Volwassen zijn qua leeftijd betekent helaas niet dat je ook emotioneel volwassen bent. Heel veel mensen zijn in hun emotionele ontwikkeling ergens in de kindertijd blijven steken. Bijvoorbeeld omdat ze in een onveilige thuissituatie zijn opgegroeid of overbezorgde, extreem beschermende ouders of verzorgers hadden. Interacties met emotioneel onvolwassen mensen kunnen je verward, eenzaam en gefrustreerd achterlaten. En voor de emotioneel onvolwassen persoon zelf voelt het leven vaak ook als een eeuwige strijd. Om je te helpen emotionele onvolwassenheid beter te begrijpen en herkennen – bij jezelf of anderen – zetten we hieronder de belangrijkste kenmerken voor je op een rij.  

Emotioneel onvolwassen mensen: aan deze 5 kenmerken herken je ze

Als iemand emotioneel onvolwassen is, betekent dat dat die persoon op emotioneel gebied niet voldoende is gerijpt, gegroeid of ontwikkeld. Emotionele onvolwassenheid kan zich op allerlei verschillende manieren uiten; sommige overduidelijk, sommige subtieler. Laten we kijken naar de belangrijkste kenmerken en mogelijke oorzaken.

1. Egocentrisme

Emotioneel onvolwassen mensen zijn vaak heel erg op zichzelf gericht en zorgen ervoor dat alles zo veel mogelijk om hen draait. Ze verwachten dat anderen zich aanpassen aan hun verwachtingen en behoeften. Dat geeft anderen het gevoel dat ze onbelangrijk zijn en niet gezien worden. Vooral in het geval van de relatie tussen emotioneel onvolwassen ouders en hun kinderen kan dit egocentrisme erg schadelijke effecten hebben.

Gebrek aan empathie

Emotioneel onvolwassen mensen hebben vanwege hun hang naar egocentrisme ook vaak minder empathie. Dat zorgt voor eenzijdige interacties. Als je iets deelt wat voor jou belangrijk is, praten emotioneel onvolwassen mensen daar bijvoorbeeld overheen of trekken ze het gesprek meteen weer naar zichzelf toe. Ze gaan voorbij aan verzoeken om erkenning, genegenheid of verbinding. Ze geven warmte en bevestiging op basis van hun eigen stemming, niet op basis van de behoeften van anderen. Het kan daarom voelen alsof hun hart gesloten is, en je niet bij hun terechtkan voor medeleven of troost.

2. Impulsiviteit

Impulsiviteit is een van de meest opvallende kenmerken van onvolwassen mensen. Die impulsiviteit kun je terugzien in de manier waarop de emotioneel onvolwassen persoon omgaat met bijvoorbeeld geld, seks en alcohol. Maar ook in relaties en op werkgebied handelt een emotioneel onvolwassen persoon vaak impulsief. Ze denken daarbij niet goed na over de consequenties van hun acties en de impact ervan op anderen. Impulsiviteit hangt hier samen met een verstoorde emotieregulatie. Emotioneel onvolwassen mensen hebben vaak geen controle over hun emoties; op het ene moment onderdrukken ze ze volledig, op andere momenten hebben ze grote emotionele uitbarstingen. Mede hierdoor zijn ze niet goed opgewassen tegen de uitdagingen en tegenslagen die bij het leven horen.

3. Behoefte aan controle of manipulatie

Emotioneel onvolwassen mensen verlangen bewust of onbewust vaak dat ze op de eerste plek worden gezet en willen vaak de touwtjes strak in handen houden. Soms roepen ze (onbewust) schaamte-, schuld- of angstgevoelens bij je op om ervoor te zorgen dat je doet wat ze willen. Ze gaan, met andere woorden, dus soms manipulatief te werk zodat zij zich comfortabel en veilig kunnen voelen. Meestal gaat dat niet bewust en komt het gedrag voort uit diepgewortelde overlevingsreacties die in hun jeugd zijn ontstaan. Toch kan het controlerende of manipulatieve gedrag schadelijk zijn voor de mensen om hen heen.

