Ben jij als kind geadopteerd of ben je als pleegkind opgegroeid in een ander gezin? De verbindende factor in beide geschiedenissen is dat je niet bent grootgebracht door je biologische ouders. En dat heeft gevolgen voor hoe je in het leven staat als volwassene. Thema’s als een sluimerend gevoel van afwijzing ervaren en niet goed genoeg zijn kunnen je leven nu flink beïnvloeden. Hoe je breekt met deze belemmerende wetmatigheden uit je biologische familiesysteem weet familiesystemen expert Els van Steijn. Tip: dit artikel is ook heel waardevol als je ouder bent van een pleeg- of adoptiekind en als één van je ouders uit beeld is geweest tijdens jouw jeugd.
Familiesystemen expert: dit is de invloed van opgroeien zonder ouders op je leven
Els: ‘Elk mens heeft een antwoord te vinden op zijn of haar lot met alle omstandigheden en gebeurtenissen die daarbij horen. Daar waar je wieg heeft gestaan, kan van grote invloed zijn op je levensloop. Voor veel mensen is het vanzelfsprekend om bij hun eigen biologische ouders op te groeien. Ze kennen hun familieachtergrond en weten hoeveel broers en zussen er zijn. Dat is niet voor iedereen vanzelfsprekendheid. Soms omvat het lot dat je ouders niet voor je kunnen zorgen en je afstaan na je geboorte. Dit artikel gaat over geadopteerde kinderen en hun families. De dynamieken die ik beschrijf aan de hand van de wetmatigheden van een familiesysteem gelden echter net zo goed voor pleegkinderen. Een andere keer volgt een artikel over ‘emotioneel afwezige ouders’.
Wat voor trauma kan het opgroeien zonder ouders bij een kind veroorzaken?
Els: ‘Geadopteerde kinderen worden geconfronteerd met omstandigheden die als mogelijk traumatisch worden ervaren. Afhankelijk van het kind en de omstandigheden, kan een kind dat geadopteerd is ‘butsen en builen’ oplopen. Een risico is dat het geadopteerde kind de biologische ouders innerlijk buitensluit. Voor ieder mens geldt dat je 50% je biologische vader bent en 50% je biologische moeder. Als je hen afwijst, wijs je jezelf af en zul je je altijd ‘leeg’ blijven voelen ondanks alle liefde en successen die je ten deel vallen.
Het is dus belangrijk dat kinderen die zijn geadopteerd zich innerlijk verbinden met hun biologische ouders. Biologische ouders zijn een package deal; al het mooie, het minder mooie en alles wat ze je niet kunnen geven waar je zo naar verlangt. Bij geadopteerde kinderen betekent dit vaak dat de biologische ouders alleen het leven hebben kunnen schenken en daarna waren ze niet meer beschikbaar. Realiseer je dat je hun genen, gezondheid, bepaalde gebaren etc. allemaal in je draagt. Wie weet ben je ook wel heel street-wise, kun je goed doorzetten en ben je een overlever. Dat komt ergens vandaan. Bij het aannemen van de package deal gaat het om je innerlijke houding, niet om wat er wel of niet was. Dat zijn omstandigheden. Dat vraagt uiteraard het een en ander van je, maar het kan even goed leiden tot een prachtig leven zonder trauma of negatieve patronen.’
Hoe verhouden adoptieouders en biologische ouders zich tot elkaar?
Els: ‘Loyaliteitsconflicten ontstaan bij het geadopteerde kind als adoptieouders onbescheiden zijn. De biologische ouders zijn de ouders op plek 1 en de adoptieouders op plek 2. Het is uitermate bevrijdend voor een geadopteerd kind als de adoptieouders allebei kunnen uitspreken en naleven: ‘Van ons mag je evenveel van je biologische ouders houden als van ons. Van ons uit ben je altijd vrij om naar hen toe te gaan’ (indien van toepassing in de praktische zin, maar in ieder geval innerlijk). De biologische ouders zouden naar de adoptieouders hun dank kunnen uitspreken, want de adoptieouders hadden deze taak niet op zich hoeven te nemen.
Tijdens een ‘familie-opstelling’ geven deze zinnen veel ruimte en waardigheid aan alle betrokkenen.’
Hoe werkt het model van de ‘de fontein’ bij adoptie?
Els: ‘Ieder kind maakt deel uit van zijn of haar biologische familiesysteem. Adoptieouders horen bij je lot en horen niet bij jouw familiesysteem. Dat adoptieouders nuttige en prachtige rollen kunnen vervullen staat buiten kijf. Stel je familiesysteem voor als een fontein met meerdere bakken met water die elkaar bevloeien. Bovenin staan je biologische voorouders, daaronder je vier opa’s en oma’s en in de bak daaronder staan je biologische ouders. Het maakt niet uit of je ze wel of niet hebt gekend. Jij hoort in de kindsbak onder je biologische ouders in volgorde van geboorte met je broers en zussen, half-broers/zussen, de miskramen en eventuele geaborteerde of verzwegen kinderen (bloedband). In de bak onder jou staan jouw kinderen etc.
