Giftige mannelijkheid: dit is waarom je meer mens wordt als je je ertegen verzet

De term giftige mannelijkheid of toxic masculinity verwijst naar een grimmige kant van culturele normen en waarden rondom mannelijkheid. Terwijl je opgroeit komen er allerlei ideeën over mannelijkheid en vrouwelijkheid op je af. Via films, boeken, vrienden en familie leer je wat mannen en vrouwen zouden moeten doen, zeggen en zijn. Feministen verzetten zich natuurlijk al heel lang tegen het idee dat vrouwen minder sterk, daadkrachtig, seksueel of slim zouden zijn dan mannen. Maar veel opvattingen over mannelijkheid zijn minstens zo schadelijk. Voor vrouwen én voor mannen zelf. Dit is waarom we allemaal meer mens worden als we ons samen tegen giftige mannelijkheid verzetten…

Giftige mannelijkheid: dit is waarom je meer mens wordt als je je ertegen verzet

Mannen zijn van nature agressiever, kunnen hun seksuele driften moeilijk in de hand houden. Echte mannen huilen niet, zijn niet zachtaardig en horen kostwinners te zijn. Onschuldige stereotypes, of zelfs gewoon gezond verstand, denk je misschien. Waarschijnlijk ben je van jongs af aan geconfronteerd met deze ideeën. In dit artikel laat ik je graag een ander perspectief zien.

Invloed van giftige mannelijkheid op mannen

Giftige mannelijkheid weegt zwaar op mannen. Verschillende onderzoeken wijzen uit dat mannen enorme stress en soms depressies ervaren door het krampachtige onderdrukken van hun emoties. Er ligt een grote druk op ze om altijd sterk en succesvol te zijn, veel geld te verdienen. Om altijd zin te hebben in seks en om heteroseksueel te zijn. We weten intuïtief dat elk mens anders in elkaar steekt. En we weten stiekem zelfs allemaal dat de genders (en ook seksen) op een kleurrijk spectrum bestaan. Hoe naar is het dan voor al die unieke mannen om zich zo krampachtig in één en hetzelfde hokje te willen wurmen?

Sociale druk

Toch zal je dit mannen niet snel horen toegeven, zelfs niet als ze er bewust last van hebben. Het is namelijk eng om openlijk het dominante beeld van mannelijkheid in twijfel te trekken. Je riskeert kritiek van anderen mannen, je wilt ‘erbij horen’. Bovendien hebben (witte) mannen in deze maatschappij een machtigere positie dan vrouwen. Veel mannen worstelen (onbewust) liever in stilte met de druk een ‘echte man’ te zijn, dan dat ze hun machtspositie in gevaar brengen.

Gevaar van giftige mannelijkheid voor vrouwen

Giftige mannelijkheid ligt ook ten grondslag aan geweld tegen vrouwen. Ik bedoel dan ‘geweld’ in de breedste zin van het woord: van seksistische grappen tot objectificatie en seksueel geweld. Boys will be boys, wordt er al gauw gezegd. Giftige mannelijkheid moet immers als gezond verstand worden gezien om te kunnen overleven… ‘Laat ze maar, zo zijn ze nu eenmaal.’ Maar als mannen ‘gewoon zo zijn’, bots je in de strijd tegen gendergerelateerd (seksueel) geweld al snel tegen een betonnen muur op. Er is altijd een handig excuus bij de hand om seksisme mee te verklaren. En de gevolgen gaan nog verder: giftige mannelijkheid leidt ook tot victim blaming, het beschuldigen van het slachtoffer van (seksueel) geweld. ‘Mannen zijn nu eenmaal zo, dus jij had niet zulke strakke kleding moeten dragen, maar niet buiten moeten zijn op dat tijdstip, etc.’

