Wordt er in jouw yogales weleens yogafilosofie voorgelezen? Grote kans dat je dan gehoord hebt van de Yoga Sutra’s van Patanjali, waarin het achtvoudige pad van de yoga wordt beschreven. Deze ‘Yoga mores’ geven een richtlijn voor een zuiver leven en helpen je bij het maken van de juiste keuzes. Yoga betekent ‘union’, een staat waarin lichaam, ziel en geest samensmelten en er bewustzijn ontstaat. Om die staat aan te wakkeren zijn er verschillende soorten oefeningen die onder de term ‘yoga’ vallen. Zo kun je fysieke houdingen (Asana’s) in een bepaalde volgorde uitvoeren, ademhalingsoefeningen doen (Pranayama) of mediteren (Dhyana). Maar daarnaast zijn er ook een aantal praktische richtlijnen die je helpen om in een liefdevolle staat van zijn te komen (Yama’s en Niyama’s). Ze komen allemaal terug in het Achtvoudige pad zoals Patanjali opschreef in de Yoga Sutra’s. Journalist Sandra Heerma van Voss schreef er een verhelderend verhaal over voor het Zomerboek van Yoga Magazine.
Het achtvoudige pad van Patanjali: deze 8 levenslessen geeft de yoga filosofie jou mee
Sandra: Hoe zit het nou precies met dat achtvoudige yogapad? En wat zijn de verschillen en overeenkomsten met het achtvoudige pad van het boeddhisme? Beiden zien onthechting als manier om een eind te maken aan ons lijden.
Sutra’s van Patanjali
Patrick Vermeulen, medeoprichter en docent van yogaschool Svahayoga in Amsterdam, heeft in de yogales altijd een beduimeld exemplaar bij de hand. ‘Ik heb stapels yogateksten gelezen. Maar eigenlijk tellen voor mij alleen nog maar de Yoga sutra’s. Deze teksten zijn de basis voor alle soorten yoga. Iedereen, ongeacht geloof of afkomst, kan er praktische aanwijzingen in vinden. Het is een tolerant, niet-dogmatisch boek.’ Sutra of soetra betekent ‘draad’ en Patanjali’s tekst bevat er in totaal 196. Schattingen over het jaar van oorsprong van de tekst lopen terug tot 5.000 voor Christus, en Patanjali – als het al om één enkel mens gaat die de soetra’s beschreef – zou rond 200 voor Christus hebben geleefd. Sindsdien zijn er een heleboel bewerkingen en vertalingen van verschenen.
Bestel jouw exemplaar van Het Holistik Handboek!
Daarmee heb je alle tools in handen om jouw holistische levenspad te kiezen.Bestel nu!
Eeuwenoude wijsheden en het Westerse leven
Patrick gebruikt de versie die Sri Swami Satchidananda (1914-2002) in 1978 uitbracht. In de late jaren zestig maakte Satchidananda furore in de Verenigde Staten met zijn hoogst eigen manier om eeuwenoude wijsheden te koppelen aan het moderne, westerse leven. Hij was een geestige, praktisch ingestelde man die een horloge droeg, autoreed en op een grote motor door New York scheurde, maar die ook duizenden Amerikanen – onder wie dichter Allen Ginsberg en acteur Jeff Goldblum – de kunst van het mediteren bijbracht. De voornaamste boodschap van de soetra’s is deze: met yoga kun je leren om de bewegingen van je geest stil te leggen. Mensen gebruiken vaak alcohol of drugs om hun mentale onrust te dempen, of ze gaan in therapie en praten erover. Geen van deze methodes werkt echt, zegt Patrick, en hij haalt Swami Muktananda (1908-1982) aan, die naar aanleiding van de soetra’s schreef: ‘Als het effect van de drugs is weggeëbd, keert de geest terug naar zijn oude toestand. Je kunt je geest alleen op orde krijgen door je gedachten en gevoelens te kalmeren. […] Dit is pure psychologie.’
Misverstand: meditatie gumt emoties niet uit
Een wijdverbreid misverstand, vervolgt Patrick, is dat door meditatie je leven heel rustig wordt en je geen emoties meer zou hebben. ‘Het kunnen beheersen van je gevoelens en gedachten betekent niet dat je ze niet meer hebt. Je leert ze wel steeds beter van een afstand te observeren. Ik heb nu een rustpunt vanwaaruit ik mijn eigen drukke leven kan gadeslaan. Dat geeft een ander soort rust.’ Het yogapad dat in de soetra’s wordt beschreven bevat acht stappen of ledematen: yama, niyama, asana, pranayama, pratyahara, dharana, dhyana en samadhi. In Sanskriet heet dit achtvoudige pad ashtanga yoga – verwarrend genoeg hetzelfde woord als de dynamische oefenreeks die op veel yogascholen populair is. Het pad is een trap van laag naar hoog bewustzijn, vertelt Patrick. ‘Het begint met concrete do’s en don’ts voor het dagelijks leven (yama en niyama), dan komen fysieke yoga-oefeningen (asana) en de ademhaling (pranayama) aan bod, en daarna keert het proces naar binnen, met het beheersen van de zintuigen (pratyahara), het beoefenen van concentratie (dharana), diepe concentratie en meditatie (dhyana) en ten slotte samadhi, de eenwording met het goddelijke. Het eindigt in een hoger spiritueel bewustzijn, een vorm van geluk zonder aanleiding of houvast. In het begin zul je daar maar kleine glimpjes van opvangen, maar dat worden er steeds meer.’