Zo heeft iedereen zijn eigen unieke plek. De ene plek is niet beter of meer waard. Jij moet op jouw plek gaan staan in die onzichtbare fontein om de stroming op te vangen die zo helend en gezond voor je is. Je kunt uittekenen dat het in de basis goed gaat met iemand die op zijn eigen unieke plek staat. Even zo goed kan je constateren dat als iemand steeds weer pech, gedoe en tegenslag in zijn leven ervaart, die persoon vermoedelijk niet op de eigen plek staat in de fontein.
In een familiesysteem zitten onzichtbare wetmatigheden. Bijvoorbeeld dat wat je afwijst bij je ouders installeer je onbewust bij jezelf vanuit onbewust loyaliteit. Hoe harder je roept ‘ik wil vooral niet zo worden als zij’ des te groter de kans dat je juist wel zo wordt. Een andere wetmatigheid is dat niets of niemand innerlijk mag worden buitengesloten in een fontein. Dan is de kans groot dat zogenaamde onbewuste identificaties ontstaan. Zonder dat je het weet blijk je het leven te leiden van iemand anders.
Een kind is dus trouw aan het biologische systeem, hoewel je soms je biologische ouders niet bewust hebt meegemaakt. Je innerlijk met je biologische ouders verbinden maakt je vrij om vol in het leven te staan, want dan laat je de onzichtbare wetmatigheden in een familiesysteem juist voor je werken in plaats van tegen je. Zie hiervoor ook mijn boek ‘De fontein, vind je plek’.’
Op welke manier kun je hier als volwassene nog steeds last van hebben?
Els: ‘Een geadopteerd kind is onbewust loyaal aan het biologische systeem. Voor een kind is het een hele opgave om het zichzelf goed te laten gaan, terwijl het niet goed gaat met dierbare mensen. De kans is reëel dat het niet zo goed gaat/ging met de biologische ouders. Je bent immers niet voor niets ter adoptie afgestaan. Om succesvol in het leven te staan, moet je je dus over je schuldgevoel heen kunnen zetten. Soms is het makkelijker om jezelf klein te houden dan je volle grootsheid te omarmen. Dan is het verschil tussen jou en je ouders niet zo groot.
Een ander loyaliteitsconflict ontstaat als het geadopteerde kind trouw is aan de adoptieouders die zich wellicht een betere ouder voelen dan de biologische ouders. Of het geadopteerde kind voelt dat het veel ontvangen heeft en iets terug moet geven. Het kind heeft al dan niet bewust opgeslagen dat het is afgestaan en bij de adoptieouders is gaan wonen. Mag het kind dan toch van de biologische ouders houden of heeft dat consequenties? Dit zorgt voor onveiligheid.’
Het thema ‘afwijzing’ zal de rode draad spelen in het leven van kinderen die zijn opgegroeid zonder ouders. Hoe kun je hier los van komen?
Els: ‘Elk kind heeft in de buik gezeten van de biologische moeder (behalve bij draagmoeders). Je hebt negen maanden de hartslag en het stemgeluid van je moeder gehoord. Dat is herkenbaar en geruststellend. Na je geboorte ben je van je biologische ouder(s) gescheiden. De veiligheid die je dacht te hebben, is er niet meer. Opeens zorgen andere mensen voor je. Dat kan mogelijk traumatisch zijn. Het kind kan onder leiding van een overlevingsmechanisme besluiten dat de ouders niet te vertrouwen zijn en het kind stopt met uitreiken. Een gezond jong kind reikt letterlijk en figuurlijk uit door de armpjes te strekken en uit te nodigen om opgepakt en geknuffeld te worden. Een kind dat het vertrouwen heeft verloren reikt niet meer uit. Dat gedrag herhaalt zich vaak in het latere leven.
Doordat het volwassen kind niet meer durft uit reiken, zal het vaker afwijzing ervaren. Dat kan voor afstandelijkheid zorgen. Het kind heeft geleerd ‘ik doe het wel alleen’. En anderzijds is het doodeng om liefde te ontvangen, want het kan opeens van je worden afgenomen zoals de geschiedenis je heeft geleerd. Dan ontstaat ook vaak de twijfel ‘ben ik wel goed genoeg? Als ik liever, aardiger, mooier, slimmer etc. was geweest was het ik misschien niet afgestaan.’ Dat maakt onzeker. Uiteraard zijn dit irrationele angsten. Via goede professionele hulp of ook via opstellingenwerk kan dit geheeld worden.’
