Borderline is een complexe persoonlijkheidsstoornis die lang als erg moeilijk te behandelen werd beschouwd. Het treft naar schatting 2 procent van de bevolking. Gelukkig wordt er steeds meer bekend over verschillende effectieve behandelmethoden. Het lastige is alleen dat de kenmerken zich vooral in intieme relaties laten zien en dus voor de rest van de omgeving niet altijd makkelijk te herkennen zijn. Hieronder lees je over de belangrijkste symptomen van borderline en over de wegen die naar heling kunnen leiden.
Borderline persoonlijkheidsstoornis: aan deze symptomen herken je het
‘Borderline’ betekent letterlijk ‘grenslijn’. Ooit werd verondersteld dat deze stoornis zich in het gebied tussen neurose en psychose bevond. Die visie is inmiddels bijgesteld, maar de naam is blijven bestaan. Sommige psychiaters pleiten voor een naamsverandering: emotiergulatiestoornis (ERS) zou bijvoorbeeld beter zijn. Hoe dan ook: borderline wordt meestal veroorzaakt door een combinatie van erfelijke factoren en (traumatische) gebeurtenissen uit de kindertijd. Het is belangrijk om op dit laatste punt extra in te zoomen. Volgens de wereldberoemde psychiater en traumaspecialist Bessel van der Kolk wordt het label borderline namelijk vaak al veel te lang te snel geplakt op individuen die ‘simpelweg’ worstelen met de nasleep van een traumatische kindertijd.
Focus op de zere plek
Met het label zelf is op zich niks mis, maar de diagnose kan in de behandeling de aandacht afleiden van de traumaheling die zo hard nodig is. De behandelaar schrijft dan bijvoorbeeld te snel medicatie voor en de focus van de therapie ligt niet op de goede (lees: zere) plek. Dit alles komt vooral omdat er nog niet zo heel lang diepgaand onderzoek wordt gedaan naar de complexe effecten van bijvoorbeeld seksueel misbruik, mishandeling en verwaarlozing in de kindertijd op geest en lichaam. Het boek van Van der Kolk, Traumasporen, was niets minder dan groundbreaking op dit gebied.
Gedesorganiseerde hechtingsstijl
Als je de diagnose borderline krijgt kun je bovendien het idee krijgen dat er ‘gewoon iets mis is met je’ en het label als een soort lotsbestemming ervaren. Dat terwijl helen van jeugdtrauma en de hechtingsproblemen die als gevolg daarvan ontstaan (borderline wordt vaak gekoppeld aan de gedesorganiseerde hechtingsstijl) heel goed mogelijk is. Het duurt vaak lang en het proces is complex, maar het is de enige weg naar vervullende relaties en een gevoel van stabiliteit. Zometeen meer over de verschillende behandelmethoden. Laten we nu eerst naar de belangrijkste symptomen van borderline kijken.
Symptomen
Het lastige aan borderline is dat het zich vooral uit in intieme relaties, en in de relatie met jezelf. De kenmerken laten zich vaak voor het eerst zien tussen 18- en 25-jarige leeftijd. Dan krijgen de meeste mensen te maken met allerlei belangrijke verschuivingen op het gebied van relaties, zelfstandigheid, studie en werk. Ik zet de belangrijkste symptomen van borderline voor je op een rijtje.
- Heftige verlatingsangst. Mensen met borderline vinden het vaak moeilijk om iemand helemaal binnen te laten. Maar als ze eenmaal een intieme relatie aangaan, slaat afstandelijkheid al snel om in intense verlatingsangst. Ze gaan steeds op zoek naar redenen waarom de ander onveilig en niet te vertrouwen is en niet van hen houdt. Vaak creëren ze daardoor (vaak met manipulatief gedrag) precies waar ze zo bang voor zijn: ze duwen de ander weg.
- Zwart-wit denken. Het ene moment kun je iemand idealiseren, het andere moment is alles aan deze persoon fout. Mensen met borderline hebben hierdoor ook vaak intense, kortdurende relaties. Het is alles of niets.
- Een negatief en instabiel zelfbeeld, en een aanhoudend gevoel van leegte.
- Impulsiviteit op het gebied van seks, werk of drugs, roekeloos rijgedrag vertonen, of stelen.
- Suïcidale gedachten en/of zelfbeschadiging.
- Hevige stemmingswisselingen: het ene moment kun je euforisch zijn en het andere moment suïcidaal. Mensen met borderline kunnen hun emoties vaak ook niet goed reguleren en daarom last hebben van hevige emotionele uitbarstingen.
- Onverklaarbare woede en driftbuien.
- Dissociatie: in stresssituaties word je achterdochtig en/of koppel je je als het ware los van jezelf en de realiteit. Je kunt het gevoel hebben dat je ‘zweeft’.
Mogelijke behandeling
Er zijn verschillende therapievormen die kunnen helpen bij borderline. De Amerikaanse therapeut Marsha Linehan ontwikkelde zelfs een therapievorm speciaal voor borderlinepatiënten: dialectische gedragstherapie (dialectical behavior therapy). DGT richt zich voornamelijk op emotieregulatie en crisismanagement en incorporeert hiervoor bijvoorbeeld ook mindfulnessoefeningen. Schematherapie en cognitieve gedragstherapie worden ook vaak ingezet om symptomen van borderline te verminderen. Het is vooral belangrijk om niet alleen te focussen op symptoombestrijding en gedragsmanagement, maar ook dieper te graven en traumasporen bloot te leggen. Op een veilige manier, met begeleiding, op zoek gaan naar de kern van het probleem is cruciaal. Zo kan langzaam een toekomstbeeld met gezonde, stabiele relaties ontstaan. En zo ga je je vooral steeds meer capabel voelen om die interne storm die je zo kan overvallen steeds meer in goede banen te leiden.
Leestip van de redactie: gevalletje borderline
Een boek dat alle vooroordelen over borderline onderuit schopt en de stoornis helder uitlegt.
MEER INFORMATIE