4. Gebrek aan emotionele intimiteit

Emotioneel onvolwassen mensen kunnen heel emotioneel reactief zijn, maar tegelijkertijd moeite hebben met échte kwetsbaarheid en emotionele intimiteit. Ze verbergen zich achter een explosieve, defensieve houding, of slaan juist helemaal dicht. Met hun primaire emoties staan ze niet in contact, terwijl ze in hun secundaire emoties juist blijven hangen: ze kunnen dan bijvoorbeeld eindeloos klagen of razen. Het is om die reden ook moeilijk om ze te troosten. Emotioneel onvolwassen mensen willen dan misschien wel dat je ziet dat ze overstuur zijn, maar staan niet open voor de intimiteit die bij echte troost hoort. Als je probeert ze een beter gevoel te geven, kan het zijn dat ze je afwijzen. Voor de ander zorgt dat vaak voor verwarring en een gevoel van emotionele eenzaamheid.

Oppervlakkige gesprekken

Gesprekken kunnen ook oppervlakkig aanvoelen door dit gebrek aan emotionele intimiteit. De emotioneel onvolwassen persoon blijft hangen bij gespreksonderwerpen waar zij zich veilig bij voelt, waardoor een gesprek al snel stokt en zich herhaalt. Interessant genoeg hebben emotioneel onvolwassen mensen ook vaak moeite met complimenten geven; ook dat zorgt namelijk voor een bepaalde emotionele intimiteit. Aan de andere kant kan het ook zo zijn dat iemand je juist overspoelt met complimenten die niet echt gemeend voelen. Die draaien dan eerder om de behoeften van de emotioneel onvolwassen persoon aan veiligheid, controle en verbinding, dan om jou.

5. Vast in de slachtofferrol

Tenslotte vinden emotioneel onvolwassen mensen het vaak moeilijk om verantwoordelijkheid te nemen voor hun gedrag en keuzes, vooral als ze een keer een fout maken of niet zo handig handelen. Ze schieten meteen in hun afweermechanismen en geven bijvoorbeeld iemand anders de schuld. Bewust of onbewust zijn ze bang voor afwijzing of afstraffing, of misschien hebben ze als kind niet kunnen leren om verantwoordelijkheid te nemen voor hun eigen gedrag. In ieder geval lukt het ze niet om hun fouten te erkennen en eventuele schade op een gezonde manier te herstellen. Dit kan er ook voor zorgen dat ze conflicten in relaties angstvallig uit de weg gaan, of zich juist heel aanvallend opstellen naar de ander.

Oorzaken van emotionele onvolwassenheid

Emotionele onvolwassenheid kan verschillende, complexe oorzaken hebben. Vaak speelt een onveilige jeugd met mogelijke traumatische ervaringen een rol. Veel emotioneel onvolwassen mensen hebben ook emotioneel onvolwassen ouders gehad die hen geen of onvoldoende emotionele steun en sturing hebben kunnen geven. Of de ouders of verzorgers waren juist overbezorgd en te beschermend, waardoor de emotioneel onvolwassen persoon niet de kans heeft gekregen om te leren hoe hij of zij met de obstakels van het leven om kan gaan. Voor veel emotioneel onvolwassen mensen is hun onvolwassen gedrag onbewust. Als je een emotioneel onvolwassen persoon kent, is het dus helpend om begrip voor die persoon op te brengen, maar net zo belangrijk om hen te begrenzen. Wees duidelijk over wat voor jou wel en niet oké is en zorg dat je er consequenties aan verbindt als deze persoon jouw grenzen overgaat. Soms is het nodig en wenselijk om het contact te verbreken. Als jij je zelf herkent in de kenmerken van emotionele onvolwassenheid, kan het fijn zijn om hier met een coach, therapeut of psycholoog in te duiken. Het is nooit te laat en altijd mogelijk om emotioneel volwassener te worden.

Meer weten?

Wil je meer weten over emotionele onvolwassenheid, opgroeien met emotioneel onvolwassen ouders en loskomen van emotioneel onvolwassen mensen? Klinisch psycholoog Lindsay Gibson heeft hier verschillende bekende boeken over geschreven: Ongezien opgegroeid, Loskomen van emotioneel onvolwassen mensen, en Emotioneel onafhankelijk.