgpersoneel: in een onderzoek onder 900 verpleegkundigen en verzorgenden gaf 50% van de respondenten aan dat ze behoefte hebben aan scholing over het natuurlijke proces van sterven.

2. Veranderingen in het rouwproces

Een natuurlijk sterfbed duurt zolang als het duurt. In de tijd die de stervende persoon gegeven is, hebben alle betrokkenen de kans om samen naar het onvermijdelijke einde toe te groeien. Zo’n voorbereiding kan rust geven in je hoofd en vrede in je hart, maar kan het daadwerkelijke verlies uiteindelijk ook lichter maken. Dit proces, hoe pijnlijk ook, kan bovendien een bijzondere onderlinge intimiteit en heling creëren waar je nog lang na het verlies van je dierbare samen kracht uit put.

3. Overlijden binnen eigen gemeenschap

Dit, soms langdurige, proces van afscheid nemen kan bij een natuurlijke dood bovendien vaak (deels) plaatsvinden in een vertrouwde omgeving. De stervende persoon wordt met passende zorg en pijnmedicatie naar een goed, natuurlijk einde van het leven begeleid, omringd door familie en vrienden. Het overlijden binnen de eigen gemeenschap kan de overdracht van kennis, familiewaarden en tradities vergemakkelijken. Als het natuurlijke sterfbed uit beeld verdwijnt, leidt dat mogelijk tot een verlies van waardevolle ervaringen en gedeelde wijsheid.

4. Voorbij het ego

Een natuurlijk sterfbed kan vol zijn met pijn, lijden en ongemak, dat staat vast. Toch kun je ondanks, of zelfs dankzij, deze pijn ervaren dat het proces van sterven een enorme transformatie en heling teweeg kan brengen. Voor de stervende persoon, maar ook voor dierbaren. Het kan je leren dat je lijden (veroorzaakt door angst, weerstand, aversie) soms op kunt heffen door de pijn juist met moed en verantwoordelijkheid aan te kijken. Ineke: ‘Het is het verlangen van de ziel om dit leven te voltooien en om heelheid te ervaren. Het verzet van het ego, van de persoonlijkheid die er niet aan wil, houdt het lijden in stand. En dan wordt het lijden ondraaglijk en uitzichtloos en lijkt ingrijpen de enige optie. Met ingrijpen in het proces van sterven zoeken we de oplossing echter buiten onszelf. Maar de oplossing ligt in onszelf, in onze diepste kern. Voorbij de lagen van wie wij denken te zijn ligt alle kennis en wijsheid opgeslagen die nodig is om mee te stromen met dat wat het leven van ons vraagt.’

5. Integratie en heling

Tenslotte heeft een natuurlijk proces van sterven een opschonend karakter. Op de innerlijke niveaus gebeurt er bij de stervende persoon (en vaak bij de betrokkenen) wat er moet gebeuren. Levenservaringen worden doorleefd, doorvoeld en geïntegreerd. Trauma’s, oud zeer en onafgemaakte zaken komen in het verruimde bewustzijn dat bij stervende mensen optreedt in een ander licht te staan. Dat proces kan eraan bijdragen dat pijnlijke patronen niet of minder worden doorgegeven aan volgende generaties. Het doorleven van een natuurlijk sterfbed zou de kans kunnen verkleinen dat intergenerationeel trauma voortleeft of ontstaat in je familielijn. Kijk voor meer informatie op Landelijk Expertisecentrum Sterven.

Licht op Sterven, Ineke Visser, €23,50, verkrijgbaar via Bol.com.