Sutra’s: implementeer ze stapje voor stapje
Duizelt het je al een beetje? Waar te beginnen? Alleen al de yama’s en niyama’s bevatten leefregels waar je een leven lang op kunt oefenen. Niet stelen en geen geweld gebruiken zijn tot daaraan toe, maar de waarheid spreken, overal en altijd? Vrijgevig zijn, en puur, en rein? Zou je in dit leven al
wel naar de asana’s mogen promoveren?
Patrick stelt ons gerust: de acht stappen vormen de kortste weg naar Jezelf, maar ze hoeven niet achter elkaar te worden afgelegd. ‘Veel mensen lezen ze door en denken dan: aan al die regels kan ik nooit voldoen. Maar daar gaat het niet om. Dit is een tekst om in kleine beetjes te lezen en er dan zelf mee aan de slag te gaan. Pik er gewoon één soetra uit, welke doet er niet toe, en maak die tot de rode draad van je dag.’
Het achtvoudige pad volgens Boeddha en Patanjali
Het boeddhisme heeft het ook over het achtvoudige pad. En in yogastudio’s staan boeddhabeelden gebroederlijk naast Ganesha: de hindoeïstische god van kennis en wijsheid uit de yogafilosofie. Is yogafilosofie dan hetzelfde als boeddhisme? ‘Een beetje wel en een beetje niet,’ zegt
Paul van der Velde, hoogleraar Aziatische Studies aan de Nijmeegse Radboud Universiteit. Er zijn markante overeenkomsten. Kort samengevat: zowel yogafilosofie als boeddhisme heeft als doel inzicht in de werkelijkheid te krijgen, in de ware aard
van het bestaan. Beide stromingen staan voor geweldloosheid en een zuiver leven zonder leugens, bedrog, diefstal en onkuisheid. Ze zien het nastreven van persoonlijke macht als een bron van lijden en stellen
dat er ook een methode is om een eind te maken aan het lijden: onthechting. Daarnaast zijn er al even markante verschillen tussen beide filosofieën, zegt Van der Velde. ‘Zo gaat de yogatraditie uit van een authentieke ziel: atman, en ziet het boeddhisme dat als een illusie: anatman. De atman uit de yogafilosofie is onbewogen, eeuwig jong en tijdloos. Hij gaat over van leven op leven en aan het eind van vele levens zal hij samensmelten met de Alziel, Brahman. Dan is er bevrijding.’ Het boeddhisme trekt in twijfel
of er wel een ziel is. ‘Je neemt wel iets waar dat je je ziel zou kunnen noemen, maar dat
is mogelijk een illusie,’ zegt Van der Velde. ‘Het boeddhistische principe is anatman: er
is geen eeuwige ziel. Dat wat we daarvoor aanzien ontstaat en vergaat elk moment; het is voortdurend aan verandering onderhevig.’
Tip: yoga en meditatie ontspanningsdeken
Een yogadeken is een speciaal ontworpen deken die vaak wordt gebruikt tijdens yogabeoefeningen en meditatie. Ze zijn gemaakt van zachte, comfortabele materialen zoals katoen. Je kunt de deken gebruiken voor warmte en comfort. De warmte helpt om volledig te ontspannen en te genieten van de rustfase. Daarnaast bieden yogadekens extra ondersteuning bij specifieke houdingen. Je kunt hem bijvoorbeeld onder je knieën plaatsen tijdens knielende houdingen. Hiermee verminder je de druk op botten en gewrichten. Je kunt een yogadeken ook oprollen of opbouwen en gebruiken als (meditatie)kussen. Bij actievere yogavormen kan de deken worden gebruikt om zweet af te vegen en je gezicht en lichaam droog te houden. Daarnaast geeft een yogadeken een gevoel van geborgenheid: gebruik hem als zacht ‘schild’ waarmee je prikkels van buitenaf weert. Verkrijgbaar via de Holistik Shop, €29,95
Dit artikel is geschreven door Sandra Heerma van Voss voor het Zomerboek van Yoga Magazine. In dit Zomerboek concentreren staat het achtvoudige pad van Patanjali centraal. En dat is best wel ambitieus voor één zomer. Je bestelt het Zomerboek hier (zonder verzendkosten).
Mis nooit meer iets van Holistik!
Schrijf je in voor onze newsletter & never miss a single story.Ja, houd mij op de hoogte!
