Een aantal weken geleden verscheen er in de Volkskrant een column van theatermaker en schrijver Marjolijn van Heemstra over schemeren. Schemeren betekent zoveel als dagelijks bewust stilstaan bij het opkomen van de duisternis. Simpeler kan eigenlijk niet: een uur zitten, kijken en niets doen. Toch is de kans groot dat je alleen bij het lezen ervan al onrustig wordt. Marjolijn daagde zichzelf eens uit en is om: ze pleit voor een comeback van zitten, wachten en kijken. Waarom dit simpele ritueel je kijk op de wereld kan veranderen lees je hieronder.
Schemeren: met dit simpele dagelijkse ritueel verander je je kijk op de wereld
De term schemeren komt uit een tijd waarin we nog vaak gezamenlijk de dag afsloten en de lichten het liefst zo lang mogelijk uitlieten. ‘Een piepklein overgangsritueel waarbij werk werd losgelaten en rust begon,’ schrijft Marjolijn. Een ritueel dat geleidelijk verloren ging door de komst van kunstlicht. En inderdaad, nu beseffen we vaak plotseling dat het donker is (was het niet een minuut geleden nog licht?!). In een handomdraai doen we alle lichten en misschien een kaarsje aan en gaan we gewoon door met waar we mee bezig waren.
Niet-doen en niet-zijn
Zonde. Want schemeren is een ontzettend waardevolle oefening in niet-doen en niet-zijn. Het levert niets op. ‘Althans, geen geld, geen volgers of spiermassa. Dat alles wat we doen iets moet opleveren, is precies de mentaliteit waar we van af moeten,’ aldus Marjolijn. ‘Wat er precies moet groeien (ons welzijn? onze gezondheid? de bankrekeningen van CEO’s?) blijft vaak onduidelijk. Toch klampen we ons verbeten vast aan het idee dat meer altijd beter is dan minder, omdat het groei betekent en groei is goed. Dat groei soms vertraging, of zelfs sterfte, vereist is geen onderdeel van onze mythe. Dat onze obsessie met ‘meer’ voor afbraak, plundering en verlies zorgt evenmin.’
De schoonheid van het proces
Schemeren kan ervoor zorgen dat we ons bewust worden van die mentaliteit en staat ons toe er op een eenvoudige manier stilletjes verzet tegen te tonen. Door niets te doen, gewoon te kijken hoe de zon ondergaat en niet meteen gehaast op te staan om het licht aan te doen. Marjolijn citeert in haar column de Japanse schrijver Junichiro Tanizaki, die een ironische paradox blootlegt in het leven van de gemiddelde westerling. Juist omdat we alles willen zien, overal bij willen zijn, gaat er een wereld aan ons voorbij. We zien vooral eindproducten, nauwelijks nog processen. Marjolijn: ‘Bijna niemand ziet de tarwe groeien waarmee dagelijks brood wordt gemaakt, mest een eigen kip vet of kent de stroom die het water aflegde van de bron naar de leidingen van de kraan. Het zien van louter eindproducten geeft een vertekend, simplistisch beeld van de wereld. Het vervreemdt ons van de wereld, omdat we niet meer zien hoe planten, dieren, water en lucht verbonden zijn in processen waar ook wijzelf deel van uitmaken. De schemering herinnert ons eraan dat we leven in trage maar voortdurende transformatie. Dat dag en nacht geen tegenpolen zijn maar verstrengeld in elkaar verglijden. Dat een wereld met alleen maar licht een leugen is en dat de grootste verandering zich vaak aan ons zicht onttrekt.’
Samen schemeren
Probeer het eens: neem jezelf voor de komende week minimaal één keer te schemeren, samen of alleen. Verwacht er niets van, zelfs geen ontspanning, inzicht of voldoening. Kijk hoe je omgeving verandert en registreer wat voor impulsen er bij je naar boven komen. Hoe vaak wil je je telefoon pakken of opstaan, hoe vaak glijdt je aandacht af naar gister of morgen? Breng je focus steeds weer terug naar het veranderende licht om je heen. Lukt het je om heel even te voelen dat je op dit moment niets hoeft dan aanwezig zijn?
Kom thuis in je lichaam meditatiepakket
- 60 minuten geleide meditaties voor een liefdevolle relatie met je lijf
- Ingesproken door holistisch therapeut Suze Retera
- Inclusief 30 pagina dik dossier + mini podcast