Sociale constructie

Maar mannen ‘zijn niet gewoon zo’. Mannelijkheid is voor het overgrote deel een sociale en culturele constructie. Mannen worden door hun omgeving gevormd. Dat betekent gelukkig dat we er samen voor kunnen zorgen dat er meer ruimte komt voor allerlei verschillende authentieke vormen van mannelijkheid. Voor zowel vrouwen én mannen een verademing.

Wat kun je doen: voor mannen

Hoe kun je je verzetten tegen giftige mannelijkheid als man? Bewustwording en zelfreflectie zijn de belangrijkste eerste stappen. Hoe groeide jij op als jongetje? Waren er stukjes van jezelf die je verstopte omdat ze niet ‘mannelijk’ waren? Doe je dat nog steeds? Wanneer merk je dat jij jezelf als man wilt bewijzen? In hoeverre is jouw identiteit verbonden met dominante ideeën over mannelijkheid? Lukt het je om jezelf te beschrijven en ervaren als persoon met een reeks unieke eigenschappen, in plaats van als ‘man’? Ik luisterde laatst een podcast waarin een man vertelde dat hij zijn baan verloor en binnen 2 maanden gescheiden was van zijn vrouw. Simpelweg omdat hij het niet kon verdragen dat hij niet langer de kostwinner was.

Neem andere mannen mee in je reis

Bespreek deze dingen met je vrienden en familie. Confronteer elkaar als iemand zich seksistisch uit. Geloof vrouwen als ze je over een nare ervaring met een man vertellen; ondervraag ze niet over hun aandeel in de situatie en trek hun verhaal niet in twijfel. Blijf mensen in je omgeving eraan herinneren dat we in de allereerste plaats unieke mensen zijn. Probeer anderen ook zo te zien: niet ‘is hij een echte man? ben ik mannelijker dan hij?’ maar gewoon: ‘wie is deze persoon, los van alle stereotyperingen over gender?’.

Wat kun je doen: voor vrouwen en andere gender-identiteiten

Het is in de eerste plaats aan mannen om giftige mannelijkheid te ontmantelen. Maar als vrouw (of persoon met een andere gender-identiteit dan man/vrouw) kun je ook bijdragen. En wel door zo snel mogelijk de woorden ‘echte man’ uit je vocabulaire te wissen. Probeer je taal te veranderen. Niet: ‘ik zoek een echte man’, maar bijvoorbeeld ‘ik zoek iemand die daadkracht toont en op wie ik kan leunen wanneer het nodig is’. En vraag je ook af waarom je dat eigenlijk zoekt. Komt het omdat je hebt geleerd dat je dat als vrouw nodig hebt, omdat je die kracht zelf niet zou hebben? Of vind jij dat als unieke persoonlijkheid oprecht mooie eigenschappen in een andere unieke persoonlijkheid?

Een veilige plek

Heb je een mannelijke partner? Vraag je dan af of jullie relatie een veilige plek is voor hem om meer mens te worden. Soms krijgen vrouwen de rillingen van huilende mannen, mannen die naar praatgroepen gaan, huisvaders, noem maar op. Maar als de aantrekkingskracht tussen jou en je partner vooral gebaseerd is op hoe goed hij het dominante beeld van mannelijkheid kan belichamen, is jullie relatie geen veilige plek voor hem. Het is belangrijk om als vrouw open en aanwezig te blijven wanneer een man in je leven onderzoekt wat mannelijkheid nu eigenlijk echt voor hem betekent. Als het concept überhaupt al iets van waarde voor hem heeft… Want wat is het nu eigenlijk echt, behalve een mythe met in verhouding een kleine biologische basis en heel veel vervelende persoonlijke, politieke, economische en sociale gevolgen? Als we dan toch het idee van ‘man’ willen definiëren, laat er dan net zo veel definities zijn als dat er mensen op aarde rondwandelen :-).

Weer terug in balans komen?

Download nu de gratis Mini Guide & ontvang Karlijn's persoonlijke tips
Download gratis mini-guide