Zijn er voorbeelden van lastige situaties waar geadopteerde kinderen mee te maken kunnen krijgen?
Els: ‘In mijn praktijk sprak ik een geadopteerde vrouw die steeds als ze voorspoed kon ‘oogsten’ het geluk door haar vingers liet glippen. Het bleek dat zij ter adoptie af was gestaan, omdat haar ouders en twee zusjes bij een natuurramp aan de andere kant van de wereld om het leven waren gekomen. Zij had het overleefd en was in een liefdevol adoptiegezin terecht gekomen en beschikt ze over een gezond stel hersens. Maar haar carrière liep niet voorspoedig. Wat bleek? Ze was ‘onbewust geindentificeerd’ met de slachtoffers van de natuurramp die het niet hadden overleefd. Als je onbewust geidentificeerd bent leef je volgens de dynamiek ‘het zal mij niet beter gaan dan jou’.
Steeds wanneer deze vrouw het succes voor het oprapen had, saboteerde ze zichzelf. Daardoor kon de ‘de oogst’ niet binnen worden gehaald. Zo kon ze trouw blijven aan de slachtoffers van de natuurramp. Tijdens een opstelling kan die grote liefde tussen de slachtoffers van de ramp en haar zichtbaar worden gemaakt. Dit patroon is te doorbreken en ze realiseerde zich dat ze de slachtoffers van de ramp het meeste eerde als ze iets maakte van haar leven, anders zou er nog een slachtoffer zijn gevallen.’
Is het mogelijk – zelfs wanneer je biologische ouders jou niet erkennen – om ze toch boven je te plaatsen in de fontein?
Els: ‘Het doet er niet toe of jouw biologische ouders jou kunnen zien (zowel letterlijk of figuurlijk). Het gaat erom dat jij hen ziet en de package deal kan aannemen. Realiseer je dat jouw biologische ouders ook ouders hebben en zij ook weer etc.: jouw hele waaier aan voorouders. Vaak hebben de ouders van de biologische ouders niet goed op hun plek in de fontein gestaan, waardoor er tekorten zijn ontstaan dat vaak generaties teruggaat. Dan is de enige optie die de biologische ouders zien het kind af te staan. Soms vanuit een eigen overlevingsmechanisme, maar het is even goed mogelijk dat ze denken dat hun kind hierdoor een betere toekomst tegemoet gaat. Je weet het niet. Wees mild in je oordeel. Laat bij hen wat van hen is en kijk aan wat van jou is’.
Wat valt er te winnen als je je biologische ouders aanneemt?
Els: ‘Je hebt een hoop te winnen als je je biologische ouders in de package deal aanneemt. Als je je biologische moeder boven je kunt zetten in de fontein, ontstaat het vermogen bij jou om je ten diepste te verbinden met anderen. Dat heeft gevolgen voor je liefdesrelaties. Als je je biologische vader boven je zet in de fontein, ontstaat je natuurlijke daadkracht en ambitieniveau in plaats van bewijsdrang en een onverzadigbare drang naar erkenning. Ook lukt het je beter om van nature grenzen te stellen. Hoe je dat kunt zijn, beschrijf ik in mijn boek ‘de fontein, vind je plek’.’
Hoe kun je als niet-biologische ouder je adoptiekind alsnog het beste mee geven van de fontein?
Els: ‘Realiseer je dat je niet de ouder bent van dit kind en ook niet een betere ouder bent, hoe hard dat ook klinkt. De biologische ouders zijn de ouders en jij mag rollen van hen overnemen. Moedig het kind aan om contact te hebben met de biologische ouders als zij nog leven en vang het verdriet op als dat moeizaam gaat. Ga met het geadopteerde kind naar het land van herkomst. Stimuleer het geadopteerde kind om de taal van herkomst te leren. Vaak zijn geadopteerde kinderen afkomstig uit het buitenland. Het kind voelt niet compleet als het het land van herkomst innerlijk afwijst.
Besef je ook dat een adoptiekind niet opeens van je houdt en misschien andersom ook. Het kind moet aan je wennen, maar ook aan andere gewoonten en gebruiken en mogelijk ook aan je huidskleur die anders is.
Praat hoe dan ook nooit negatief over de biologische ouders. Het geadopteerde kind zal een innerlijke kramp voelen, want indirect wordt dat ook als een afwijzing van henzelf ervaren. Uiteraard mag een mens altijd feedback op gedrag geven, maar niet de persoon als geheel ‘vernietigen’.
