Bondgenootschap tussen vrouwen: dit is waarom onze verschillen de bouwstenen zijn

Vandaag is het Internationale Vrouwendag. Op deze dag worden al meer dan een eeuw wereldwijd de economische, culturele, politieke en sociale rechten en prestaties van vrouwen gevierd. Hoewel we heel wat verder zijn met vrouwenemancipatie dan een eeuw geleden, is de eindstreep nog niet in zicht. En zelfs als we wél ooit in een feministisch utopia komen te leven (fingers crossed!), blijft bondgenootschap tussen vrouwen van groot belang. Politiek en sociaal gezien, maar ook op spiritueel vlak. Hieronder leg ik je uit waarom het in dat bondgenootschap misschien wel belangrijker is om op onze verschillen te focussen dan op wat we delen. 

Bondgenootschap tussen vrouwen: dit is waarom onze verschillen de bouwstenen zijn

Misschien komt het woord ‘sisterhood‘ bij je op als je aan bondgenootschap tussen vrouwen denkt. Op een bepaalde mysterieuze, misschien zelfs spirituele manier zijn alle vrouwen met elkaar verbonden. We begrijpen elkaar, en als we het voor elkaar weten te krijgen die competitieve mindset aan de kant te schuiven, eren we het magische in elkaar. Er is genoeg ruimte voor al onze unieke ervaringen, onze schoonheid, verlangens, dromen en prestaties. Dat is een prachtig streven. Toch zul je een feminist de term sisterhood niet snel affirmatief in de mond horen nemen. Hoe komt dat?

Universele vrouwelijke ervaring

Meer dan een eeuw geleden kwam het idee van een allesomvattende sisterhood eigenlijk al onder vuur te liggen. De term hint namelijk naar een universele vrouwelijke ervaring die er niet is en nooit is geweest. De term werd vooral gebruikt door de witte feministen uit de middenklasse die toen (en helaas vaak nog steeds) het academische en politieke toneel van de vrouwenbeweging domineerden. Al snel bleek dat bij hun idee van sisterhood en hun gevecht voor vrouwenemancipatie een specifieke agenda hoorde. En daarop stond vaak geen strijd tegen onrecht als racisme, klassenongelijkheid of heteroseksisme. Veel vrouwen zagen zichzelf allesbehalve gereflecteerd in de ervaring van ‘vrouw-zijn’ die zo vaak als norm en uitgangspunt genomen werd. En waarom zouden ze meevechten met een beweging die geen oog heeft voor hun worstelingen? Erger nog: die daar zelf aan bijdraagt (bijvoorbeeld door expliciet racistisch te zijn)? Het gevolg: versplintering in plaats van een groeiend bondgenootschap.

Blinde vlekken

Helaas was het niet zo dat dit allemaal gewoon per ongeluk ging. Want hoe vaak men ook op deze blinde vlekken gewezen werd, vaker wel dan niet bleek (en blijkt nog steeds) dat veel feministen niet bereid waren te bouwen aan een bredere, inclusieve solidariteit. Nog steeds staat voor sommige feministen de witte, westerse, heteroseksuele, middenklasse-ervaring centraal. En nog steeds vinden veel vrouwen het moeilijk om te accepteren dat ze niet alleen onderdrukt worden maar soms ook zélf – hoewel meestal onbewust – de onderdrukker kunnen zijn. Terwijl er juist zo enorm veel ruimte ontstaat voor groei als je, bijvoorbeeld, eens gaat onderzoeken of je misschien onbewuste racistische of transfobische ideeën met je meedraagt waar je andere vrouwen op wat voor manier dan ook mee buitensluit.

Utopisch ideaal

Goed: je begrijpt nu hopelijk dat, bijvoorbeeld, een lesbische zwarte vrouw uit een lage economische klasse met autisme of een fysieke beperking hele andere (en veel meer) obstakels op haar pad krijgt dan een heteroseksuele witte vrouw. Jeetje, denk je nu misschien, dat utopische ideaal van een allesomvattende sisterhood klinkt toch wel een stuk gezelliger en simpeler. En kunnen we überhaupt wel samenkomen als we zo van elkaar verschillen? Feministische denkers zoals Audre Lorde en Adrienne Rich zeiden decennia geleden al van wel. Júist door nieuwsgierig te blijven naar elkaars unieke ervaringen. Júist door onze eigen aannames in twijfel te trekken en te zorgen dat we ons niet alleen inzetten voor vrouwen die op ons lijken. Alleen dan kan een ijzersterke solidariteit ontstaan die weerstand kan bieden tegen allerlei verschillende vormen van onderdrukking. Want vooruitgang is pas écht vooruitgang als alle vrouwen ervan kunnen genieten, toch?

In de praktijk

Een van de beste dingen die je kunt doen om je bondgenootschap met alle vrouwen te versterken is leren over ervaringen die verschillen van de jouwe. Van vrouwen in je omgeving, en bijvoorbeeld via social media. Hieronder vind je een leuk lijstje van mensen die je kunt volgen. Zie elk oordeel, elke vraag, elke aanname die bij je omhoogkomt als een kans om te groeien. Het is helemaal niet erg als er van alles naar boven komt. Wat ertoe doet is hoe je ermee aan de slag gaat. Vind je het geen mooi idee dat je kunt leren voor alle vrouwen steeds meer begrip en compassie op te brengen? Dat steeds meer vrouwen zich veilig bij jou kunnen voelen omdat je moeite doet hun unieke ervaring te erkennen? En dat je juist tussen al die verschillen ook steeds weer nieuwe magische overeenkomsten vind die je anders misschien nooit was tegengekomen?

Vrouwen om te volgen

Ten slotte, een handjevol inspirerende vrouwen om in de gaten te houden:

• Dipsaus Podcast, maatschappijkritische podcast van Anousha Nzume, Ebissé Rouw en Mariam El Maslouhi
• Madelijn van den Nieuwenhuizen van @zeikschrift
• Florence Given, auteur van Women Don’t Owe You Pretty
• Tessel ten Zweege, activist en schrijfster
• De Bovengrondse, een platform voor ‘instapfeminisme’
• Glennon Doyle, auteur van onder andere Ongetemd leven
• Seada Nourhussen, hoofdredacteur van OneWorld
• Leila Sahir, filmmaker die bezig is met een korte film over onder andere seksueel geweld
• Red Table Talk, gehost door Jada Pinkett-Smith, Willow Smith & Adrienne Banfield-Norris (Gammy)
• Kutmannen, educatief online platform over onder andere trans zijn
• Arantxa Oosterwolde post over spiritualiteit, lesbisch zijn en antiracistisch activisme
• Bete Boe fotografeert, strijdt voor queer acceptatie en tegen racisme