Veel mensen hebben wel eens gehoord van een bipolaire stoornis, maar niet iedereen weet wat het precies inhoudt. Zoals met veel psychische aandoeningen hangt er een bepaald stigma omheen. Als je bipolair bent is het belangrijk om je kennis te vergroten. Je kunt dan beter met jezelf omgaan én aangeven wat je nodig hebt. Hieronder staan de belangrijkste kenmerken en tips om met een bipolaire stoornis om te gaan. Ook delen we goede raad voor als je iemand in je omgeving hebt die bipolair is.
Wat is een bipolaire stoornis?
Een bipolaire stoornis (ook wel manisch depressieve stoornis genoemd) is een psychische aandoening. Het komt bij ongeveer 1,3% van alle Nederlanders voor, bij ongeveer evenveel mannen als vrouwen. De meeste mensen worden rond hun 20e levensjaar gediagnosticeerd. Hoe een bipolaire stoornis precies ontstaat is niet bekend, maar bijna altijd is er sprake van een combinatie van biologische, sociale en psychologische factoren.
Manische en depressieve episodes
Bipolair zijn gaat gepaard met (hypo)manische en depressieve episodes, afgewisseld door stabiele periodes. Een manie is een periode van minstens een week, waarin je het grootste gedeelte van de tijd in een abnormaal goede stemming bent. Je hebt weinig slaap nodig, loopt over van de energie en het kan zijn dat je impulsief bent. Je kunt echter ook enorm prikkelbaar zijn. Een depressieve episode duurt minstens twee weken. Het wordt gekenmerkt door lusteloosheid, gebrek aan plezier en energie, gedachten aan de dood en slapeloosheid of juist overmatig veel slapen. Wat veel mensen niet weten is dat manische en depressieve symptomen ook tegelijk op kunnen treden. Daardoor voelen mensen met een bipolaire stoornis vaak meerdere dingen tegelijkertijd. Ook ben je je constant bewust van het feit dat het zo weer om kan slaan. En dat is best vermoeiend.
2 types
Er worden twee types van bipolaire stoornis onderscheiden. Bipolaire stoornis type 1 wordt gekenmerkt door afwisselende periodes van ernstige depressie en manie. Bipolaire stoornis type 2 wordt vastgesteld als iemand tenminste één keer een hypomanie en een depressie heeft doorgemaakt, maar nog nooit een manie heeft gehad.
(Hypo)manie en kenmerken
In een manische periode voel je je veel opgewekter, actiever en zelfverzekerder dan normaal. Maar je kunt je óók opgejaagd voelen, dingen doen zonder er goed over na te denken en sneller boos worden. Een manie kan een week duren, maar ook een of meerdere maanden. Als een manie te lang duurt kan het leiden tot paranoïde. Een hypomanische episode kent kenmerken die overeenkomen met een manie, maar dan minder sterk. Het voelt minder intens dan een manie en het heeft dus ook minder groter gevolgen voor je dagelijks functioneren. Bij een hypomanie kun je zelfs bovengemiddeld productief zijn en je daar prettig bij voelen. Het hoeft niet storend te zijn. Wel kan het de voorbode zijn van een manie. Dus let altijd goed op.
De kenmerken van een manie zijn:
- overmaat aan energie en wilskracht
- afgenomen behoefte aan slaap
- zelfoverschatting
- toegenomen spraakzaamheid of drang om te spreken
- ervaren van drukke, jagende gedachten
- meer doelgerichte activiteiten ondernemen
- lichamelijke rusteloosheid
Depressie en kenmerken
In een depressieve periode voel je je somber en passief. Gevoelens van waardeloosheid en weinig energie horen hier vaak bij. Je verliest interesse in de mensen en activiteiten om je heen en kunt niet meer echt genieten van de gewone dingen in het leven. Je krijgt een negatieve kijk op jezelf en de toekomst. Zoals bij een manie verschilt het per periode hoe lang een depressieve episode duurt. Het kan twee weken zijn, maar ook enkele maanden of zelfs een jaar.