Tot slot is het belangrijk dat je als adoptieouder je eigen thema’s aankijkt. Wellicht kun je zelf geen kinderen krijgen en moet het adoptiekind dat gat vullen. Kun je dit kind dan zien in wie het echt is? Of je herkent bij jezelf een ‘redders-syndroom’. Wie zorgt er dan voor wie? Of misschien heb je als adoptieouders zelf niet goed in jouw biologische fontein gestaan, waardoor je een tekort hebt, dat je onbewust gaan claimen bij je (adoptie)kinderen.’
Is het wel mogelijk voor geadopteerde kinderen waarvan de biologische ouders spoorloos of overleden zijn, om goed op hun plek te staan?
Els: ‘Dat zal per kind afhankelijk zijn. Ieder mens – en dus ook kinderen die ter adoptie zijn afgestaan – hebben hun lot aan te kijken en daar een antwoord op te vinden. Boos zijn is soms makkelijker dan het gemis en eenzaamheid te voelen. Dan nemen de niet constructieve secundaire emoties je over of je voelt überhaupt niets omdat je een wandelend hoofd bent geworden. Zie ook het artikel ‘dit zijn emoties die goed voor je zijn en deze kun je beter vermijden‘. Het verwerken van iets gaat altijd op 2 niveau’s: op een rationeel én een emotioneel niveau. Je construeert een verhaal dat volgens jou het gebeuren verklaart vanuit jouw perspectief. Daarnaast is de emotionele verwerking belangrijk. Dat doe je door de primaire emoties, die verbonden zijn aan de gebeurtenissen of wond te voelen. Deze primaire emoties helen en genezen je.’
Wat voor effect heeft het veranderen van de originele naam op het kind?
Els: ‘Een kind dat geadopteerd wordt, krijgt vaak een nieuwe naam. Realiseer je dat het kind al een naam heeft. Spreek die naam regelmatig uit, ook in de oorspronkelijke taal. Die naam is onlosmakelijk verbonden met dit kind. Hoewel het kind in het dagelijkse leven wellicht een nieuwe naam heeft, voelt het kind zich door het uitspreken van de originele naam ‘thuis’.
Is er een les die je als ouders het beste kunt meegeven aan een geadopteerd kind?
Els: ‘Leer het kind dat het zijn of haar plek niet hoeft te verdienen. Een geadopteerd kind heeft vaak het gevoel dat het dankbaar moet zijn en dat het iets moet doen om erbij te horen. Leer het kind om te ontvangen en niet om uitsluitend te geven. Dan kan het kind in de toekomst gezonde relaties opbouwen, want een relatie is een constante uitwisseling van geven en ontvangen. Als je niet kan ontvangen, stokt een relatie en als je alsmaar neemt/opeist vanuit een tekort zal de ander je gaan vermijden’.
Wat kan een geadopteerd kind doen aan innerlijk werk als het zelf vader of moeder wil worden?
Els: ‘Als je zelf een kind bent dat geadopteerd is, is het belangrijk om als je zelf vader of moeder wilt worden, je goed in de fontein staat. Jouw kind zal namelijk voelen of jij behoeftig bent of niet. Als je niet goed in de fontein staat, ben je altijd behoeftig. Een baby kan dat al voelen en gaat voor jou zorgen. Aangezien je kind dat nooit voor jou kan oplossen, raakt het gefrustreerd en is de kans groot dat het een oordeel over je gaat krijgen en je gaat afwijzen. Dus wil je goed voor je eigen kinderen zorgen, zorg dan dat je goed op jouw eigen, unieke plek staat. Dat heeft elk mens altijd zelf in de hand.’ Kijk voor meer info en het boek van Els ‘De Fontein, vind je plek’ op elsvansteijn.nl.
Roots Meditatiepakket & Dossier
Wijze lessen van o.a. Els van Steijn over de belangrijkste missie van je leven: het helen van (oude) pijn uit de familielijnBestel nu!
MEER LEZEN VAN ELS VAN STEIJN?
1. Zo blijf je in je kracht staan als je ouders aftakelen
2. Waarom een gezonde relatie begin bij kunnen ontvangen
3. Waarom volwassen worden soms vraagt om slachtoffers maken
4. Zo maak je van kerst een helend samenzijn
5. Dit is de impact van familie op jouw hooggevoeligheid
6. Dit is hoe je een relatie goed afsluit
7. Wat jij niet draagt wordt niet doorgegeven
8. De impact van een onveilige jeugd op je vermogen tot hechten
9. Waarom je eigen grootsheid omarmen moeilijker is dan jezelf klein houden
10. Zo ontdek je jouw emotionele triggers
11. Dit is waarom je je 2 minuten écht verdrietig voelen helend werkt
12. Dit is wat jouw oordelen over een ander prijsgeven over jezelf
13. Familiesystemen-expert over samengestelde gezinnen: zo vindt iedereen zijn plek
14. Familiesystemen expert: dit is de invloed van je familie op depressie, somberheid en erger…
