Monogamie brengt in deze digitaliserende, globaliserende maatschappij steeds meer uitdagingen met zich mee. Hoe ga je om met jaloezie en onzekerheid? Hoeveel controle wil je over je partner hebben? En is het wel realistisch om ‘de enige’ te willen zijn? In haar bestseller Erotische Intelligentie schrijft relatietherapeute Esther Perel dat je deze moeilijke vragen in kunt zetten als brandstof voor je relatie. Zij pleit voor monogamie als bewuste keuze in plaats van een vorm van gedwongen medewerking. In dit artikel vertellen we je hoe dat zit.
Esther Perel over monogamie
Vroeger, legt Esther Perel uit, was trouw een pijler van de patriarchale samenleving en ging het over bezit en nageslacht. Het had niets met liefde te maken. Maar tegenwoordig, vooral in het Westen, is monogamie allang niet slechts een contractuele afspraak meer. Trouw is een wederzijdse uiting van liefde en intimiteit geworden. En hoewel er tegenwoordig steeds meer wordt gesproken over open relaties en andere creatieve relatiestructuren, schrijft Esther Perel dat veel mensen liever hun relatie beëindigen dan de structuur ervan te heroverwegen.
Hoge verwachtingen
De lading van monogamie mag dus wel veranderd zijn, maar lijkt voor de meesten zeker niet minder belangrijk geworden. Júist omdat we ons binden omdat we het willen in plaats van omdat het moet, verwachten we enorm veel van zo’n verbinding. Geborgenheid, kinderen, bezit, aanzien, maar ook onvoorwaardelijke liefde, begeerte, interesse. Daarnaast suggereert Esther Perel dat mensen zich in de huidige wegwerp- en afslankcultuur nog maar zelden onvervangbaar voelen. En als je je klein of onbelangrijk in de wereld voelt, wil je des te groter zijn in de ogen van je partner.
Oorspronkelijke eenheid
In monogamie zoeken we dus het gevoel belangrijk te zijn. Uitgekozen. Die behoefte aan exclusiviteit kan volgens Esther Perel ook naar een bron worden teruggevoerd die dieper ligt dan maatschappelijke ontwikkelingen. Namelijk naar onze vroegste beleving van intimiteit met onze ouders of verzorgers. In volwassen liefde proberen we de oorspronkelijke eenheid die we met onze primaire verzorger voelden, opnieuw op te roepen. En degenen die deze onvoorwaardelijke liefde niet gevoeld hebben, zijn vaak des te vastberadener om de perfecte partner te vinden. Maar, merkt Esther Perel ten eerste op, is die eenheid om te beginnen al geen fantasie? Tenslotte gaat het leven van primaire verzorgers op een bepaalde manier inderdaad om de kinderen draaien, maar dat betekent niet dat er niets anders meer is. We hebben altijd de aandacht en liefde van onze ouder(s) moeten delen.
De schaduw van de derde in een monogame relatie
En die onontkoombare ‘imperfectie’ in exclusiviteit is in een monogame relatie net zo goed aanwezig. Ja, óók als jij en je partner elkaar volledig trouw zijn. Hoe zit dat? Esther Perel schrijft dat er in elke monogame relatie een derde aanwezig is. Bij ontrouw, of bijvoorbeeld het uitnodigen van een extra sekspartner, is die derde fysiek aanwezig. Maar veel vaker blijft hij of zij een schaduw, een denkbeeldige gast. Die mooie vrouw achter de kassa, die aantrekkelijke man op je werk. Esther Perel citeert Adam Philips: ‘Het huwelijk is een verzet tegen het binnendringen van een derde, maar om het in stand te houden, is het essentieel om vijanden te hebben. Daarom kunnen monogamen niet zonder hen leven. Wanneer we met zijn tweeën zijn, zijn we samen. Om een echtpaar te vormen, moeten we met zijn drieën zijn.’