De kenmerken van een depressie zijn:
- gebrek aan wilskracht en energie
- slapeloosheid of toegenomen slaapbehoefte
- gevoel van waardeloosheid of schuldgevoelens
- negatief zelfbeeld en/of toekomstbeeld
- verandering van gewicht en/of eetlust
- zwijgzaamheid en langzamer spreken
- moeite met uitvoeren dagelijkse activiteiten
- suïcidale gedachten
Behandeling en zelfhulpmogelijkheden
Een bipolaire stoornis is moeilijk te behandelen, aangezien het nooit helemaal weggaat. Het is het beste om deze stoornis te behandelen met behulp van een psychiater en/of medicijnen, maar er zijn ook routines die je jezelf aan kunt leren om je leven wat stabieler te maken. Natuurlijk wil je niet constant bezig zijn met je stoornis, maar het creëren van vaste gewoontes kan veel houvast geven. Niet alleen in periodes waarin het goed gaat, maar juist ook wanneer het minder goed gaat. Een aantal voorbeelden van selfcare routines:
- Slaap: ga op een vast tijdstip slapen, houd stress uit de slaapkamer, gun jezelf tijd om voor het slapen gaan te ontspannen, gebruik spierontspannende technieken
- Dieet: probeer op vaste tijden te eten, maak een gewoonte van koken, probeer eens wat verschillende dingen uit om te zien wat je energie geeft
- Reflectie: houd een (droom)dagboek bij, of teken, dans, schilder hoe je je voelt
- Meditatie: mediteer of voer activiteiten uit die je hoofd leeg maken zoals wandelen, yoga of andere manieren van bewegen
- Jezelf begrijpen: lees eens een boek of een online artikel over bipolair zijn, zoals Leven met een bipolaire stoornis van Pascal Sienaert of Bipolair van Rene Booms, zodat je meer inzicht krijgt in je stoornis en dit beter aan de mensen om je heen uit kunt leggen
- Sociaal contact: het is voor iedereen belangrijk om waardevolle vriendschappen met anderen te hebben, en als je een psychische aandoening hebt ik het al helemaal belangrijk dat je je omgeeft met oprechte mensen die het beste met je voor hebben en weten wat er speelt
- Drugs: vermijd overmatig gebruik van alcohol en drugs, aangezien dit je hormoonbalans kan verstoren en in sommige gevallen kan leiden tot psychoses
Tips voor mensen met vrienden of familie of een partner met bipolaire stoornis
Als je zelf niet bipolair bent, maar wel iemand in je directe omgeving hebt die dat is, kan het lastig zijn om daarmee om te gaan. Hieronder vind je wat tips om jezelf en de ander zo goed mogelijk te ondersteunen:
- Lees je in over bipolaire stoornis. Er bestaan boeken die speciaal geschreven zijn voor de naasten van mensen met de stoornis.
- Probeer de stemmingswisselingen die je merkt in je dierbare niet op jezelf te betrekken. Ze hebben niks met jou te maken.
- Praat erover met elkaar. Vraag waar je wel en niet kunt helpen. Maak afspraken over wat te doen in bepaalde situaties. Bespreek ook waar ieders grenzen liggen en probeer zo een balans te vinden tussen afstand en nabijheid.
- Om overbelasting te voorkomen is het belangrijk om af en toe afstand te nemen. Doe je eigen ding, en schenk aandacht aan activiteiten die jou plezier en ontspanning geven.
- Zorg ervoor dat ook jij je hart kunt luchten bij vrienden of familie. Zo voorkom je dat je overprikkeld raakt.
Zelftest
Herken je je in de kenmerken van een bipolaire stoornis? Dan kun je een zelftest doen op deze site. Raadpleeg altijd je huisarts als je denkt dat je bipolair bent.
Meer lezen over bipolaire stoornis
Na de bevalling van haar eerste kind wordt Ann opgenomen met een psychose. Pas negen jaar later vallen de puzzelstukjes in elkaar als ze bij psychiater Pascal Sienaert terechtkomt en de diagnose bipolaire stoornis gesteld wordt. In het boek Leven met een bipolaire stoornis ontplooien zich, zij aan zij, twee verhalen: het herstelverhaal van Ann en het wetenschappelijke verhaal van wat een bipolaire stoornis is en hoe ermee te leven. Verhalen over ups en downs, over worstelen, rouwen, aanvaarden en afstand nemen. Dit boek combineert het perspectief van een ervaringsdeskundige met dat van een expert en geeft op een heel toegankelijke manier een antwoord op vragen als: Wat is een bipolaire stoornis precies? Welke behandelingen zijn mogelijk? Hoe kun je herval voorkomen? Wat met de invloed op je relaties, je gezin, je werk? En wat houdt herstel concreet in? Verkrijgbaar via o.a. Bol.com, €24,99.