Affaires
Ook affaires zijn op hun manier gebouwd op de aanwezigheid van een derde: de bedrogen partner. Esther Perel schrijft: ‘De jaloezie van de minnaar hangt af van de aanwezigheid van de echtgenoot. Zonder een echtgenoot verzwakken de bezitterigheid en passie van minnaars gewoonweg. Misschien is dat de reden dat zo weinig affaires standhouden nadat het huwelijk, dat hen ertoe bewoog, ontbonden is. De ware liefdestoets in een affaire begint pas als de hindernis is weggenomen.’
Het mysterie in je partner omarmen
Of je nu vaak jaloers bent of alleen in je achterhoofd soms onrustig, voor veel mensen is de schaduw van de derde angstaanjagend. En dat komt doordat ze je eraan herinnert dat je je partner niet bezit en je hem of haar niet als vanzelfsprekend kunt beschouwen. Dat het een individu is met een eigen seksuele identiteit, eigen fantasieën, verlangens en behoeften. Dat maakt ons bang. Maar als de derde wordt verbannen en alleen buiten het huwelijk ruimte krijgt, dat is het ook daar waar hij gezocht wordt, schrijft Esther Perel. Als we elkaar binnen een relatie vrijheid gunnen, zijn we minder geneigd het buiten de deur te zoeken. Bovendien kan een verruiming van je perspectief juist nieuwe inspiratie, acceptatie en passie in je relatie brengen.
Dreigende schaduw
Dat betekent helemaal niet dat het openen van jullie relatie volgens Esther Perel de oplossing tot alle problemen is. In tegendeel. Ze benadrukt juist dat er niet één recept is dat voor iedereen werkt, maar dat het wél essentieel is dat jullie samen blijven roeren en proeven totdat jullie de perfecte smaak gevonden hebben. Elk stel moet op een eigen manier de derde een aanwezigheid geven in de relatie, zodat deze geen dreigende schaduw blijft maar gewoon iets (of iemand) waar over gesproken kan worden. Misschien deel je fantasieën met elkaar, of maak je grapjes over een aantrekkelijke caissière of kennis. Waar het om gaat is dat je dat onoverbrugbare beetje afstand tussen jou en je partner als iets moois gaat zien in plaats van iets onaanvaardbaars. Dat je weer nieuwsgierig wordt, en geprikkeld raakt. En dat je onthoudt dat jij net zo goed jouw eigen afgebakende belevingswereld hebt. Gelukkig maar. In een ander artikel beschreef ik al dat Esther Perel individualiteit en (symbolische) afstand als essentiële ingrediënten van een gezonde, bevredigende relatie beschouwt.
Wie ben je?
Esther Perel beschrijft mooi hoe zo’n nieuwsgierig perspectief eruit zou kunnen zien: ‘Ik weet dat je naar anderen kijkt, maar ik weet niet precies wat je ziet. Ik weet dat anderen naar je kijken, maar ik weet niet wie ze zien. Opeens ben je niet meer zo bekend. Je bent niet langer de individu die ik ken en waar ik niet meer nieuwsgierig naar hoef te zijn. Je bent eigenlijk een mysterie. Ik word er een beetje nerveus van. Wie ben je? Ik verlang naar je.’
Meer lezen?
In Erotische intelligentie laat Esther Perel zien dat het verlangen naar een gelijkwaardige, vaste relatie en een opwindend seksleven niet op gespannen voet hoeven te staan. Voor de oplossing van de schijnbare paradox tussen liefde en lust put ze uit haar rijke ervaring als psychotherapeut. De bestseller Erotische intelligentie is verkrijgbaar via o.a. Bol.com, €20,99.
Meer lezen van Esther Perel?
Esther Perel over monogamie als een bewuste keuze
Esther Perel: met deze gouden tips haal je het meeste uit een eerste date
Esther Perel: dit is hoe jij en je partner het meeste uit jullie voorspel halen
